Ο Ισοκράτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 436 π.Χ., πέντε χρόνια πριν απ' την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, και πέθανε το 338 π.Χ., σε ηλικία 98 ετών. Ο πατέρας του, ένας ευκατάστατος ιδιοκτήτης εργαστηρίου κατασκευής αυλών, φρόντισε ώστε ο νεαρός Ισοκράτης να μαθητεύσει κοντά στους πιο φημισμένους σοφιστές και ρητοροδιδασκάλους της εποχής (Γοργία, Πρόδικο, Τισία κ.λπ.).

Το τέλος του πολέμου (404 π.Χ.) βρίσκει τον ενήλικα πλέον Ισοκράτη κατεστραμμένον οικονομικά, πράγμα που θα τον αναγκάσει να ασκήσει για ένα διάστημα το επάγγελμα του λογογράφου (του συγγραφέα δηλαδή δικανικών λόγων για λογαριασμό τρίτων). Ο ίδιος δεν φαίνεται να εκφώνησε ποτέ λόγο (δικανικό, συμβουλευτικό ή πανηγυρικό) ενώπιον ακροατηρίου, κι αυτό, λόγω του ότι δεν διέθετε, όπως παραδεχόταν και ο ίδιος, την απαραίτητη για κάτι τέτοιο τόλμη και ευφωνία.

Γύρω στο 390 (κατ' άλλους 393) π.Χ., ο Ισοκράτης, έχοντας λύσει πια τα οικονομικά του προβλήματα, ιδρύει δικιά του ρητορική σχολή με την οποία φιλοδόξησε να δώσει στους μαθητές του μια παιδεία απαλλαγμένη τόσο από τις θεωρητικές-μεταφυσικές ενασχολήσεις του Πλάτωνα, όσο και από τη χρησιμοθηρική εξειδίκευση στη ρητορική τεχνική. Η πρακτική φιλοσοφία, η μέσω της αγωγής του λόγου ηθική διαπαιδαγώγηση και απόκτηση της ικανότητας να χειρίζεται κανείς τις υποθέσεις του οίκου του και της πόλης, στάθηκε το κύριο μέλημα και ιδανικό της ισοκρατικής διδασκαλίας.

Ο Ισοκράτης άσκησε μεγάλη επίδραση στους συγχρόνους του· σημαντικοί Αθηναίοι όπως ο στρατηγός Τιμόθεος, ο ρήτορας Υπερείδης κ.ά. υπήρξαν μαθητές του, ενώ δεν πρέπει να υποτιμάται και η συμβολή του στη διαμόρφωση της ρητορικής τέχνης και του αττικού λόγου του 4ου αι. π.Χ.

Το 380 π.Χ. ο Ισοκράτης ολοκληρώνει τον Πανηγυρικό του, έναν λόγο στον οποίο διατυπώνει (ακολουθώντας το πρότυπο ανάλογων λόγων του Γοργία και του Λυσία) την ιδέα της συμμαχίας όλων των Ελλήνων κατά των Περσών υπό την ηγεμονία των Αθηναίων (κατά κύριο λόγο) και των Σπαρτιατών. Εδώ κάνει την εμφάνισή της η διάσημη ρήση «καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας» [: κι έκανε (η πόλη των Αθηνών) ώστε το όνομα των Ελλήνων να μη θεωρείται πια ότι αντιπροσωπεύει την καταγωγή, αλλά την πνευματική καλλιέργεια, και να ονομάζονται Έλληνες μάλλον όσοι μετέχουν της δικιάς μας παιδείας, παρά όσοι έχουν την ίδια καταγωγή]. Παρ' όλο που μια τέτοια αντίληψη δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αντιπροσωπευτική μιας αμιγούς «πανανθρώπινης» ιδεολογίας που αντικαθιστά τους «δεσμούς αίματος» με τους «δεσμούς πνεύματος», δείχνει εν τούτοις την τάση για αποδέσμευση από τα παλαιά στενά όρια της πόλης-κράτους και προαναγγέλλει τις υπερεθνικές επικράτειες του ελληνιστικού κόσμου.

Στο διάστημα μεταξύ των ετών 378 π.Χ. και 374 π.Χ. συνοδεύει τον μαθητή του και στρατηγό Τιμόθεο στις μετακινήσεις του σε διάφορες περιοχές του ελληνικού κόσμου, και τον βοηθά στην προσπάθειά του να ενισχύσει τη Β' Αθηναϊκή συμμαχία.

Αργότερα, απογοητευμένος από την πορεία της Αθήνας και γενικά των πόλεων-κρατών της εποχής (σ' αυτή την περίοδο παρουσιάζεται η αναλαμπή της Θήβας), ο Ισοκράτης θα αναζητήσει τους ηγεμόνες του αντιβαρβαρικού αγώνα στο πρόσωπο ισχυρών ανδρών του ευρύτερου ελληνισμού που εκτείνονταν από τη Σικελία μέχρι την Κύπρο (Ιάσονα των Φερών, Διονυσίου Α', κ.ά.).

Η περίοδος από το 362 π.Χ. μέχρι το 353 π.Χ. χαρακτηρίζεται από μια ανανέωση του ενδιαφέροντος του Ισοκράτους για την τύχη της Αθήνας, η οποία βλέπει τη Β' Αθηναϊκή συμμαχία να διαλύεται με το τέλος του «Συμμαχικού πολέμου» (357-355 π.Χ.). Σ' αυτή τη φάση ανήκουν σημαντικά έργα του Ισοκράτους όπως οι λόγοι Περὶ Εἰρήνης, Ἀρεοπαγιτικός και Περὶ Ἀντιδόσεως, που αναφέρονται περισσότερο σε θέματα εσωτερικής πολιτικής και ανασυγκρότησης των Αθηνών.

Το 346 π.Χ., έτος συνομολόγησης της Φιλοκρατείου ειρήνης, βρίσκει τον Ισοκράτη να εγκαινιάζει τη φιλομακεδονική του πολιτική με τη δημοσίευση του λόγου Φίλιππος, ενός έργου που επιχειρούσε να προσηλυτίσει στα πανελλήνια σχέδια του ρήτορα τον Μακεδόνα βασιλιά.

Χωρίς να εγκαταλείψει τις σχέσεις του με τη Μακεδονία - πράγμα που τον έφερε, βέβαια, σε σύγκρουση με την «πατριωτική», αντιμακεδονική πολιτική του Δημοσθένη - ο Ισοκράτης αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη συγγραφή του Παναθηναϊκού, ενός λόγου που ολοκληρώθηκε το 339 π.Χ., και που αποτελεί έναν γεμάτο παρεκβάσεις και πλατειασμούς έπαινο της Αθήνας.

Πέθανε λίγο μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), τέσσερα χρόνια πριν την πραγματοποίηση - με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου - του «πανελλήνιου» ονείρου του. Με αυτόν τον παράξενο και αντιφατικό τρόπο, η νοσταλγία του Ισοκράτη για το παρελθόν (πανελλήνια ενότητα κατά των Περσών/αριστοκρατικό ιδανικό) συνάντησε τους δρόμους του μέλλοντος στο πρόσωπο ενός «αρίστου» ανδρός που έμελλε να οδηγήσει στην ενότητα (και στην Ασία) τους Πανέλληνες.