Ρητορικά Κείμενα (Β΄ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
 

 

ΚείμενοΕικόνα

 

  
γ)§§ 19-31
Οι Αθηναίοι πρέπει: α) να βοηθήσουν τώρα τους Αρκάδες, β) να προστατεύσουν τα δίκαια των βοιωτικών και πελοποννησιακών πόλεων από τις αυθαιρεσίες των Θηβαίων και των Σπαρτιατών και γ) να εξασφαλίσουν μόνο αυτοί τη σωτηρία των Μεγαλοπολιτών

 
    [19] Ἀλλὰ μὴν ἅ γέ φασιν πεπρᾶχθαι διὰ Θηβαίους τοῖς Μεγαλοπολίταις ὑπεναντία πρὸς ἡμᾶς, ἄτοπον νῦν [μὲν] ἐν κατηγορίας μέρει ποιεῖσθαι, βουλομένων δὲ γενέσθαι φίλων αὐτῶν, ἵνα τοὐναντίον εὖ ποιῶσιν ἡμᾶς, βασκαίνειν καὶ σκοπεῖν ἐξ ὅτου τρόπου μὴ γενήσονται, καὶ μὴ γιγνώσκειν ὅτι, ὅσῳ ἂν σπουδαιοτέρους τούτους περὶ Θηβαίους γεγενημένους ἀποδείξωσι, τοσούτῳ πλείονος ὀργῆς αὐτοὶ δικαίως ἂν τυγχάνοιεν, εἰ τοιούτων συμμάχων τὴν πόλιν, ὅτ᾽ ἐφ᾽ ὑμᾶς προτέρους ἦλθον ἢ Θηβαίους, ἀπεστέρησαν. [20] ἀλλ᾽, οἶμαι, ταῦτα μέν ἐστι δεύτερον ἀνθρώπων βουλομένων ἑτέρων ποιῆσαι τούτους συμμάχους. ἐγὼ δ᾽ οἶδα, ὅσ᾽ ἂν ἐκ λογισμοῦ σκοπῶν τις εἰκάσαι, καὶ τοὺς πολλοὺς οἶμαι ὑμῶν ἐμοὶ ταὐτὰ φήσειν, ὅτι εἰ λήψονται Μεγάλην πόλιν Λακεδαιμόνιοι, κινδυνεύσει Μεσσήνη· εἰ δὲ καὶ ταύτην λήψονται,  φήμ᾽ ἡμᾶς ἔσεσθαι συμμάχους Θηβαίων. [21] πολὺ δὴ κάλλιον καὶ ἄμεινον τὴν μὲν Θηβαίων συμμαχίαν αὐτοὺς παραλαβεῖν, τῇ δὲ Λακεδαιμονίων πλεονεξίᾳ μὴ ᾽πιτρέψαι, ἢ νῦν ὀκνοῦντας μὴ τοὺς Θηβαίων σώσωμεν συμμάχους, τούτους μὲν προέσθαι, πάλιν δὲ σῴζειν αὐτοὺς τοὺς Θηβαίους, καὶ προσέτ᾽ ἐν φόβῳ καθεστάναι περὶ ἡμῶν αὐτῶν. [22] οὐ γὰρ ἔγωγ᾽ ἀδεὲς τοῦθ᾽ ὑπολαμβάνω τῇ πόλει, τὸ λαβεῖν Μεγάλην πόλιν Λακεδαιμονίους καὶ πάλιν γενέσθαι μεγάλους. ὁρῶ γὰρ αὐτοὺς καὶ νῦν οὐχ ὑπὲρ τοῦ μὴ παθεῖν τι κακὸν πολεμεῖν αἱρουμένους, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ κομίσασθαι τὴν πρότερον οὖσαν αὑτοῖς δύναμιν· ὧν δ᾽, ὅτ᾽ ἐκείνην εἶχον, ὠρέγοντο, ταῦθ᾽ ὑμεῖς μᾶλλον ἴσως εἰδότες ἢ ᾽γὼ φοβοῖσθ᾽ ἂν εἰκότως.  
 
 
 
     [23] Ἡδέως δ᾽ ἂν πυθοίμην τῶν λεγόντων καὶ τοὺς Θηβαίους μισεῖν φασκόντων καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους, πότερ᾽ ἑκάτεροι μισοῦσιν, οὓς δὴ μισοῦσιν, ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τοῦ συμφέροντος ὑμῖν, ἢ ὑπὲρ Λακεδαιμονίων μὲν Θηβαίους, ὑπὲρ δὲ Θηβαίων Λακεδαιμονίους ἑκάτεροι. εἰ μὲν γὰρ ὑπὲρ ἐκείνων, οὐδετέροις ὡς μαινομένοις πείθεσθαι προσήκει· εἰ δ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν φήσουσι, τί πέρα τοῦ καιροῦ τοὺς ἑτέρους ἐπαίρουσιν; ἔστι γάρ, ἔστι Θηβαίους ταπεινοὺς ποιεῖν ἄνευ τοῦ Λακεδαιμονίους ἰσχυροὺς καθιστάναι, καὶ πολύ γε ῥᾷον· [24] ὡς δ᾽, ἐγὼ πειράσομαι πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν. ἴσμεν ἅπαντες τοῦθ᾽ ὅτι τὰ μὲν δίκαια πάντες, ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, μέχρι τού γ᾽ αἰσχύνονται μὴ πράττειν, τοῖς δ᾽ ἀδίκοις ἐναντιοῦνται φανερῶς, ἄλλως τε κἄν τινες βλάπτωνται· καὶ τοῦτο λυμαινόμενον πάνθ᾽ εὑρήσομεν, καὶ ταύτην ἀρχὴν οὖσαν πάντων τῶν κακῶν, τὸ μὴ ᾽θέλειν τὰ δίκαια πράττειν ἁπλῶς. [25] ἵνα τοίνυν μὴ τοῦτ᾽ ἐμποδὼν γένηται τῷ Θηβαίους γενέσθαι μικρούς, τὰς μὲν Θεσπιὰς καὶ τὸν Ὀρχομενὸν καὶ τὰς Πλαταιὰς κατοικίζεσθαι φῶμεν δεῖν καὶ συμπράττωμεν αὐτοῖς καὶ τοὺς ἄλλους ἀξιῶμεν (ταῦτα γὰρ καὶ καλὰ καὶ δίκαια, μὴ περιορᾶν πόλεις ἀρχαίας ἐξανεστώσας), τὴν δὲ Μεγάλην πόλιν καὶ τὴν Μεσσήνην μὴ προώμεθα τοῖς ἀδικοῦσι, μηδ᾽ ἐπὶ τῇ προφάσει τῇ Πλαταιῶν καὶ Θεσπιῶν τὰς οὔσας καὶ κατοικουμένας πόλεις ἀναιρεθείσας περιίδωμεν. [26] κἂν ᾖ ταῦτα πρόδηλα, οὐδεὶς ὅστις οὐ βουλήσεται παύσασθαι Θηβαίους ἔχοντας τὴν ἀλλοτρίαν· εἰ δὲ μή, πρῶτον μὲν ἐναντίους ἕξομεν πρὸς ἐκεῖνα τούτους εἰκότως, ὅταν ἡγῶνται τὴν ἐκείνων κατοίκισιν αὑτοῖς ὄλεθρον φέρειν, εἶτ᾽ ἀνήνυτα πράγμαθ᾽ ἕξομεν αὐτοί· τί γὰρ ὡς ἀληθῶς ἔσται πέρας, ὅταν ἀεὶ τὰς μὲν οὔσας πόλεις ἐῶμεν ἀναιρεῖν, τὰς δ᾽ ἀνῃρημένας ἀξιῶμεν οἰκίζειν;  
 
 
 
     [27] Λέγουσι τοίνυν οἱ μάλιστα δοκοῦντες δίκαια λέγειν ὡς δεῖ τὰς στήλας καθελεῖν αὐτοὺς τὰς πρὸς Θηβαίους, εἴπερ ἡμέτεροι βεβαίως ἔσονται σύμμαχοι. οἱ δέ φασι μὲν αὑτοῖς οὐ στήλας, ἀλλὰ τὸ συμφέρον εἶναι τὸ ποιοῦν τὴν φιλίαν, τοὺς δὲ βοηθοῦντας ἑαυτοῖς, τούτους νομίζειν εἶναι συμμάχους. ἐγὼ δ᾽, εἰ τὰ μάλιστ᾽ εἰσὶ τοιοῦτοι, ὡδί πως ἔχω. φημὶ δεῖν ἅμα τούτους ἀξιοῦν καθαιρεῖν τὰς στήλας καὶ Λακεδαιμονίους ἄγειν εἰρήνην, ἐὰν δὲ μὴ ᾽θέλωσι ποιεῖν ὁπότεροι ταῦτα, τότ᾽ ἤδη μετὰ τῶν ἐθελόντων ἡμᾶς γίγνεσθαι. [28] εἴτε γὰρ εἰρήνης γιγνομένης αὐτοῖς οἱ Μεγαλοπολῖται τῆς Θηβαίων συμμαχίας ἕξονται, φανεροὶ πᾶσιν ἔσονται τὴν πλεονεξίαν τὴν Θηβαίων, οὐ τὸ δίκαιον αἱρούμενοι· εἴτε συμμάχους ἡμᾶς ἀδόλως τῶν Μεγαλοπολιτῶν ποιουμένων μὴ ᾽θελήσουσιν ἄγειν εἰρήνην οἱ Λακεδαιμόνιοι, δῆλοι δήπου πᾶσιν ἔσονται, οὐχ ἵνα Θεσπιαὶ κατοικισθῶσι ποιούμενοι τὴν σπουδήν, ἀλλ᾽ ἵνα τοῦ πολέμου περιεστηκότος Θηβαίοις τὴν Πελοπόννησον ὑφ᾽ αὑτοῖς ποιήσωνται. [29] θαυμάζω δ᾽ ἐνίων, εἰ τὸ μὲν Θηβαίων συμμάχους εἶναι τοὺς Λακεδαιμονίων ἐχθροὺς φοβοῦνται, εἰ δὲ καταστρέψονται Λακεδαιμόνιοι τούτους, μηδὲν ἡγοῦνται φοβερόν, καὶ ταῦτ᾽ ἔργῳ πεῖραν ἡμῖν δεδωκότος τοῦ χρόνου ὅτι Θηβαῖοι μὲν τούτοις συμμάχοις ἐπὶ Λακεδαιμονίους ἀεὶ χρῶνται, Λακεδαιμόνιοι δ᾽ ὅτ᾽ εἶχον αὐτούς, ἐφ᾽ ἡμᾶς ἐχρῶντο.  
 
 
     [30] Οἶμαι τοίνυν ἔγωγε κἀκεῖν᾽ ἐνθυμεῖσθαι δεῖν, ὅτι μὴ προσδεξαμένων μὲν ὑμῶν τοὺς Μεγαλοπολίτας, ἐὰν μὲν ἀναιρεθῶσι καὶ διοικισθῶσιν, ἰσχυροῖς Λακεδαιμονίοις ἔστιν εὐθὺς εἶναι, ἐὰν δὲ σωθῶσιν ἄρα, ὡς ἤδη τι καὶ παρ᾽ ἐλπίδας ἐξέβη, βέβαιοι σύμμαχοι Θηβαίων δικαίως ἔσονται· ἂν δὲ προσδέξησθε, τούτοις μὲν ὑπάρξει ἤδη σωθῆναι δι᾽ ὑμᾶς, τὸ δὲ συμβησόμενον, τὸν τοῦ κινδύνου λογισμὸν μετενεγκόντες, σκοπῶμεν ἐπὶ Θηβαίων καὶ Λακεδαιμονίων. [31] ἂν μὲν τοίνυν καταπολεμηθῶσιν οἱ Θηβαῖοι, ὥσπερ αὐτοὺς δεῖ, οὐκ ἔσονται μείζους τοῦ δέοντος οἱ Λακεδαιμόνιοι, τούτους ἔχοντες ἀντιπάλους τοὺς Ἀρκάδας ἐγγὺς οἰκοῦντας· ἂν δ᾽ ἀνενέγκωσιν ἄρ᾽ οἱ Θηβαῖοι καὶ σωθῶσιν, ἀλλ᾽ οὖν ἀσθενέστεροί γ᾽ ἔσονται, ἡμῖν συμμάχων γεγενημένων τῶνδε καὶ δι᾽ ἡμᾶς σεσωμένων. ὥστε πανταχῇ συμφέρει μήτε προέσθαι τοὺς Ἀρκάδας μήτε δι᾽ αὑτούς, ἂν ἄρα σωθῶσι, περιγεγονέναι δοκεῖν, μηδὲ δι᾽ ἄλλους τινάς, ἀλλὰ δι᾽ ὑμᾶς.  
 

 

Ιερός Πόλεμος
Χώρος των επιχειρήσεων του Γ' Ιερού πολέμου. (Εκδ. Αθηνών).

 

μετάφρασηΕικόνα

 

  
     [§19] Όσες όμως εχθρικές πράξεις ισχυρίζονται (οι αντίπαλοί μου) πως έχουν διαπράξει εναντίον μας1 οι Μεγαλοπολίτες εξ αιτίας των Θηβαίων είναι αδικαιολόγητο να τις θεωρούμε τώρα ως κατηγορία εναντίον τους, κι ενώ αυτοί θέλουν να γίνουν φίλοι μας για να μας ευεργετούν ανταποδίδοντας τη φιλία μας, (είναι άτοπο) εμείς να τους κακολογούμε και να κοιτάζουμε με ποιο τρόπο δεν θα γίνουν· και δεν καταλαβαίνουν οι αντίπαλοί μου ότι όσο πιο σημαντικοί (για τους Θηβαίους) αποδείξουν πως υπήρξαν αυτοί2 τόσο περισσότερο μπορεί να οργιστείτε εναντίον τους δικαιολογημένα, γιατί αποστέρησαν την πόλη μας από τέτοιους συμμάχους, όταν ήρθαν σ' εσάς πρώτα3 οι Αρκάδες προτού να πάνε στους Θηβαίους.
Οι Μεγαλοπολίτες ζητούν τη φιλία των Αθηναίων
     [§20] Νομίζω όμως πως αυτή είναι η δεύτερη προσπάθεια κάποιων ανθρώπων4 που θέλουν να τους κάμουν συμμάχους άλλων5. Εγώ εξάλλου γνωρίζω, όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς εξετάζοντας με τη λογική του τα πράγματα, κι ελπίζω πως θα συμφωνήσουν μαζί μου οι περισσότεροι από σας, ότι θα κινδυνεύσει η Μεσσήνη, αν οι Λακεδαιμόνιοι καταλάβουν (κατακτήσουν) τη Μεγαλόπολη· κι αν κυριεύσουν κι αυτήν, τότε λέω πως εμείς θα γίνουμε σύμμαχοι των Θηβαίων6.
Κινδυνεύει η Μεσσήνη, αν κατακτηθεί η Μεγαλόπολη από τους Σπαρτιάτες
     [§21] Είναι βέβαια εντιμότερο (τιμητικότερο) και πιο συμφέρον (δείγμα μεγάλης γενναιοδωρίας) να αναλάβουμε εμείς οι ίδιοι7 τους συμμάχους8 των Θηβαίων και να μην υποχωρήσουμε στην πλεονεξία των Λακεδαιμονίων, παρά, διστάζοντας τώρα μήπως σώσουμε τους συμμάχους των Θηβαίων, αυτούς μεν ν' αφήσουμε αβοήθητους (στην τύχη τους) να σώσουμε δε πάλι τους ίδιους τους Θηβαίους και επιπλέον να φοβόμαστε για τους ίδιους τους εαυτούς μας.
Οι Αθηναίοι πρέπει ν' αναλάβουν την προστασία τωνΜεγαλοπολιτών.
     [§22] Γιατί εγώ τουλάχιστον αυτό θεωρώ επικίνδυνο για την πόλη, να καταλάβουν οι Λακεδαιμόνιοι τη Μεγαλόπολη και να ξαναγίνουν μεγάλοι. Επειδή βλέπω ότι αυτοί και τώρα επιλέγουν τον πόλεμο όχι για να μην πάθουν κάτι κακό, αλλά για να επανακτήσουν τη δύναμη που είχαν πρωτύτερα. Όσα δε ορέγονταν τότε, όταν είχαν εκείνη τη δύναμη, αυτά δικαιολογημένα να τα φοβάστε εσείς, επειδή ασφαλώς τα γνωρίζετε καλύτερα από μένα.
Οι Σπαρτιάτες επιδιώκουν να επανακτήσουν την παλαιά τους δύναμη.
     [§23] Ευχαρίστως θα ζητούσα να μάθω απ' αυτούς που μιλούν και ισχυρίζονται ότι μισούν και τους Θηβαίους και τους Λακεδαιμονίους, για ποιο λόγο ο καθένας τους μισεί, όποιον βέβαια μισεί, για σας και το συμφέρον σας, ή ο ένας μισεί τους Θηβαίους για χάρη των Λακεδαιμονίων κι ο άλλος τους Λακεδαιμονίους για χάρη των Θηβαίων. Γιατί, αν μισούν για το συμφέρον εκείνων, δεν αρμόζει ν' ακούτε ούτε τον ένα ούτε τον άλλο, γιατί σκέφτονται παράλογα. Αν όμως ισχυριστούν ότι τους μισούν για το συμφέρον σας, γιατί αναθαρρύνουν παράκαιρα τους άλλους;9
Ποιες πρέπει να είναι οι αρχές της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας
     [§24] Γιατί είναι δυνατόν, είναι όντως δυνατόν να ταπεινώσουμε τους Θηβαίους χωρίς να ισχυροποιήσουμε τους Λακεδαιμονίους10, και μάλιστα πολύ εύκολα. Με ποιο τρόπο, εγώ θα προσπαθήσω να σας πω. Γνωρίζουμε όλοι μας τούτο, ότι τα δίκαια όλοι οι άνθρωποι, ενώ στην πραγματικότητα δεν θέλουν, ως ένα σημείο τουλάχιστον, ντρέπονται να μην τα πράττουν, και ότι εναντιώνονται φανερά στις αδικίες, ιδιαίτερα, όταν μερικοί βλάπτονται απ' αυτές. Και θα διαπιστώσουμε ότι αυτό τα καταστρέφει όλα κι αυτό είναι η αιτία όλων των κακών, το να μη θέλουμε οι άνθρωποι γενικά να πράττουμε τα δίκαια.
Αιτία όλων των δεινών είναι οι αδικίες.
     [§25] Για να μην αποτελέσει λοιπόν τούτο εμπόδιο στο να γίνουν οι Θηβαίοι μικροί, ας δηλώσουμε πως πρέπει να επανιδρυθούν οι Θεσπιές, ο Ορχομενός και οι Πλαταιές11 και ας συμπράττουμε μ' αυτούς12 και ας απαιτούμε από τους άλλους να κάνουν το ίδιο (γιατί αυτά είναι και έντιμα και δίκαια, να μην ανεχόμαστε να καταστρέφονται πόλεις αρχαίες)· αλλά και τη Μεγαλόπολη και τη Μεσσήνη ας μην τις παραδώσουμε στους άδικους13 ούτε να ανεχθούμε να καταστραφούν πόλεις που υπάρχουν και κατοικούνται, με την πρόφαση της καταστροφής των Πλαταιών και των Θεσπιών.
Αποκατάσταση του δικαίου στη Βοιωτία και προστασία του στην Πελοπόννησο.
     [§26] Κι αν διακηρύξουμε φανερά αυτές τις αρχές14, δεν υπάρχει κανείς που να μη θελήσει να πάψουν οι Θηβαίοι να κατέχουν την ξένη χώρα. Αλλιώς πρώτα-πρώτα θα τους έχουμε αυτούς εύλογα αντίθετους σ' εκείνα τα σχέδια, όταν νομίσουν ότι η επανεγκατάσταση των κατοίκων εκείνων θα φέρει καταστροφή σ' αυτούς, κι έπειτα εμείς οι ίδιοι θα έχουμε προβλήματα ατελεύτητα. Γιατί ποια θα είναι στ' αλήθεια η κατάληξη, όταν κάθε φορά αφήνουμε να καταστρέφονται οι κατοικούμενες πόλεις, ενώ απαιτούμε να επανιδρύονται οι κατεστραμμένες;
Να πάψουν οι Θηβαίοι να κατέχουν ξένη χώρα.
     [§27] Λένε λοιπόν, όσοι θεωρούνται πως μιλούν απόλυτα σύμφωνα με το δίκαιο, ότι πρέπει οι Μεγαλοπολίτες να καταστρέψουν τις στήλες15 που αναγράφουν τη συμμαχία τους με τους Θηβαίους, αν βέβαια πρόκειται να είναι στο μέλλον πιστοί σύμμαχοί μας. Εκείνοι όμως υποστηρίζουν ότι γι' αυτούς όχι οι στήλες αλλά το συμφέρον16 είναι αυτό που δημιουργεί τη φιλία και ότι, εκείνους που τους βοηθούν, αυτούς θεωρούν συμμάχους. Εγώ όμως, αν αυτές είναι γενικά οι απόψεις τους, έχω την εξής γνώμη: Πιστεύω πως πρέπει συγχρόνως να προβάλλουμε την αξίωση οι Μεγαλοπολίτες να καταστρέψουν τις στήλες και οι Λακεδαιμόνιοι να τηρούν ειρηνική στάση, κι αν κάποιος από τους δύο δε θέλει να πράξει αυτά, τότε πια εμείς να ταχθούμε με το μέρος εκείνων που τα δέχονται.
Το συμφέρον δημιουργεί τη φιλία, όχι οι συμμαχίες.
     [§28] Γιατί, αν οι Μεγαλοπολίτες εξακολουθήσουν να είναι σύμμαχοι των Θηβαίων17, ενώ θα έχουν εξασφαλίσει την ειρήνη, θ' αποδείξουν καθαρά σε όλους ότι προτιμούν την πλεονεξία των Θηβαίων, όχι το δίκαιο. Αν πάλι οι Λακεδαιμόνιοι δε θελήσουν να τηρούν ειρηνική στάση, ενώ εμείς έχουμε συνάψει άδολη συμμαχία με τους Μεγαλοπολίτες, θα γίνουν φανεροί σε όλους ότι δεν ενδιαφέρονται για να κατοικηθούν πάλι οι Θεσπιές, αλλά για να θέσουν υπό την εξουσία τους την Πελοπόννησο την ώρα που ο πόλεμος περισφίγγει τους Θηβαίους.
Οι πραγματικοί στόχοι της πολιτικής των Μεγαλοπολιτών και των Λακεδαιμονίων.
     [§29] Απορώ δε με μερικούς18, γιατί φοβούνται το να είναι σύμμαχοι των Θηβαίων οι εχθροί των Λακεδαιμονίων, αν όμως οι Λακεδαιμόνιοι υποτάξουν αυτούς, τούτο δεν το θεωρούν καθόλου φοβερό, και μάλιστα ενώ ο χρόνος μάς έχει διδάξει έμπρακτα ότι οι Θηβαίοι χρησιμοποιούν ανέκαθεν αυτούς ως συμμάχους εναντίον των Λακεδαιμονίων, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι, όταν τους είχαν στην εξουσία τους, τους χρησιμοποιούσαν εναντίον μας.
Οι Θηβαίοι και οι Λακεδαιμόνιοι δε χρησιμοποιούν τους συμμάχους τους με τον ίδιο τρόπο.
     [§30]  Νομίζω λοιπόν, εγώ τουλάχιστον, ότι πρέπει κι εκείνο να έχετε στο νου σας, ότι, αν δεν δεχθείτε τους Μεγαλοπολίτες ως συμμάχους, αν υποταχθούν και διασκορπιστούν19, θα μπορέσουν οι Λακεδαιμόνιοι να γίνουν γρήγορα ισχυροί. Αν όμως κατά τύχη σωθούν, όπως πράγματι συνέβη μέχρι τώρα κάτι τέτοιο ανέλπιστα, δικαιολογημένα θα είναι σταθεροί σύμμαχοι των Θηβαίων. Αν όμως τους δεχθείτε, θα έχουν μεν τη δυνατότητα αυτοί να σωθούν πλέον χάρη σ' εσάς, ας εξετάσουμε όμως τι πρόκειται να συμβεί με τους Θηβαίους και τους Λακεδαιμονίους, αφού μεταφέρουμε τον υπολογισμό του κινδύνου σ' αυτούς.
Η υποταγή των Μεγαλοπολιτών ισχυροποιεί τη Σπάρτη, ενώ η σωτηρία τους, χωρίς αθηναϊκή βοήθεια, ενισχύει τη Θήβα.
     [§31] Αν λοιπόν νικηθούν στον πόλεμο οι Θηβαίοι, όπως ακριβώς πρέπει να τους συμβεί, δεν πρόκειται να γίνουν μεγαλύτεροι απ' όσο πρέπει οι Λακεδαιμόνιοι, αν έχουν αντιπάλους αυτούς τους Αρκάδες που κατοικούν πλησίον τους. Αν τυχόν όμως ανακτήσουν τη δύναμή τους οι Θηβαίοι και σωθούν, τουλάχιστον θα είναι ασθενέστεροι, αφού θα έχουν γίνει σύμμαχοί μας αυτοί εδώ οι Αρκάδες και θα έχουν σωθεί χάρη σ' εμάς. Επομένως συμφέρει από κάθε άποψη ούτε να εγκαταλείψουμε τους Αρκάδες, ούτε, αν τυχόν σωθούν, να θεωρούν ότι σώθηκαν μόνοι τους, ούτε χάρη σε κάποιους άλλους, αλλά χάρη σ' εσάς21.
Η σωτηρία των Μεγαλοπολιτών πρέπει να οφείλεται μόνο στους Αθηναίους.

 

Αισχίνης Ο ρήτορας Αισχίνης. Ρωμαϊκό αντίγραφο από προτομή του 4ου αι. π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο (Εκδ. Αθηνών).

 

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

1. Εννοεί τη συμπαράταξη των Μεγαλοπολιτών και των γύρω τους Αρκάδων με τους Θηβαίους στη Μαντίνεια εναντίον των Αθηναίων που ήσαν σύμμαχοι των Σπαρτιατών.
    2. Οι Μεγαλοπολίτες (βλ. και σημ. 1).
    3. Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα (371 π.Χ.) οι Αρκάδες και οι Μεσσήνιοι απευθύνθηκαν πρώτα στους Αθηναίους και ζήτησαν βοήθεια για ν' αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους από τη Σπάρτη. Η Αθήνα τώρα έχει αυξημένο κύρος και εμπνέει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ελληνικές πόλεις. Μετά την ίδρυση της Δεύτερης Αθηναϊκής συμμαχίας (378/77 π.Χ.) και την ήττα της Σπάρτης στα Λεύκτρα, έχει πάλι την αδιαφιλονίκητη ναυτική υπεροχή στην Ελλάδα και βρίσκεται σε νέα ανοδική πορεία. Επειδή όμως οι Αθηναίοι αρνήθηκαν να τους δώσουν τη βοήθεια που ζήτησαν, αυτοί στράφηκαν προς τη Θήβα, που πρόθυμα τους προσέφερε βοήθεια και τους έκαμε συμμάχους της, ενισχύοντας έτσι την ηγεμονική της θέση στην Ελλάδα.
    4. Εννοεί τους σημερινούς ρήτορες που εισηγούνται την απόρριψη του αιτήματος των Μεγαλοπολιτών για συμμαχία με την Αθήνα. Είναι οι ίδιοι που και στο παρελθόν έκαμαν ανάλογες, ζημιογόνες για την πόλη, εισηγήσεις (βλ. και σημ. 3).
    5. Δηλ. των Λακεδαιμονίων, αφού εύκολα θα τους υποτάξουν, αν μείνουν αβοήθητοι.
    6. Η κυριαρχία και πάλι της Σπάρτης στην Πελοπόννησο, αν υποτάξει τους Αρκάδες και τους Μεσσηνίους, θα αναβιώσει τις ηγεμονικές της διαθέσεις. Τούτο προφανώς θα υποχρεώσει τους Αθηναίους να συνάψουν συμμαχία με τους Θηβαίους, για την αντιμετώπιση του νέου κινδύνου, τον οποίο θεωρεί επικείμενο ο Δημοσθένης, που βλέπει χωρίς συναισθηματισμούς τις πολιτικές εξελίξεις.
    7. Μέχρι τώρα ήταν η Θήβα εγγυητής της αυτονομίας τους, που βρισκόταν όμως κάτω από την «καλοπροαίρετη τυραννία της» (W. Jaeger)
    8. «Τήν συμμαχίαν» = «τούς συμμάχους» των Θηβαίων (μετωνυμία). Πρέπει οι Αθηναίοι τώρα να αναλάβουν την προστασία των συμμάχων της Θήβας (που ταλαιπωρείται με τον Φωκικό πόλεμο). Αλλιώς θα υποχρεωθούν αργότερα να σώσουν τους ίδιους τους Θηβαίους, τους τωρινούς εχθρούς τους που κατέχουν τον Ωρωπό. Παράλληλα, οι ίδιοι οι Αθηναίοι θα ζουν με τον φόβο της απειλής από τη Σπάρτη, που θα έχει ενισχύσει την παρουσία της στην Πελοπόννησο.
    9. Αν αρνηθούν βοήθεια στους Αρκάδες, θα ενθαρρύνουν έμμεσα τη Σπάρτη να τους υποτάξει, αφού η Θήβα τώρα αδυνατεί να τους προστατεύσει, λόγω της εμπλοκής της στον πόλεμο με τους Φωκείς.
    10. Συμμαχώντας με τους Αρκάδες οι Αθηναίοι εξασθενίζουν τους Θηβαίους, παράλληλα δε αποτρέπουν την αύξηση της δύναμης των Σπαρτιατών, που δεν θα τολμήσουν τώρα να απειλήσουν τους Αρκάδες (βλ. και §4). Είναι η γνωστή αρχή της «ισορροπίας δυνάμεων».
    11. Βλ. και §4
    12. Δηλ. με τους Βοιωτούς.
    13. Δηλ. στους Σπαρτιάτες.
    14. Αυτές οι αρχές είναι τόσο η επανίδρυση των κατεστραμμένων βοιωτικών πόλεων όσο και η αυτονομία των Αρκάδων και τηςΜεσσήνης.
    15. Εννοεί τις στήλες (λίθινες πλάκες), στις οποίες ήταν χαραγμένες οι συνθήκες Αρκάδων-Θηβαίων. Η καταστροφή τους θα σήμαινε και τη φανερή διάλυση των συνθηκών.
    16. Μια όντως μακιαβελική αρχή (πολιτικός κυνισμός = συμφέρον), που επιδέξια ο Δημοσθένης τη βάζει στο στόμα των Αρκάδων και ο ίδιος φαίνεται να την πιστεύει, αφού αξίωμα του πολιτικού στοχασμού του είναι το συμφέρον της Αθήνας. Τούτο επιβάλλει συμμαχία με τους Αρκάδες τώρα, για αποτροπή μελλοντικής απειλής από τη Σπάρτη, την ώρα που η Θήβα είναι εξασθενημένη από τον Φωκικό πόλεμο.
    17. Επειδή δεν θα δεχθούν να καταστρέψουν τις στήλες.
    18. Εννοεί τους συμπολίτες του εκείνους που φοβούνται να δεχθούν τη συμμαχία των εχθρών της Σπάρτης (των Αρκάδων) με τους Θηβαίους, ενώ δε φοβούνται, αν αυτοί (υποψήφιοι τώρα σύμμαχοι των Αθηναίων) υποταχθούν στη Σπάρτη. Κατά τη γνώμη του Δημοσθένη δεν προσεγγίζουν τα πράγματα με ρεαλισμό.
    19. Ήταν συνήθεια της εποχής εκείνης οι νικητές να καταστρέφουν τις οικοδομές των πόλεων που κατακτούσαν και να διασκορπίζουν τους κατοίκους τους (διοίκησις, διοικισμός, διοικίζω) κατά τμήματα σε διάφορα μέρη (πρόσφυγες). Η συνήθεια αυτή εφαρμόστηκε περισσότερο από τη Σπάρτη (στην Πελοπόννησο)κι από τη Θήβα (στις γειτονικές της βοιωτικές πόλεις).
    20. Τον κίνδυνο δηλ. που διατρέχουν οι Θηβαίοι και οι Λακεδαιμόνιοι από ενδεχόμενη συμμαχία Αθηναίων-Μεγαλοπολιτών.
   

21. Η σωτηρία των Αρκάδων πρέπει να προέλθει μόνο από την Αθήνα (με την αποδοχή του αιτήματος τους για συμμαχία). Σωτηρία τους από άλλη πόλη (π.χ. από τη Θήβα), από εύνοια της τύχης, ή, (το χειρότερο), υποταγή τους στη Σπάρτη, είναι εξελίξεις ανεπιθύμητες και επικίνδυνες για τους Αθηναίους, γιατί ανατρέπουν τους συσχετισμούς δυνάμεων στην Ελλάδα εις βάρος της Αθήνας.

 

Ο Λέων της Χαιρώνειας. Μνημείο στον ομαδικό τάφο των Θηβαίων Ιερολοχιτών, που έπεσαν στη μάχη της Χαιρώνειας. Σύγχρονη αναστήλωση (Εκδ. Αθηνών). Λεών

 

 

Θέματα για συζήτηση Εικόνα

  1. Ποιες συνέπειες θα έχει για την Αθήνα η απόρριψη του αιτήματος των Αρκάδων για συμμαχία μαζί της και η ενδεχόμενη υποταγή τους στη Σπάρτη;
  2. Ποια μομφή απευθύνει ο Δημοσθένης κατά των συμπατριωτών του που ισχυρίζονται ότι αισθάνονται μίσος για τους Θηβαίους ή τους Λακεδαιμονίους;
  3. Τη λήψη ποιων μέτρων προτείνει ο Δημοσθένης για την ταυτόχρονη αποδυνάμωση της Θήβας και της Σπάρτης, βασικών αντιπάλων της πόλης του;
  4. Μερικοί Αθηναίοι εξαρτούν τη φερεγγυότητα των Αρκάδων από μια συγκεκριμένη ενέργειά τους. Ποια είναι αυτή η ενέργεια, ποια είναι η άποψη του Δημοσθένη για το ζήτημα αυτό και με ποιο τρόπο την παρουσιάζει;
  5. Γιατί συμφέρει τους Αθηναίους να προέλθει η σωτηρία των Αρκάδων μόνο από την πόλη τους;

 

Αεροφωτογραφία
Αεροφωτογραφία της Αρχαίας Μεσσήνης. Διακρίνονται το ένα από τα δύο θέατρα και το "Συνέδριον", τόπος συγκέντρωσης των αντιπροσώπων των πόλεων της αυτόνομης Μεσσηνίας. (Εκδ. Αθηνών)