Επειδή βλέπουμε² ότι κάθε πόλη³ αποτελεί μια μορφή κοινωνίας⁴ και ότι κάθε κοινωνία έχει συσταθεί αποσκοπώντας σε κάποιο αγαθό (διότι όλοι οι άνθρωποι ό,τι κάνουν το κάνουν για να κατακτήσουν αυτό που τους φαίνεται αγαθό), είναι φανερό ότι όλες οι κοινωνίες αποσκοπούν βεβαίως σε κάποιο αγαθό⁵, η κοινωνία όμως που είναι η πιο σημαντική απ' όλες και που εμπεριέχει όλες τις άλλες⁶ είναι αυτό που κατεξοχήν επιδιώκει το αγαθό, και μάλιστα το πιο σημαντικό. Και αυτή είναι η καλούμενη πόλη και πολιτική κοινωνία […] Η πόλη δεν είναι λοιπόν τίποτε άλλο παρά η τέλεια κοινωνία που αποτελείται από περισσότερες κώμες και διαθέτει, μπορούμε να πούμε, τη μέγιστη δυνατή αυτάρκεια⁷· συγκροτήθηκε βεβαίως για την εξασφάλιση των αναγκαίων για τη ζωή προϋποθέσεων, όμως υπάρχει χάριν της ευδαιμονίας. Γι' αυτό κάθε πόλη είναι μια φυσική πραγματικότητα⁸, εφόσον αυτό ισχύει και για τις πρώτες μορφές κοινωνίας⁹. Διότι αυτή συνιστά γι' αυτές το σκοπό τους και η φύση είναι σκοπός¹⁰. ∆ιότι ό,τι είναι το κάθε πράγμα, αφού ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του, αυτό λέμε ότι είναι η φύση του, πως π.χ. του ανθρώπου, του ίππου, της οικίας¹¹.

1. Τα Πολιτικά του Αριστοτέλη αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Στο Α' βιβλίο των Πολιτικών ο Αριστοτέλης παρουσιάζει την άποψή του ότι η πόλη αποτελεί την υψηλότερη μορφή κοινωνίας και, ειδικότερα, εκθέτει την άποψή του για την οικία. Αναφέρει, επίσης, πώς δημιουργήθηκε η πόλη και γιατί αυτή αποτελεί μια φυσική πραγματικότητα και, ακόμη, ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση κοινωνικό και πολιτικό ζώο.
2. Επειδή βλέπουμε… σημαντικό: πρόκειται για την εναρκτική πρόταση των Πολιτικών, όπου παρουσιάζεται η κεντρική ιδέα όλης της πραγματείας, σύμφωνα με την οποία η πόλη αποτελεί την υπέρτατη μορφή κοινωνίας, η οποία εμπεριέχει όλες τις άλλες και είναι αυτή που, κατεξοχήν, επιδιώκει το αγαθό, και μάλιστα το πιο σημαντικό.
3. Πόλη: η οργανωμένη πολιτική κοινωνία. Ο όρος πόλις είναι εδώ νοηματικά ισοδύναμος με το κράτος. Η παραδοσιακή πόλη-κράτος της αρχαιότητας, πριν από την εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου, είχε μικρή έκταση.
4. Κοινωνία: ο όρος κοινωνία χρησιμοποιείται με διαφορετικές σημασίες. Εδώ σημαίνει την κοινότητα, την πολιτική κοινωνία. Αναφέρεται στην κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων, του οίκου και της κώμης, που αποτελούν φυσικές κοινότητες.
5. Σε κάποιο αγαθό: το αγαθό είναι η ευδαιμονία της πόλης αλλά και του κάθε πολίτη χωριστά.
6. Η κοινωνία… εμπεριέχει όλες τις άλλες: εννοεί την πόλη, που είναι η τελειότερη συμβιωτική κοινότητα και εμπερικλείει όλες τις άλλες συμβιώσεις. Παρέχει το θεσμικό πλαίσιο και ένα πλέγμα σχέσεων και προϋποθέσεων, για να πραγματώσει ο άνθρωπος τις ηθικές και πνευματικές του δυνάμεις. Αποτελεί την προέκταση μικρότερων και ατελέστερων μορφών κοινωνικής συμβίωσης, όπως οι οικογένειες ή άλλες βασικές σχέσεις (λ.χ. άντρα –γυναίκα).
7. Η πόλη… αυτάρκεια: η πόλη είναι μια τέλεια κοινωνία η οποία διαθέτει επάρκεια υλικών, σωματικών και ψυχικών αγαθών, που είναι απαραίτητα για την ευδαιμονία. Πλήρης αυτάρκεια εξασφαλίζεται μόνο μέσα στην κοινωνία της πόλης.
   
8. Κάθε πόλη είναι μια φυσική πραγματικότητα: ο Αριστοτέλης υπογραμμίζει εδώ πως το κράτος οφείλει τη δημιουργία του στην ανθρώπινη φύση.
9. Για τις πρώτες μορφές κοινωνίας: ο Αριστοτέλης εννοεί εδώ την οικία και την κώμη (το χωριό, την κωμόπολη). Η πόλη δημιουργήθηκε σταδιακά μέσα από την εξέλιξη αυτών.
10. Διότι αυτή συνιστά… σκοπός: εδώ είναι φανερός ο τελεολογικός χαρακτήρας της αριστοτελικής πολιτικής φιλοσοφίας, δηλ. η αναζήτηση τελικού ή τελικών αιτίων ή σκοπών για την εξήγηση των πραγμάτων (των φαινομένων, των πράξεων, των όντων), όπως ακριβώς είδαμε στην εναρκτική πρόταση των Ηθικών Νικομαχείων στην ενότητα 1η του κεφαλαίου. Ενώ όμως η ηθική αποβλέπει στο αγαθό του ατόμου, η πολιτική στοχεύει στο κοινό αγαθό, στο αγαθό της πόλης.
11. Διότι… της οικίας: η ερμηνεία των όντων πρέπει να αναζητείται στην τελική μορφή που αυτά λαμβάνουν και όχι στην αρχή της ανάπτυξής τους, αφού η φύση τους προκύπτει από τον προορισμό και όχι από την προέλευσή τους.

1. Τι εννοεί ο Αριστοτέλης με τον όρο «κοινωνία»; Διαφέρει ο όρος αυτός από τον τρόπο που τον χρησιμοποιούμε εμείς σήμερα;
2. Ποιος είναι ο σκοπός της κοινωνίας; Ταυτίζεται ή όχι με τον σκοπό του ατόμου; Πώς συνδέεται η τελεολογική αντίληψη του Αριστοτέλη με τη θεωρία του για την πόλη;
3. Τι εννοεί ο Αριστοτέλης όταν αναφέρει στο κείμενο ότι η πόλη «συγκροτήθηκε βεβαίως για την εξασφάλιση των αναγκαίων για τη ζωή προϋποθέσεων, όμως υπάρχει χάριν της ευδαιμονίας»; Σχολιάστε σε μια παράγραφο.
4. Στο κείμενο και στα παράλληλα κείμενα (1) και (2), ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η οικία (η οικογένεια) αποτελεί τη θεμελιώδη μορφή της πολιτικής κοινωνίας, αφού η πόλη δημιουργείται, όταν οι οικίες συνενώνονται. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Θεωρείτε ότι η άποψη αυτή μπορεί να συμβιβαστεί με τον ατομικισμό που επικρατεί στην εποχή μας;

1. Ο Αριστοτέλης λέει στα Πολιτικά ότι «η κοινωνία όμως που είναι η πιο σημαντική απ' όλες και που εμπεριέχει όλες τις άλλες είναι αυτή που κατεξοχήν επιδιώκει το αγαθό, και μάλιστα το πιο σημαντικό». Κατ' ανάλογο τρόπο, στα Ηθικά Νικομάχεια λέει ότι «κάθε τέχνη και κάθε έρευνα, κάθε πράξη και επιλογή φαίνεται να αποσκοπεί σε κάποιο αγαθό». Ποιες ομοιότητες βρίσκετε ανάμεσα στις δύο αυτές προτάσεις; Σε τι διαφέρει η ηθική από την πολιτική επιστήμη, κατά τον Αριστοτέλη; (Βλ. σχόλιο 10).
2. Πώς ορίζει ο Αριστοτέλης την ομόνοια στα παράλληλα κείμενα (3) και (4); Τι είναι αυτό που προσφέρει η ομόνοια στην πόλη; Στη σημερινή εποχή, με ποιο τρόπο εξασφαλίζεται η ομόνοια στα δημοκρατικά κράτη;

«Όπως και σε άλλες περιπτώσεις διαιρούμε το σύνθετο μέχρι να φθάσουμε στα απλά και αδιαίρετα στοιχεία του… έτσι θα εξετάσουμε και την πόλη, για να δούμε από ποια μέρη αποτελείται» (Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1252a 18-21). Στην αρχή των Πολιτικών o Αριστοτέλης δηλώνει πως θα ακολουθήσει την αναλυτική μέθοδο έρευνας της πόλης, δηλ. τη μέθοδο του επιστημονικού συλλογισμού. Ποια πορεία μελέτης και έρευνας ακολουθεί κανείς στην αναλυτική μέθοδο, σε ποιες άλλες επιστήμες αναφέρεται ο Αριστοτέλης, οι οποίες εφαρμόζουν αυτή τη μέθοδο και ποια είναι η μέθοδος που ακολουθεί αντίστροφη πορεία έρευνας;