Νεοελληνική Γλώσσα (Γ΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

Γ ΣTIΞH

Ακούω και μιλώ

  1. «Με τούτην την ύστερην λέξιν… θα στραβώσει» και «Εις εκείνην την στιγμήν… καλήν μοίραν» (κείμενο 3): Εντοπίστε όλα τα σημεία στίξης στα αποσπάσματα. • Συζητήστε στην τάξη ποιο σκοπό εξυπηρετεί η χρήση καθενός από αυτά.
  2. «Κάμε γρήγορα! Μίλησε!» (κείμενο 3): Τι δείχνει η στίξη που υπάρχει στη φράση του κειμένου; • Σε τι είδους εκφώνηση σας οδηγεί;
  3. Μπορείτε να φανταστείτε τη φράση «Μίλησε» ειπωμένη σε διαφορετικές περιστάσεις επικοινωνίας; • Πώς θα μπορούσε να εκφωνηθεί; • Με ποια σημεία στίξης θα έπρεπε να αποδοθεί στο γραπτό λόγο η κάθε διαφορετική εκφώνηση;

Διαπιστώνω ότι:

  • Στον προφορικό λόγο αποδίδουμε το νόημα όσων θέλουμε να πούμε ή και τα συναισθήματά μας χρησιμοποιώντας μικρές ή μεγαλύτερες παύσεις, ανεβοκατεβάσματα και χρωματισμούς της φωνής μας (επιτονισμός).

  • Επειδή στο γραπτό λόγο δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τέτοια μέσα, αντί γι' αυτά χρησιμοποιούμε τα σημεία της στίξης.

  • Eπίσης, με τα σημεία στίξης μερικές φορές φανερώνουμε τις συντακτικές σχέσεις μεταξύ των στοιχείων μιας περιόδου λόγου.

Διαβάζω και γράφω

  1. Πολλοί νέοι…: Συνεχίστε την περίοδο προσθέτοντας μία ή περισσότερες από τις παρακάτω φράσεις με διάφορους συνδυασμούς:
    – αν και διαθέτουν πολλά εφόδια
    – αντιμετωπίζουν το μέλλον τους με ανησυχία
    – νιώθουν άγχος αγωνία και φόβο
    – επειδή δεν ξέρουν αν θα βρουν δουλειά
    – ακόμα και αυτοί που έχουν πτυχία Aνωτάτων Σχολών

    Στις περιόδους που θα φτιάξετε, βάλτε κόμματα όπου νομίζετε ότι είναι απαραίτητα. • Παρατηρήστε σε ποιες περιπτώσεις βάλατε κόμμα.
  2. Προσπαθήστε να συνοψίσετε σε έναν κανόνα τα συμπεράσματά σας.
  3. Ανατρέξτε στις προηγούμενες ενότητες, όπου διδαχτήκατε τις δευτερεύουσες προτάσεις και βρείτε ποιες από αυτές χωρίζονται με κόμμα από τις κύριες προτάσεις και ποιες δε χωρίζονται. • Συμπληρώστε τον κανόνα που ακολουθεί.

    Διαπιστώνω ότι:

    • Oι ................, ................, ................, ................ δευτερεύουσες προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση.

    • Oι ................, ................, ................ ................, ................, ................, ................ δευτερεύουσες προτάσεις συνήθως χωρίζονται με κόμμα.

  4. Συμπληρώστε τα κενά στο επόμενο πλαίσιο τοποθετώντας τις λέξεις ονοματικές, επιρρηματικές, όπου ταιριάζει η καθεμιά.
    • Κατά κανόνα οι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . δευτερεύουσες δε χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση, ενώ οι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . χωρίζονται.

Ακούω και μιλώ

  1. Αναζητήστε στο κείμενο 3 τις άνω τελείες και τις παύλες. • Εξηγήστε το ρόλο αυτών των σημείων στίξης.
  2. Αναζητήστε στα βιβλία σας άλλα κείμενα που περιέχουν παύλες και παρουσιάστε τα στην τάξη. • Μπορείτε να διατυπώσετε έναν κανόνα για το πότε χρησιμοποιούνται οι παύλες;

Εικόνα Kείμενο 5 [Oι θετικές επιστήμες μάς απειλούν;]

Εικόνα

[…] Πολλοί έξυπνοι και ικανοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι υπάρχει μια πραγματική απειλή [από τις θετικές επιστήμες]. Για παράδειγμα, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, σε ομιλία του προς την UNESCO, διατύπωσε την εξής άποψη:

«Το μέλλον του ανθρώπου και της ανθρωπότητας απειλείται, απειλείται σοβαρά, παρά τις πολύ ευγενικές προθέσεις των ανθρώπων που ασχολούνται με τις θετικές επιστήμες. Οι ανακαλύψεις τους έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης –εις βάρος των ηθικών κανόνων– για σκοπούς καταστροφής και θανάτου σε βαθμό που ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχε επιτευχθεί. Προκαλούνται έτσι τρομακτικές καταστροφές. Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί και στον τομέα των γενετικών μετατροπών και βιολογικών πειραμάτων και στους τομείς των χημικών, βακτηριολογικών και πυρηνικών εξοπλισμών.»

G. J. V. Nossal, Ross L. Coppel, Αναμορφώνοντας τη ζωή. Η επανάσταση της γενετικής τεχνολογίας, μτφρ. Γιώργος Παπαδόπουλος, εκδ. Κάτοπτρο, 1991

Προβληματισμοί από την αξιοποίηση των επιτευγμάτων της γενετικής - Βιοηθική [πηγή: Βιολογία Γ΄ Γυμνασίου]

Ακούω και μιλώ

  1. Στο κείμενο 5 αναζητήστε τα ακόλουθα σημεία στίξης: εισαγωγικά, παύλες, άνω κάτω τελεία. • Εξηγήστε το ρόλο τους.
  2. Αναζητήστε στα βιβλία σας άλλα κείμενα τα οποία περιέχουν άνω κάτω τελεία και εισαγωγικά και παρουσιάστε τα στην τάξη. • Μπορείτε να διατυπώσετε έναν κανόνα για το πότε χρησιμοποιούνται αυτά τα σημεία στίξης;
  3. Ποια είναι η απειλή για το μέλλον του ανθρώπου και της ανθρωπότητας, στην οποία αναφέρεται ο Πάπας στο κείμενο 5; • Έχετε ακούσει ή διαβάσει άλλες τέτοιες παρόμοιες απόψεις;
  4. Ποιες από τις σύγχρονες επιστημονικές / τεχνολογικές εξελίξεις νομίζετε ότι προκαλούν τις μεγαλύτερες φοβίες στους ανθρώπους; • Εσείς τις συμμερίζεστε;

Εικόνα Kείμενο 6 Απολογία

[…] Παρά τα γεγονότα δεν άλλαξα πεποιθήσεις
παραμένω ο αυτός με τις ίδιες ιδέες
που τρυπούν σαν αγκάθια το μυαλό μου. Είναι
τα πράγματα που αλλάζουν γύρω
το ύψος των οικοδομών οι τιμές των αυτοκινήτων
οι απόψεις των φίλων. Παραμένω ο αυτός
με ιδέες που μ' έχουν για καλά σημαδέψει
με ιδέες που περπατούν στο κρανίο μου σα μυρμήγκια. […]

Νάσος Βαγενάς, Νεότερη Ελληνική Ποίηση 1965-1980, εισαγωγή: Αλέξης Ζήρας, εκδ. Γραφή, 1979

Ακούω και μιλώ

Τι παρατηρείτε σε ό,τι αφορά τη στίξη στο κείμενο 6; • Αν ο ποιητής ακολουθούσε τους τυπικούς κανόνες της γραμματικής, πού και ποια σημεία στίξης θα έπρεπε να προσθέσει; • Γιατί, κατά τη γνώμη σας, δεν το έκανε;

Διαπιστώνω ότι:

Συχνά στη μοντέρνα ποίηση παραλείπονται ολότελα ή χρησιμοποιούνται ελάχιστα σημεία στίξης.