Νεοελληνική Γλώσσα (Β΄ Γυμνασίου)

Β ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ - Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Β1 Οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων

Ακούω και μιλώ

Στο κείμενο 1 διαβάζουμε τις φράσεις: α) Το χρώμα είναι σημαντικό για τα παιδιά, β) Βέβαια, σε μερικές περιπτώσεις το χρώμα είναι πολύ σημαντικό. Ποια διαφορά παρουσιάζει το επίθετο «σημαντικό» στις δύο προτάσεις;
Παρατηρώντας τα χρώματα των ρούχων των συμμαθητών σας, χρησιμοποιήστε το επίθετο έντονο σε φράσεις: α) για να αποδώσετε αυτό το γνώρισμα σε ένα χρώμα, β) για να συγκρίνετε ως προς αυτό το γνώρισμα δύο χρώματα και γ) για να πείτε ότι ένα χρώμα έχει αυτό το γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό. • Με ποιους τύπους δηλώνεται η διαφορά που έχουν ως προς το γνώρισμα «έντονο» τα χρώματα που επιλέξατε;
Παρατηρήστε τα επίθετα και τις μετοχές που ακολουθούν. • Ποια σχηματίζουν συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό και ποια όχι;
Αλληλένδετα, ωραίας, καθημερινή, θυμωμένα (κείμ. 1), ικανοποιητικές, γραμματικές, πενταετούς (κείμ. 2), παιδικής, ανθισμένα (κείμ. 3)
Ύστερα από σκέψη, όμως, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν καλύτερα να ξεκινήσει κατευθείαν (κείμ. 3). • Πείτε πώς θα γίνει το επίρρημα καλύτερα: α) αν απλώς δείχνει την ιδιότητα του καλού και β) αν δείχνει την ιδιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό.

εικόνα Μαθαίνω για τους βαθμούς των επιθέτων και των επιρρημάτων

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις: θετικός, συγκριτικός, υπερθετικός. Από αυτούς, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός λέγονται παραθετικά των επιθέτων και σχηματίζονται μονολεκτικά ή περιφραστικά.

α. Επίθετο θετικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα:
Το χρώμα είναι σημαντικό για τα παιδιά.

β. Επίθετο συγκριτικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο:
Το χρώμα είναι πιο σημαντικό (ή σημαντικότερο) για τα παιδιά παρά για τους μεγάλους.

γ. Επίθετο υπερθετικού βαθμού:
1. σχετικό υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από όλα τα όμοιά του:
Το χρώμα είναι το πιο σημαντικό στοιχείο σε μια ζωγραφιά.
2. απόλυτο υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά:
Το χρώμα είναι πολύ σημαντικό (ή σημαντικότατο).

■Παραθετικά μετοχών: Όσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά, τα σχηματίζουν περιφραστικά: θυμωμένος, πιο θυμωμένος, πολύ θυμωμένος.
■ Επίθετα χωρίς παραθετικά: Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν: ύλη (ξύλινος), καταγωγή ή συγγένεια (πατρικός), τόπο (ορεινός), χρόνο (καθημερινός), κατάσταση που δεν αλλάζει
(αντρικός), κάποια σύνθετα με πρώτο συνθετικό α- (άγνωστος).
Όπως τα επίθετα, έτσι και τα επιρρήματα έχουν τρεις βαθμούς.
Όσα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα σχηματίζουν περιφραστικά και μονολεκτικά παραθετικά από τον πληθυντικό του ουδετέρου: π.χ. ωραίος → ωραία – ωραιότερα /πιο ωραία – ωραιότατα/πολύ ωραία

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

Θετικός

έντονος

Συγκριτικός

εντονότερος / πιο έντονος

Υπερθετικός

εντονότατος / πολύ έντονος
ο εντονότερος / ο πιο έντονος

ταχύς

ταχύτερος / πιο ταχύς

ταχύτατος / πολύ ταχύς
ο ταχύτερος / ο πιο ταχύς

επιμελής

επιμελέστερος / πιο επιμελής

επιμελέστατος/πολύ επιμελής
ο επιμελέστερος/ο πιο επιμελής

εικόνα Κείμενο 5 [Η ανεργία των νέων σήμερα]

…Αξιοσημείωτο είναι ότι οι νέοι στην ηλικία εμφανίζουν χαρακτηριστικά υψηλότερη μακροχρόνια ανεργία από τους ευρισκόμενους σε ώριμες ηλικίες. Επίσης ο ένας στους δύο ανέργους είναι «νέος» στην αγορά εργασίας με την έννοια ότι δεν είχε εργαστεί στο παρελθόν. Ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης επίσης το ποσοστό της ανεργίας (όχι μόνο της μακροχρόνιας) εμφανίζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Συστηματικά, αν οι πτυχιούχοι ΑΕΙ εμφανίζουν υπολογίσιμο ποσοστό ανεργίας (6,4%), αυτό είναι μικρότερο από το μέσο συνολικό, που είναι κοντά στο 10%, ενώ οι πτυχιούχοι ΤΕΙ εμφανίζουν ποσοστό ανεργίας 12,5%, που είναι υψηλότερο από το γενικό ποσοστό. Συστηματικά επίσης οι απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης εμφανίζουν ποσοστό ανεργίας 15%, υψηλότερο από το γενικό ποσοστό. Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί επίσης ότι οι απόφοιτοι Τεχνικών και Επαγγελματικών Λυκείων εμφανίζουν κατά κανόνα περισσότερη ανεργία από τους αποφοίτους των Ενιαίων Λυκείων.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι η ανεργία αυτών που έχουν μόνο απολυτήριο Δημοτικού είναι συστηματικά σαφώς μικρότερη (7,6%) από αυτήν του εργατικού δυναμικού. Το γεγονός αυτό συνδέεται με το ότι τέτοια άτομα κατά κανόνα συγκεντρώνονται σε μεγάλες σχετικά ηλικίες, όπου η ανεργία έχει εικόνα παύσει να αποτελεί σύνηθες φαινόμενο.

εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 1/2/2004

εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 16/10/2005

Διαβάζω και γράφω

1. Στις παρακάτω προτάσεις υπογραμμίστε τα επίθετα και κατατάξτε τα στον πίνακα. • Έπειτα συμπληρώστε τους άλλους βαθμούς όσων έχουν παραθετικά με τους περιφραστικούς και τους μονολεκτικούς τύπους, όπου υπάρχουν:
– Ενώ όταν οι γραμμές είναι στρογγυλές, εκφράζουν κάτι πιο τρυφερό. (κείμ. 1)
– Μεγάλο δικηγορικό γραφείο ζητεί γραμματέα με εξαιρετική γνώση Η/Υ, ταχεία, επιμελή δακτυλογράφηση και γνώση αγγλικών και γερμανικών. (κείμ. 2)
– Σας διαβεβαιώνω ότι συμβαίνουν πράγματα πολύ διασκεδαστικά, καθημερινές καταστάσεις που μπορεί όμως να είναι πολύ κωμικές. (κείμ. 1)

Θετικός	Συγκριτικός	Σχετικός υπερθετικός	Απόλυτος υπερθετικός

2. Βάλτε σε κύκλο τα επίθετα που δε σχηματίζουν παραθετικά.
πρωταρχική σημασία, πρόσωπα έκπληκτα, βιογραφικό σημείωμα, στρατιωτικές υποχρεώσεις, ικανοποιητικές αποδοχές, πενταετούς εμπειρίας, περίεργη ονειρική αρμονία

3. Στο παρακάτω απόσπασμα του κειμένου 5 εντοπίστε τα επιρρήματα και σχηματίστε τα παραθετικά όσων μπορείτε:
– Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι η ανεργία αυτών που έχουν μόνο απολυτήριο Δημοτικού είναι συστηματικά σαφώς μικρότερη (7,6%) από αυτήν του εργατικού δυναμικού.
………………………………………………………………………………………………………………………...........................
.......................................................................................................................................................

εικόνα

Β1 Η σύγκριση

Ακούω και μιλώ

Στις παρακάτω προτάσεις βρείτε τι συγκρίνεται με τι και με ποιο επίθετο ή επίρρημα γίνεται η σύγκριση.
• Τι μορφή έχουν αυτά που συγκρίνονται;
– Περισσότερο σκέφτομαι με εικόνες παρά με κείμενα. (κείμ. 1)
– Οι πτυχιούχοι ΤΕΙ εμφανίζουν ποσοστό ανεργίας 12,5 %, που είναι υψηλότερο από το γενικό ποσοστό. (κείμ. 5)

Διαβάζω και γράφω

Στο κείμενο 5 εντοπίστε το τμήμα «Συστηματικά επίσης… του εργατικού δυναμικού». • Υπογραμμίστε τις συγκρίσεις και σημειώστε τι συγκρίνεται με τι καθώς και το συγκριτικό.
Εντοπίστε στο κείμενο 5 τις συγκρίσεις και συμπληρώστε αυτό που συγκρίνεται (β΄ όρος σύγκρισης) είτε υπάρχει είτε παραλείπεται:
– Αξιοσημείωτο είναι ότι οι νέοι στην ηλικία εμφανίζουν χαρακτηριστικά υψηλότερη μακροχρόνια ανεργία
…………………………………………………………………….. (κείμ. 5)
– …αυτό είναι μικρότερο ……………………………………… (κείμ. 5)

εικόνα Μαθαίνω για τη σύγκριση

α΄ όρος σύγκρισης + συγκριτικό + β΄ όρος σύγκρισης

Ο α΄ όρος σύγκρισης μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, πρόταση κ.ά.
Ο β΄ όρος εκφέρεται:
α. με από + αιτιατική, π.χ. από τους ευρισκόμενους σε ώριμες ηλικίες.
β. με τα συγκριτικά επίθετα μεγαλύτερος, μικρότερος, ανώτερος, κατώτερος, καλύτερος, με τον αδύνατο τύπο της γενικής της προσωπικής αντωνυμίας, π.χ. είναι μικρότερος σου.
γ. με παρά + ομοιότροπα με τον α΄ όρο, π.χ. Περισσότερο σκέφτομαι με κείμενα παρά με εικόνες.
δ. βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον πρώτο, π.χ. Αυτό είναι μικρότερο από το μέσο συνολικό (ενν. ποσοστό ανεργίας).
Παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα, π.χ. Τα νεαρότερα άτομα είναι περισσότερο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες (ενν. από τους μεγαλύτερους σε ηλικία).
Το συγκριτικό είναι επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού.