Γεωλογία - Γεωγραφία (B΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των Ευρωπαίων ΜΑΘΗΜΑ 32
image Σ' αυτό το μάθημα θα μάθω   a Λέξεις - κλειδιά
  • Για ορισμένες από τις πολιτισμικές διαφορές των Ευρωπαίων (γλώσσα, θρησκεία).
    • Ότι οι πολιτισμικές διαφορές των Ευρωπαίων αποτελούν πλούτο για τον πολιτισμό της ηπείρου.
  •ορθοδοξία • καθολικισμός • προτεσταντισμός • μωαμεθανισμός • λατινικές γλώσσες • γερμανικές γλώσσες • σλαβικές γλώσσες • ανεξιθρησκία.
3 Συνεργάζομαι στην τάξηΧάρτης
1. Συνεργαστείτε μεταξύ σας τα παιδιά κάθε θρανίου. Μελετήστε τους χάρτες 32.1 και 32.2 και με τη βοήθεια του πολιτικού χάρτη της Ευρώπης συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα, σύμφωνα με την υπόδειξη. Στη συνέχεια απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
  img31.1
32.1 Οι γλώσσες της Ευρώπης
img32.2
32.2 Οι θρησκείες της Ευρώπης
Χώρα Καταγωγή γλώσσας θρησκεία
Αυστρία Γερμανική Χριστιανισμός-καθολικισμός
Γαλλία    
Γερμανία    
Δανία    
Ελλάδα    
Ιταλία    
Ολλανδία    
Ουγγαρία    
Πολωνία    
Ρωσία    
Σουηδία    
31.1 Ποσοστιαία εξέλιξη της κατανομής του ελληνικού πληθυσμού

  α. Ποιες είναι οι τρεις κυριότερες γλωσσικές ομάδες στην Ευρώπη; …………………………………………………………………………………………………………………………
β. Ποια θρησκεία κυριαρχεί στην Ευρώπη;……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Εργαστείτε ανά ομάδες. Διαβάστε τα παρακάτω κείμενα και απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

1ο κείμενο
«Η κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα στα στρατόπεδα των καθολικών και των προτεσταντών οδήγησε στην απροκάλυπτη σύγκρουση μεταξύ τους και στο ξέσπασμα του Τριακονταετούς Πολέμου (1618-1648), κατά τον οποίο τη Γερμανία διέτρεχαν και κατέστρεφαν οι στρατοί όλης της Ευρώπης.»
Παγκόσμιος Γεωγραφικός Άτλας, λήμμα «Γερμανία»
2ο κείμενο
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί μόνο μια οντότητα γεωγραφική, πολιτική και οικονομική. Αποτελεί και έναν χώρο με κοινή πολιτισμική κληρονομιά. Ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης, ο Μολιέρος, ο Σαίξπηρ, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Έρασμος, ο Έγελος, ο Φειδίας, ο Μικελάντζελο, ο Μπετόβεν, ο Βέρντι και τόσοι άλλοι είναι κοινό κτήμα όλων των Ευρωπαίων. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει η συνειδησιακή βάση για μια ευρωπαϊκή πολιτισμική ταυτότητα. Όμως, το δεύτερο εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς είναι η ποικιλία και η πολυμορφία της, που αποτελεί και τη δύναμη της, τη δύναμη της Ευρώπης.»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα

  α. Πώς οι ευρωπαϊκοί λαοί αντιμετώπισαν κάποιες φορές στο παρελθόν τις πολιτισμικές τους διαφορές (π.χ. όσον αφορά τη θρησκεία);
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Πώς επιχειρούν να αντιμετωπίσουν σήμερα τις πολιτισμικές τους διαφορές (όσον αφορά τη θρησκεία, τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα κτλ.);
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
γ. Γιατί η πολιτισμική ποικιλία και πολυμορφία είναι δύναμη για την Ευρώπη;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
δ. Πώς μπορούμε να πετύχουμε την αρμονική συμβίωση με τους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης παρά τις πολιτισμικές μας διαφορές;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Κάθε ομάδα να παρουσιάσει συνοπτικά στην τάξη τις απαντήσεις της στις παραπάνω ερωτήσεις. Κατόπιν συζητήστε όλοι μαζί για τις πολιτισμικές διαφορές στην Ευρώπη και πώς αυτές μπορούν να ενώνουν τους λαούς αντί να τους χωρίζουν.

3 Μελετώ στο σπίτι

img32.3

32.3 Αθήνα: Επισκέπτες στον Παρθενώνα Google Earth

img32.4
32.4 Βουδαπέστη: Μουσείο Τέχνης

Στην ευρωπαϊκή ήπειρο μιλιούνται αρκετές γλώσσες. Άλλες από αυτές έχουν κοινά χαρακτηριστικά και μπορούν να ενταχθούν σε μεγάλες γλωσσικές ομάδες (λατινικές, γερμανικές, σλαβικές), ενώ άλλες είναι πολύ διαφορετικές από τις υπόλοιπες και μιλιούνται από τους κατοίκους ενός μόνο κράτους ή πολύ λίγων κρατών (αλβανική, ελληνική, ουγγρική κτλ.).

Με δεδομένο ότι η γεωγραφική κατανομή των κατοίκων της Ευρώπης είναι πολύπλοκη, παρατηρείται το φαινόμενο σε όλες σχεδόν τις χώρες της ηπείρου να ζουν άνθρωποι που ανήκουν σε διαφορετικές εθνότητες και οι οποίοι μιλούν τη δική τους προγονική γλώσσα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότερες από μία επίσημες γλώσσες σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη (Ελβετία, Βέλγιο, Κύπρος κ.ά.). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι επίσημες γλώσσες είναι 23.

Αρκετές ευρωπαϊκές γλώσσες δε μιλιούνται μόνο στα όρια της ηπείρου αλλά σε όλο τον πλανήτη (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά κ.ά.), απομεινάρι της εποχής των μεγάλων ανακαλύψεων και του αποικισμού των άλλων ηπείρων. Ενδεικτικά, η αγγλική γλώσσα είναι σήμερα διεθνής και αποτελεί την επίσημη γλώσσα πολλών κρατών σε διαφορετικές ηπείρους. Επίσημες γλώσσες πολλών κρατών άλλων ηπείρων αποτελούν και η γαλλική, η ισπανική (μιλιέται σε όλη σχεδόν τη Νότια και την Κεντρική Αμερική), η πορτογαλική (Βραζιλία) κ.ά.

Η ελληνική γλώσσα μιλιέται σήμερα στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όμως η σημασία της είναι μεγάλη για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στην αρχαιότητα η ελληνική γλώσσα ήταν διεθνής, καθώς μιλιόταν από εκατομμύρια ανθρώπους γύρω από τη Μεσόγειο. Στα ελληνικά γράφτηκαν σπουδαία έργα του αρχαίου κόσμου, ενώ πολλοί επιστημονικοί όροι έχουν ελληνική προέλευση. Τέλος, τόσο το λατινικό όσο και το κυριλλικό αλφάβητο προέρχονται από το ελληνικό.

Όσον αφορά το θέμα της θρησκείας, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είναι χριστιανοί, χωρισμένοι όμως στις τρεις μεγάλες ομολογίες (ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες) στις οποίες έχει διαιρεθεί ο χριστιανισμός, ενώ σε πολύ λίγες ευρωπαϊκές χώρες επικρατεί ο μωαμεθανισμός. Όπως συμβαίνει και με τις γλώσσες, μπορεί σε κάποιο ευρωπαϊκό κράτος να επικρατεί μια ορισμένη θρησκεία, υπάρχουν ωστόσο λίγοι ή πολλοί πολίτες που ασπάζονται άλλα θρησκευτικά δόγματα. Η θρησκευτική ελευθερία, που επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να πιστεύει σε όποιο θρήσκευμα θέλει (ανεξιθρησκία), είναι βασική πολιτισμική αξία της Ευρώπης.

Κατά το παρελθόν η προσπάθεια τόσων λαών για την εξασφάλιση ζωτικού χώρου σε μια μικρή σχετικά έκταση, όπως αυτή της Ευρώπης, είχε οδηγήσει σε ιδιαίτερα σκληρούς και καταστροφικούς πολέμους. Βέβαια, αρκετοί από αυτούς τους πολέμους έγιναν για πολιτισμικούς-θρησκευτικούς λόγους. Στο πέρασμα όμως των αιώνων και μέσα από τις εμπορικές σχέσεις που ανέπτυξαν οι λαοί μεταξύ τους ενισχύθηκαν και οι πολιτισμικές ανταλλαγές, με αποτέλεσμα οι διαφορετικοί λαοί της ηπείρου να μάθουν αρκετά ο ένας για τον άλλον και να αποκτήσουν κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Σήμερα, παρά τις διαφορές που πάντα υπάρχουν ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς, θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για έναν «ευρωπαϊκό πολιτισμό» με αρκετά κοινά στοιχεία σε ολόκληρη την ήπειρο. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ο αρχαίος ρωμαϊκός πολιτισμός, ο χριστιανισμός, ο δυτικοευρωπαϊκός ουμανιστικός πολιτισμός του 18ου και του 19ου αιώνα, ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός είναι μερικά μόνο κομβικά σημεία που συγκροτούν τη φυσιογνωμία του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Κοινά πολιτισμικά στοιχεία των λαών της Ευρώπης είναι επίσης το νομικό σύστημα (που προέρχεται κυρίως από το Ρωμαϊκό Δίκαιο, τους νόμους του Βυζαντίου και τη Γαλλική Επανάσταση), η θρησκευτική ελευθερία (ανεξιθρησκία), η προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων, η ελευθερία της έκφρασης, η πρόσβαση στη γνώση και την εκπαίδευση, η απόρριψη του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων, η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτισμικής κληρονομιάς κ.ά. Το χαμηλό ποσοστό αναλφαβητισμού, το δημοκρατικό πολίτευμα σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων είναι μερικά ακόμη χαρακτηριστικά του σημερινού κοινού πολιτισμικού υπόβαθρου των Ευρωπαίων.

Από την άλλη πλευρά, η εξαφάνιση των πολιτισμικών διαφορών φτωχαίνουν τον κόσμο μας και αλλοιώνουν τα εθνικά και φυλετικά χαρακτηριστικά των λαών. Σήμερα οι λαοί της Ευρώπης αναγνωρίζουν την ανάγκη να διατηρήσουν ζωντανά τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους, ανάγκη που εκφράζεται απερίφραστα μέσα από το σύνθημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Ενωμένη στην πολυμορφία».

Εκπαιδευτικό Βίντεο
  img32.5
32.5 Πορτογαλία: παραδοσιακοί χοροί σε κεντρική πλατεία της Λισαβόνας

img32.6
32.6 Ρουμανία: σχολική γιορτή
3 Επεκτείνω τις γνώσεις μου

Ο Παρθενώνας
Πλήθος μνημείων σε όλη την Ευρώπη αναδεικνύουν την πολιτισμική διαδρομή των λαών της ηπείρου μας. Ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι ο Παρθενώνας, ναός αφιερωμένος στην Αθηνά. Ο Παρθενώνας οικοδομήθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας από τους σπουδαίους αρχιτέκτονες Ικτίνο και Καλλικράτη μεταξύ των ετών447-432 π.Χ., όταν την πόλη κυβερνούσε ο Περικλής. Ο γλυπτός διάκοσμος και το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς που κοσμούσε το εσωτερικό του Παρθενώνα αποτελούν έργα του μεγάλου γλύπτη Φειδία. Ο ναός, δωρικού ρυθμού, έχει οικοδομηθεί αποκλειστικά από πεντελικό μάρμαρο, και στις μέρες μας εκατομμύρια επισκέπτες κάθε ηλικίας από όλο τον κόσμο φτάνουν ως τον βράχο της Ακρόπολης για να δουν αυτό το μοναδικό μνημείο.

Σε πανηγυρική τελετή που έγινε τον Μάρτιο του 2007, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια και άλλων επισήμων, η Ακρόπολη ανακηρύχθηκε πρώτος σε σειρά τόπος στον κατάλογο των Μνημείων Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Σύμφωνα με τον Γάλλο υπουργό Πολιτισμού που παρέστη: «Η Ακρόπολη αξίζει να είναι ο πρώτος τόπος στον κατάλογο Μνημείων Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Αποτελεί σύμβολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της ευρωπαϊκής συνείδησης».

Το 2007 άρχισε τη λειτουργία του και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Στους εντυπωσιακούς χώρους του έχουν μεταφερθεί χιλιάδες μικρά και μεγάλα γλυπτά που βρέθηκαν στον χώρο της Ακρόπολης, αριστουργήματα της τέχνης, περιμένοντας να τα θαυμάσουμε.

3 Αξιολογώ τι έμαθα
1. α. Ανάφερε τρία χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πληθυσμού.
  • λατινικές:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• γερμανικές:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• σλαβικές:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Η Σκανδιναβική Χερσόνησος έχει μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού.
2. Για ποιους λόγους η σημασία της ελληνικής γλώσσας είναι μεγάλη για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό;