• Πώς ορίζεται η διοικητική περιφέρεια.
• Ποια είναι τα κριτήρια για τη διοικητική διαίρεση της χώρας μας.
• Με ποιον τρόπο ιεραρχούνται οι διοικητικές βαθμίδες του κράτους.

Οι γεωγράφοι διαιρούν τον χώρο σε τμήματα, τα οποία ονομάζουν περιφέρειες, διότι αυτή η διαίρεση διευκολύνει το επιστημονικό έργο τους. Στη γεωγραφία ονομάζουμε περιφέρεια ένα μικρό ή μεγάλο τμήμα του χώρου που έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
• Εμφανίζει σε όλη την έκτασή του σχετική ομοιομορφία ως προς το κλίμα, το ανάγλυφο, τις οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων κ.ά. Τα Ιόνια Νησιά, για παράδειγμα, μπορούν να θεωρηθούν περιφέρεια, γιατί βρίσκονται στο ίδιο πέλαγος, έχουν παρόμοιο κλίμα, οι κάτοικοι τους ασχολούνται με παρόμοιες οικονομικές δραστηριότητες (π.χ. τον τουρισμό) κτλ.
• Ξεχωρίζει από τις γειτονικές περιοχές ως προς διάφορα χαρακτηριστικά. Στη δυτική Μακεδονία, για παράδειγμα, αναπτύσσονται διαφορετικές οικονομικές δραστηριότητες (π.χ. κτηνοτροφία, χειμερινός τουρισμός σε χιονοδρομικά κέντρα, οικοτουρισμός, εξόρυξη λιγνίτη και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κ.ά.) από ό,τι στο νότιο Αιγαίο (τουρισμός το καλοκαίρι, ναυτιλία κ.ά.).
• Παρουσιάζει εσωτερική συνοχή. Στην Κρήτη, για παράδειγμα, οι κάτοικοι έχουν κοινά πολιτιστικά στοιχεία (γλωσσικούς ιδιωματισμούς, έθιμα, μουσική κ.ά.) και παρόμοιες επαγγελματικές ασχολίες (π.χ. γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμό).

Επειδή όμως οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα, ανάλογα με την περιοχή όπου ζουν, η διαίρεση της χώρας σε περιφέρειες διευκολύνει και τη διοίκησή της. Η δυτική Μακεδονία, για παράδειγμα, είναι πολύ ορεινή, τα καλλιεργήσιμα εδάφη είναι λιγοστά, το ανάγλυφο δυσκολεύει τις συγκοινωνίες, οι πόλεις είναι μικρές σε πληθυσμό, η βιομηχανία δεν είναι αναπτυγμένη κτλ. Αντίθετα, η κεντρική Μακεδονία είναι πεδινή, έχει πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αρκετές πόλεις με σημαντικό πληθυσμό, καλό οδικό δίκτυο και σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη. Επίσης, στις Κυκλάδες ένα πολύ σοβαρό ζήτημα μπορεί να είναι η ρύθμιση της τακτικής ακτοπλοϊκής κάλυψης όλων των νησιών, ενώ στην Αττική η αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Είναι επομένως σαφές ότι για την αντιμετώπιση των διαφορετικών προβλημάτων απαιτούνται και διαφορετικές αποφάσεις, ενέργειες και πρακτικές.

Έτσι, για την καλύτερη διοίκηση των διάφορων περιοχών της η Ελλάδα έχει διαιρεθεί σε 13 διοικητικές περιφέρειες με κριτήρια οικονομικά, κοινωνικά, αναπτυξιακά κτλ. Κάθε περιφέρεια διοικείται από τον γραμματέα της περιφέρειας ή περιφερειάρχη, ο οποίος διορίζεται από το κράτος, ενώ μια πόλη της περιφέρειας έχει οριστεί ως έδρα της. Το κράτος μεριμνά, ώστε τα έργα που πραγματοποιούνται στις διάφορες περιφέρειες να εντάσσονται στους γενικότερους στόχους και στο αναπτυξιακό σχέδιο της χώρας.

Ωστόσο, η χώρα μας, για λόγους ιστορικούς και γεωγραφικούς, έχει διαιρεθεί και σε 9 περιοχές που ονομάζονται γεωγραφικά διαμερίσματα. Τα όρια των γεωγραφικών διαμερισμάτων δε συμπίπτουν πάντα με τα όρια των διοικητικών περιφερειών (το γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας, για παράδειγμα, μοιράζεται σε 3 διοικητικές περιφέρειες). Αυτό είναι αναμενόμενο, αφού η διαίρεση έχει πραγματοποιηθεί με διαφορετικά κριτήρια.

Η Αττική έχει μικρή έκταση, όμως σ' αυτή την περιοχή ζουν οι μισοί σχεδόν κάτοικοι της χώρας και αναπτύσσονται σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Αποτελεί, γι' αυτόν τον λόγο, ξεχωριστή διοικητική περιφέρεια.

Εκτός από τις 13 διοικητικές περιφέρειες, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τοπικών ζητημάτων η Ελλάδα διαιρείται διοικητικά σε:
• 51 μικρότερα τμήματα που ονομάζονται νομοί. Κάθε νομός διοικείται από τον νομάρχη, που εκλέγεται από τους πολίτες του νομού. H περιφέρεια Αττικής διαιρείται σε τέσσερις νομαρχίες: Αθηνών, Πειραιώς, Ανατολικής Αττικής και Δυτικής Αττικής.
• 914 δήμους και 120 κοινότητες, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.). Κάθε δήμος ή κοινότητα διοικείται από τον δήμαρχο ή τον κοινοτάρχη αντίστοιχα, που εκλέγεται από τους κατοίκους του δήμου ή της κοινότητας.
• Μία αυτοδιοικούμενη περιοχή, το Αγιο Όρος.

Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της χώρας. Οι δήμοι ή οι κοινότητες, που αποτελούν την Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση, επιλύουν ζητήματα τοπικής εμβέλειας (π.χ. αποκομιδή απορριμμάτων Δήμου Νίκαιας, επισκευή οδικού δικτύου Δήμου Περιστερίου, συντήρηση σχολικών κτιρίων Δήμου Καλαμαριάς, δενδροφύτευση Δήμου Τρικάλων κ.ά.). Δεν έχουν όμως τη δυνατότητα να λύσουν όλα τα προβλήματα, γιατί κάποια από αυτά αφορούν ταυτόχρονα πολλούς δήμους του ίδιου νομού και απαιτούν μεγάλα έργα. Αυτά τα προβλήματα (π.χ. επισκευή οδικού δικτύου Μεσολογγίου-Αγρινίου, εκχιονισμός και διάνοιξη οδικού δικτύου νομού Φθιώτιδας, δημιουργία χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων για τους δήμους του νομού Πιερίας κ.ά.) αντιμετωπίζουν οι νομαρχίες, που αποτελούν τη Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση.

Για θέματα που αφορούν κατοίκους ευρύτερων περιοχών και περιλαμβάνουν περισσότερους νομούς την ευθύνη λήψης αποφάσεων και υλοποίησής τους έχουν οι περιφέρειες (π.χ. επισκευή οδικού δικτύου Καλαμάτας-Πύργου, κατασκευή αρδευτικού συστήματος πεδιάδας Θεσσαλονίκης-Γιαννιτσών κ.ά.). Υπάρχει δηλαδή μια ιεραρχία, από τους Ο.Τ.Α. μέχρι τις διοικητικές περιφέρειες, που διευκολύνει τη διοίκηση της χώρας.