Γεωλογία - Γεωγραφία (B΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΜΑΘΗΜΑ 47

Οι μεταφορές, οι επικοινωνίες και οι άλλες υπηρεσίες

στην Ευρώπη

image Σ' αυτό το μάθημα θα μάθω   a Λέξεις - κλειδιά
  • Για τα μεταφορικά μέσα και τα συγκοινωνιακά δίκτυα της Ευρώπης.
  • Για τις επικοινωνίες στην Ευρώπη.
  • Για τις υπηρεσίες που παρέχουν τα ευρωπαϊκά κράτη στους πολίτες τους
  • κινητή τηλεφωνία • διαδίκτυο • τρένο • αυτοκίνητο • πλοίο • αεροπλάνο • εμπορικός στόλος • αεροδρόμια • λιμάνια • οδικό δίκτυο • σιδηροδρομικό δίκτυο • υγεία • εκπαίδευση • διαφθορά.
3 Συνεργάζομαι στην τάξηΧάρτης Χάρτης
1. Εργαστείτε ανά ομάδες.

img47.1
47.1 Χάρτης μεγάλων αεροδρομίων και λιμανιών της Ευρώπης  Google Earth (kmz)

img47.2a
47.2α Κυκλόγραμμα μεταφοράς επιβατών
           ανά μεταφορικό μέσο 
img47.2b
47.2β Κυκλόγραμμα μεταφοράς εμπορευμάτων
           ανά μεταφορικό μέσο 
img47.2c
47.2γ Κυκλόγραμμα εκπομπής αερίων θερμοκηπίου
           ανά μεταφορικό μέσο 

Flash applet

 
α. Με τη βοήθεια του χάρτη 47.1 ταξιδέψτε νοερά ακολουθώντας την ακτογραμμή από τον Πειραιά μέχρι το Ελσίνκι. Σημειώστε πέντε τουλάχιστον λιμάνια που θα βρείτε στο «ταξίδι» σας.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Με τη βοήθεια του ίδιου χάρτη σημειώστε πέντε πόλεις που διαθέτουν αεροδρόμια τα οποία εξυπηρετούν πάνω από 15 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. α. Παρατηρήστε τις εικόνες 47.2 (α, β, γ) και απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
 
• Ποια μεταφορικά μέσα χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη για τη μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Ποια είναι τα τρία μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιούνται περισσότερο;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Ποιο μεταφορικό μέσο ρυπαίνει περισσότερο το περιβάλλον με αέρια θερμοκηπίου;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Όσον αφορά τη μεταφορά εμπορευμάτων, σε ποια θέση βρίσκονται τα πλοία;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Flash applet
β. Παρατηρήστε την εικόνα 42.6. Σε ποια θέση βρίσκονται οι ευρωπαϊκές μεταφορές σε σχέση με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Flash applet
3. Το 1978 το δεξαμενόπλοιο «Καντίζ» ναυάγησε στη Βρετάνη, στα ανοιχτά της Γαλλίας, με αποτέλεσμα να χυθούν στη θάλασσα 223.000 χιλιάδες τόνοι πετρέλαιο, ρυπαίνοντας για χρόνια την περιοχή. Σκεφτείτε και γράψτε κάποιες από τις επιπτώσεις ενός τέτοιου ατυχήματος στο περιβάλλον, στην οικονομία, στον τουρισμό κτλ.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Σημειώστε δύο υπηρεσίες που παρέχει ένα κράτος στους πολίτες του, σύμφωνα με όσα διδαχτήκατε στο Μάθημα 37.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Μια ομάδα να παρουσιάσει στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας της και οι υπόλοιπες ομάδες να συμπληρώσουν ή να διορθώσουν τις δικές τους απαντήσεις.

3 Μελετώ στο σπίτι
Μεταφορές
img47.3
47.3 Airbus Α-380: το μεγαλύτερο αεροπλάνο στον κόσμο είναι
ευρωπαϊκής κατασκευής.

img47.4
47.4 Ουγγαρία: αυτοκινητόδρομος

img47.5
47.5 Γαλλία: τρένο TGV

img47.6
47.6 Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» Google Earth

Οι μεταφορές επιβατών και εμπορευμάτων είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες στην Ευρώπη. Διακρίνονται σε χερσαίες (οδικές ή σιδηροδρομικές) μεταφορές, θαλάσσιες, ποτάμιες ή λιμναίες και εναέριες (αερομεταφορές).

Το πλοίο είναι το παλαιότερο από τα μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ευρώπη, με ρίζες που ανάγονται στους αρχαίους χρόνους. Ο σιδηρόδρομος εμφανίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα πρώτα στο Ηνωμένο Βασίλειο και κατόπιν σε όλη την Ευρώπη, κυριαρχώντας για πάνω από 100 χρόνια στις χερσαίες μεταφορές. Από τις αρχές του 20ού αιώνα παρατηρείται σταδιακή αύξηση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης (Ι.Χ.) και των οχημάτων διάφορων τύπων (δίκυκλων, λεωφορείων, φορτηγών κ.ά.), ενώ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το αεροπλάνο αποτελεί μέσο μαζικής μεταφοράς κυρίως ανθρώπων.

Τα περισσότερα μεταφορικά μέσα καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα και ως εκ τούτου επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον. Το ποταμόπλοιο είναι το λιγότερο ρυπογόνο μεταφορικό μέσο, ενώ και το τρένο είναι πολύ φιλικό προς το περιβάλλον. Αντίθετα, το αυτοκίνητο είναι το πιο ρυπογόνο μεταφορικό μέσο.

Η επιλογή μεταφορικού μέσου εξαρτάται από τις ανάγκες που εξυπηρετεί (π.χ. το αυτοκίνητο προσφέρει ανεξαρτησία, το αεροπλάνο ταχύτητα κτλ.), βασικός όμως παράγοντας για κάθε μεταφορικό μέσο πρέπει να είναι η ασφάλεια. Στον ευρωπαϊκό χώρο έχουν συμβεί κατά καιρούς τραγικά ατυχήματα (ναυάγια δεξαμενόπλοιων, πτώσεις αεροπλάνων, συγκρούσεις τρένων κ.ά.) με σημαντικές απώλειες σε ανθρώπους και χρήματα.

Τα τελευταία 100 χρόνια οι συσχετισμοί όσον αφορά τη χρήση των μέσων μεταφοράς έχουν αλλάξει. Τα θαλάσσια και τα ποτάμια μέσα μεταφοράς, καθώς και το τρένο παίζουν ακόμη σημαντικό ρόλο, αλλά το κυρίαρχο μεταφορικό μέσο είναι το αυτοκίνητο: το 80% των προϊόντων και των επιβατών μεταφέρονται οδικώς. Η εκρηκτική αύξηση των οδικών μεταφορών συνοδεύεται, δυστυχώς, και από αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων, εξαιτίας των οποίων σκοτώνονται κάθε χρόνο 50.000 άνθρωποι στην Ευρώπη. Εκτός αυτού, η αύξηση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αφού τα αυτοκίνητα συμμετέχουν σε σημαντικό βαθμό στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, εκλύοντας στην ατμόσφαιρα θερμοκηπιακά αέρια. Το μήκος των οδικών δικτύων της Ευρώπης φτάνει τα πέντε εκατομμύρια χιλιόμετρα, ενώ πλήθος αυτοκινητοδρόμων συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζοντας ευρωδιαδρόμους που φέρουν κωδικές ονομασίες όπως Ε35, Ε70 κτλ.

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ευρώπης είναι πολύ μικρότερο από το οδικό, περίπου 200.000 χιλιόμετρα. Παρά την υποχώρηση του τρένου υπέρ του αυτοκινήτου, υπάρχουν σήμερα σε χώρες της δυτικής Ευρώπης σιδηροδρομικά δίκτυα για τρένα υψηλής ταχύτητας (π.χ. το TGV στη Γαλλία), τα οποία αναπτύσσουν ταχύτητες έως και 500 χιλιομέτρων την ώρα! Το τρένο είναι ένα περιβαλλοντικά φιλικό και πολύ οικονομικό μέσο μεταφοράς, όμως η κυριαρχία του αυτοκινήτου το έχει περιορίσει σε πολύ δευτερεύοντα ρόλο στις μεταφορές ανθρώπων και εμπορευμάτων. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα λιγότερο από το 2% των μεταφορών γίνεται με τρένο, ενώ η κυριαρχία του φορτηγού σ' αυτές είναι σαρωτική. Το μετρό είναι ο υπόγειος ηλεκτρικός σιδηρόδρομος, που λύνει πολλά κυκλοφοριακά προβλήματα στις μεγαλουπόλεις της ηπείρου.

Οι θαλάσσιες μεταφορές προϊόντων καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, με πλοία πραγματοποιείται το 40% περίπου των μεταφορών στην Ε.Ε. Ωστόσο, οι θαλάσσιες μεταφορές κυριαρχούν στο εξωτερικό εμπόριο, όπου το 90% των μεταφορών από και προς την Ευρώπη πραγματοποιείται με πλοία. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που η Ε.Ε. διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο του πλανήτη. Το λιμάνι του Ρότερνταμ στην Ολλανδία είναι το πρώτο ευρωπαϊκό λιμάνι σε κίνηση εμπορευμάτων και ένα από τα μεγαλύτερα του πλανήτη.

Οι ποτάμιες μεταφορές αναπτύσσονται σε 37.700 χιλιόμετρα πλωτών ποταμών της Ευρώπης, κυρίως στις χώρες της βορειοευρωπαϊκής πεδιάδας, αλλά και στον Δούναβη, τον Βόλγα κ.α., ενώ η σημαντικότερη ποτάμια μεταφορική αρτηρία της ηπείρου είναι ο Ρήνος. Πάντως, τα ποταμόπλοια καταναλώνουν 20% λιγότερα καύσιμα από το τρένο και πέντε φορές λιγότερα από τις οδικές μεταφορές.

Στις μεταφορές εντάσσονται και οι αγωγοί μεταφοράς καυσίμων. Στην Ευρώπη οι ενεργειακοί αγωγοί (πετρελαίου, φυσικού αερίου) έχουν μήκος 28.700 χιλιομέτρων. Ο μεγαλύτερος ενεργειακός αγωγός έχει μήκος 4.000 χιλιομέτρων, ξεκινά από τη Σιβηρία και φτάνει μέχρι τη Λευκορωσία.

Το αεροπλάνο ρυπαίνει σοβαρά την ατμόσφαιρα και, καθώς τα αεροπορικά ταξίδια έχουν αυξηθεί λόγω της ανόδου των εισοδημάτων και της πτώσης των τιμών των ναύλων, η συμμετοχή αυτού του πολυτελούς μεταφορικού μέσου στη ρύπανση του περιβάλλοντος αυξάνεται διαρκώς. Το αεροδρόμιο «Χίθροου» στο Λονδίνο είναι το μεγαλύτερο της Ευρώπης σε κίνηση επιβατών.

Επικοινωνίες και άλλες υπηρεσίες
Στην Ευρώπη είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η κινητή τηλεφωνία, καθώς και η χρήση του διαδικτύου. Ενδεικτικά, το Λουξεμβούργο ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο το 2007 σε ποσοστό κατόχων κινητών τηλεφώνων. Επίσης, η Ελβετία ήταν για την ίδια χρονιά πρώτη στον κόσμο σε ποσοστό χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η ανάπτυξη των επικοινωνιών έχει συμπαρασύρει την ανάπτυξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας αλλά και της διαφήμισης, που επίσης εντάσσονται στις υπηρεσίες. Άλλες υπηρεσίες με μεγάλη ανάπτυξη στην Ευρώπη είναι, μεταξύ άλλων, οι ασφαλιστικές και οι χρηματοπιστωτικές (π.χ. τράπεζες). Εκτός αυτού, οι υπηρεσίες που παρέχονται από κάθε ευρωπαϊκό κράτος στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής πρόνοιας, της προστασίας του περιβάλλοντος κτλ. βρίσκονται, σε γενικές γραμμές, σε ικανοποιητικό επίπεδο, εξασφαλίζοντας σε μεγάλο ποσοστό Ευρωπαίων πολιτών αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής σε σχέση με λαούς άλλων ηπείρων.

3 Επεκτείνω τις γνώσεις μου

Το αυτοκίνητο και η Ευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο
Το αυτοκίνητο αποτελεί σήμερα το πιο διαδεδομένο μέσο μετακίνησης ανθρώπων στην Ευρώπη, ενώ κάθε χρόνο στην Ε.Ε. πωλούνται πάνω από τρία εκατομμύρια αυτοκίνητα. Ωστόσο, το αυτοκίνητο είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρο και ρυπογόνο μεταφορικό μέσο. Ο μεγάλος αριθμός των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν προκαλεί πλέον σοβαρά προβλήματα στην οικονομία κάθε χώρας, στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Τέτοια προβλήματα είναι το κυκλοφοριακό, τα ατυχήματα, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και η επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου κ.ά. Από το 2002, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στην προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν οι Ευρωπαίοι, ώστε να μειωθεί η χρήση των αυτοκινήτων, ιδιαίτερα στις πόλεις, και να αυξηθεί η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς ή πιο φιλικών μέσων για το περιβάλλον (όπως π.χ. το ποδήλατο), έχει καθιερωθεί και διοργανώνεται κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Μετακίνησης, η οποία κορυφώνεται στις 22 Σεπτεμβρίου με την Ευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο. Ενδεικτικά, το 2007 πάνω από 1.300 πόλεις και εκατομμύρια πολίτες σε όλη την Ευρώπη μετείχαν σ' αυτές τις εκδηλώσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης.

3 Αξιολογώ τι έμαθα
1. Ποιο μέσο μεταφοράς θα επέλεγες ανάμεσα στο αεροπλάνο, στο πλοίο, στο αυτοκίνητο και στο τρένο για:
  α. Να μεταφέρεις πετρέλαιο από την Αλγερία στη Γαλλία;
β. Να πραγματοποιήσεις μια τουριστική περιήγηση στην πόλη της Ρώμης και την ίδια μέρα μια εκδρομή στα περίχωρά της;
γ.
Να βρεθείς σε σύντομο χρονικό διάστημα από την Αθήνα στο Λονδίνο;
δ. Να μεταφέρεις μεγάλο αριθμό επιβατών και ταυτόχρονα μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων από την Αθήνα στο Βερολίνο με σχετικά μικρό κόστος;
2. Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με το γράμμα (Σ), αν είναι σωστές, και με το γράμμα (Λ), αν είναι
  α. Η υγεία και η εκπαίδευση αποτελούν υπηρεσίες που παρέχονται από το κράτος.
β. Το πλέον παλαιό και περισσότερο αναπτυγμένο συγκοινωνιακό δίκτυο στην Ευρώπη είναι το σιδηροδρομικό.
γ. Η κινητή τηλεφωνία και η χρήση του διαδικτύου δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα στην Ευρώπη.
δ. Η ασφάλεια των μεταφορών αποτελεί παράγοντα δευτερεύουσας σημασίας.