Γεωλογία - Γεωγραφία (B΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΜΑΘΗΜΑ 43 H εξόρυξη και οι κατασκευές στην Ευρώπη
image Σ' αυτό το μάθημα θα μάθω   a Λέξεις - κλειδιά
  • Για τον ορυκτό πλούτο της Ευρώπης.
  • Για τα μεγάλα τεχνικά έργα που υπάρχουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
  • διώρυγες • ορυχεία • κοιτάσματα • σιδηρομεταλλεύματα • ορυκτά καύσιμα • γέφυρες • σήραγγες • συγκοινωνιακά δίκτυα • συγκοινωνιακές υποδομές • αποχετευτικά δίκτυα.
3 Συνεργάζομαι στην τάξη
img43.1 43.1 Χάρτης ορυκτών πόρων της Ευρώπης Flash applet

1. Εργαστείτε ανά δυάδες.
  α. Με τη βοήθεια του χάρτη 43.1 συμπληρώστε στον πίνακα που ακολουθεί τον ορυκτό πλούτο πέντε χωρών της επιλογής σας, σύμφωνα με την υπόδειξη.

Χώρα Ορυκτός πλούτος
Ρωσία Άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, σίδηρος, μαγγάνιο
   
   
   
   
   
   
β. Παρατηρήστε τις εικόνες 43.2, 43.3 και 43.4.
• Σε ποιες περιοχές της Ευρώπης βρίσκονται τα τεχνικά έργα που εικονίζονται;
………………………………………………………………………………………………………………………
• Παρατηρώντας αυτά τα μεγάλα τεχνικά έργα, τι πιστεύετε για το επίπεδο τεχνογνωσίας και τεχνολογίας των κατασκευαστών στην Ευρώπη; Ποιοι παράγοντες επιτρέπουν την κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων και την ανάπτυξη της σχετικής τεχνολογίας;
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
2. Κάθε δυάδα παιδιών να παρουσιάσει στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας της.

3 Μελετώ στο σπίτιΒίντεο

O ορυκτός πλούτος της Ευρώπης και οι εξορυκτικές δραστηριότητες

Η εξόρυξη (εξαγωγή από το υπέδαφος) και η επεξεργασία του ορυκτού πλούτου εντάσσονται στον δευτερογενή τομέα της παραγωγής.

Η Ευρώπη δε διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο, αν εξαιρέσουμε τα σιδηρομεταλλεύματα και τους γαιάνθρακες. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι σχετικά λιγοστά, όπως και ο βωξίτης (αλουμίνιο) και το ουράνιο. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο υπήρχαν παλαιότερα αξιόλογα κοιτάσματα γαιανθράκων, που σχηματίστηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά τη γεωλογική περίοδο Λιθανθρακοφόρο (Παλαιοζωικός Αιώνας). Αυτά τα ορυκτά καύσιμα, που συναντώνται σε διάφορους τύπους (λιγνίτης, ανθρακίτης, τύρφη κ.ά.), αποτέλεσαν την απαραίτητη πηγή ενέργειας για τα πρώτα εργοστάσια της Ευρώπης κατά τη βιομηχανική επανάσταση. Κοιτάσματα γαιανθράκων υπάρχουν πλέον (μετά την εντατική εξόρυξη τα τελευταία 250 χρόνια) σε αξιόλογες ποσότητες στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γερμανία, στην Πολωνία, στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Μικρές ποσότητες γαιανθράκων (αλλά με μεγάλη σημασία για τη βιομηχανική παραγωγή των χωρών που τις διαθέτουν) υπάρχουν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, η οποία διαθέτει αξιόλογα κοιτάσματα λιγνίτη στη δυτική Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στην πεδιάδα των Φιλίππων και στην περιοχή της Ελασσόνας.

Στη Βόρεια θάλασσα, με μεγαλύτερους παραγωγούς τη Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και στη Ρωσία υπάρχουν τα σημαντικότερα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ευρώπης, τα οποία, όπως προαναφέρθηκε, χρησιμοποιούνται ως κύρια πηγή ενέργειας σε πολλές χώρες.

Το ουράνιο, το οποίο χρησιμοποιείται ως καύσιμο σε πυρηνικούς σταθμούς, υπάρχει στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Ουγγαρία, στην Εσθονία και στην Ουκρανία.

Επίσης, η Ευρώπη κατέχει το 30% της παγκόσμιας παραγωγής σιδηρομεταλλευμάτων από τα οποία παράγεται ο σίδηρος. Τα σημαντικότερα αποθέματα βρίσκονται στη Ρωσία, στη Γαλλία και στη Σουηδία. Άλλα μέταλλα που παράγονται σε διάφορες χώρες μετά από επεξεργασία ορυκτών μεταλλευμάτων είναι το νικέλιο, το αλουμίνιο, το χρώμιο, το μαγγάνιο, ο ψευδάργυρος, ο υδράργυρος κ.ά. Από τα κοιτάσματα μη μεταλλικών ορυκτών που υπάρχουν σε διάφορες χώρες σημαντικότερα είναι τα κοιτάσματα καολίνη (για πορσελάνη), το αλάτι, το θείο, ο γραφίτης, τα φωσφορικά και νιτρικά άλατα (για τα λιπάσματα), η ποτάσα (κάλιο), το μάρμαρο, ο γρανίτης κ.ά.

Οι κατασκευές στην Ευρώπη

Σε κάθε γωνιά της Ευρώπης συναντά κανείς εντυπωσιακά τεχνικά έργα. Οι σημαντικότερες κατηγορίες τεχνικών έργων είναι:
Οι γέφυρες. Μερικές από τις μεγαλύτερες γέφυρες του πλανήτη βρίσκονται στην Ευρώπη. Η γέφυρα του Όρεσουντ, η οποία ενώνει τη Δανία με τη Σουηδία και εγκαινιάστηκε το 2000, έχει μήκος 16 χλμ. Άλλες μεγάλες γέφυρες, σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η γέφυρα «Βάσκο ντα Γκάμα» στην Πορτογαλία, η «γέφυρα του Εράσμου» στην 0λλανδία, η γέφυρα «Χαρίλαος Τρικούπης» στην Ελλάδα, η γέφυρα «Στόρεμπολτ» στη Δανία, η γέφυρα «Μιλό» στη Γαλλία με ύψος πάνω από το έδαφος 343 μέτρα (ψηλότερη και από τον Πύργο του Άιφελ) κ.ά.
Αποστραγγιστικά-αποξηραντικά έργα και φράγματα στην 0λλανδία. Το 24% του ολλανδικού εδάφους βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, όμως σ' αυτή την περιοχή ζει το 60% των 0λλανδών. Με αποστραγγιστικά έργα, εδώ και δεκάδες χρόνια, οι 0λλανδοί έχουν διαμορφώσει σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις (τα πόλντερ) έδαφος που καλυπτόταν άλλοτε από τη θάλασσα. Με φράγματα στο Ζεουντερζέ, μήκους 32 χιλιομέτρων, στο δέλτα των τριών μεγάλων ποταμών που εκβάλλουν στην περιοχή, έχουν μετατρέψει τον άλλοτε ομώνυμο θαλάσσιο κόλπο της Βόρειας θάλασσας σε τεράστια λίμνη γλυκού νερού!
Τα τούνελ και οι διαβάσεις στα βουνά. Στην ορεινή Νορβηγία έχει κατασκευαστεί το μεγαλύτερο τούνελ του κόσμου, το Λέρνταλ, μήκους 24,5 χιλιομέτρων, που αποτελεί τμήμα της διαδρομής Όσλο-Μπέργκεν. Στην Ευρώπη βρίσκονται επίσης τα άλλα τέσσερα μεγαλύτερα τούνελ του πλανήτη, όλα στην περιοχή των Άλπεων: το τούνελ Σεν Γκοτάρ στην Ελβετία, το τούνελ Άρλμπεργκ στην Αυστρία, το τούνελ Φρέις στη Γαλλία και το τούνελ του Λευκού Όρους στα σύνορα Γαλλίας-Ιταλίας. Στην ήπειρο μας υπάρχουν ακόμη αρκετές ορεινές διαβάσεις όπως, για παράδειγμα, η διάβαση Μπρένερ σε υψόμετρο 1.400 μέτρων στα σύνορα Αυστρίας-Ιταλίας, από την οποία περνούν καθημερινά δεκάδες χιλιάδες αυτοκίνητα.

  img43.2
43.2 Η Διώρυγα ΜάινΔούναβη ενώνει τη Μαύρη με τη Βόρεια θάλασσα.

img43.3
43.3 Γέφυρα «Χαρίλαος Τρικούπης», ένα μεγάλο ευρωπαϊκό τεχνικό έργο στην Ελλάδα
Google Earth

Το ευρωτούνελ. Η υποθαλάσσια σήραγγα μήκους 50 χιλιομέτρων κάτω από τη θάλασσα της Μάγχης, με την οποία ενώνεται η Γαλλία με το Ηνωμένο Βασίλειο σιδηροδρομικώς, είναι ένα τεχνικό θαύμα.
Οι πόλεις και τα έργα υποδομής. Τα έργα υποδομής έχουν μακραίωνη ιστορία στην ήπειρο μας. Στους Ρωμαίους, για παράδειγμα, ανάγεται η κατασκευή υδραγωγείων σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης τις οποίες είχαν υπό την κατοχή τους. Στις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις (παραδείγματα κατασκευαστικών επιτευγμάτων κι αυτές) τα έργα υποδομής (ύδρευση, αποχέτευση, συγκοινωνιακά δίκτυα κ.ά.) προσφέρουν αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής στους κατοίκους τους.

img43.4
43.4 H Γέφυρα του Όρεσουντ ενώνει τη Δανία με τη Σουηδία
Οι διώρυγες στα ποτάμια της Ευρώπης. Πολλά ποτάμια της Ευρώπης είναι πλωτά. Με διώρυγες που έχουν κατασκευαστεί, προκειμένου να ενώσουν δύο ή περισσότερα ποτάμια, έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο ποταμοπλοίας που καλύπτει μεγάλο τμήμα της Ευρώπης, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των μεταφορών. Ενδεικτικά, ο Έλβας επικοινωνεί μέσω διωρύγων με τη Βόρεια θάλασσα, ο Γκαρόν (Γαρούνας) με τη Μεσόγειο (Κανάλ ντι Μιντί), ενώ αρκετές πόλεις στο εσωτερικό της ηπείρου αποτελούν αξιόλογα ποτάμια λιμάνια (Κίεβο, Μόσχα, Βρυξέλλες κ.ά.). Τα μεγάλα τεχνικά έργα εξυπηρετούν πολλές ανάγκες των ανθρώπων (επικοινωνία, ανάπτυξη εμπορίου, μεταφορές, προστασία από πλημμύρες, άρδευση καλλιεργειών κ.ά.), έχουν όμως συχνά και σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, οι μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι που διασχίζουν φυσικά οικοσυστήματα διαταράσσουν τη ζωή των ζώων που διαβιούν σ' αυτά, προκαλούν ατμοσφαιρική ρύπανση και ηχορύπανση σε «παρθένες» περιοχές, καταστρέφουν το τοπίο και το δάσος κτλ.
3 Ταξιδεύω στις χώρες της Ευρώπης

Νορβηγία
Η Νορβηγία βρίσκεται στη βόρεια Ευρώπη και είναι χώρα των Βίκινγκς. Είναι κατά βάση ορεινή (τα 2/3 της χώρας είναι ορεινές ή ημιορεινές περιοχές) και στα ανατολικά της σύνορα με τη Σουηδία εκτείνεται η σχετικά χαμηλή οροσειρά των Σκανδιναβικών Άλπεων. Εξαιτίας του δαντελωτού σχήματος της ακτογραμμής της, με τον σχηματισμό των πανέμορφων φιόρδ, το μήκος των ακτών της ξεπερνά τα 50.000 χιλιόμετρα, ενώ τα μικρά νησάκια που σχηματίζονται είναι αρκετές δεκάδες χιλιάδες. Το κλίμα είναι εύκρατο στις ακτές, χάρη στο Ρεύμα του Κόλπου, και αρκετά ψυχρό στο εσωτερικό. Σημαντικό μέρος του εδάφους είναι παγωμένο, καλυμμένο από παγετώνες. Στα βόρεια κυριαρχεί η αρκτική τούντρα.

Η Νορβηγία, η οποία έχει πρωτεύουσα το Όσλο, δεν είναι μέλος της Ε.Ε. Η οικονομία της είναι ανθηρή, καθώς τα κοιτάσματα της Βόρειας θάλασσας συνέβαλαν καθοριστικά στην κατακόρυφη άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της, το οποίο σήμερα είναι ένα από τα υψηλότερα της Ευρώπης. Το κράτος ελέγχει την παραγωγή πετρελαίου, την παραγωγή ενέργειας και άλλους καίριους τομείς. Είναι πλούσια χώρα, αλλά εξαρτάται πολύ από τη διαμόρφωση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αφού τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν το 1/3 των εξαγωγών της. Η Νορβηγία έχει επίσης σημαντική αλιευτική παραγωγή.

3 Επεκτείνω τις γνώσεις μου

Ο Πύργος του Άιφελ: το μνημείο της Ευρώπης με τους περισσότερους επισκέπτες!
Ο Πύργος του Άιφελ, ο οποίος άρχισε να κατασκευάζεται το 1887 και ολοκληρώθηκε το 1889 για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού του ίδιου έτους, είναι έργο του διάσημου μηχανικού Γκυστάβ Άιφελ και του επιτελείου του. Ο ίδιος μηχανικός είχε κατασκευάσει και τον σκελετό του Αγάλματος της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη. Για την κατασκευή του Πύργου του Άιφελ σχεδιάστηκαν, κόπηκαν και συναρμολογήθηκαν 18.000 μεταλλικά κομμάτια! Σήμερα αυτή η μεταλλική κατασκευή αποτελεί σύμβολο τόσο της πόλης όσο και της Γαλλίας, και είναι το μνημείο της Ευρώπης με τους περισσότερους επισκέπτες. Κάθε χρόνο έξι περίπου εκατομμύρια άνθρωποι έρχονται να θαυμάσουν τον σιδερένιο σκελετό του και να απολαύσουν τη θέα από ψηλά!

3 Αξιολογώ τι έμαθα
1. Σχημάτισε προτάσεις με τις λέξεις: διώρυγα, σίδηρος, ορυκτός πλούτος, λιγνίτης, ορεινή διάβαση.
2. Ανάφερε τρία μεγάλα τεχνικά έργα που έχουν κατασκευαστεί στην Ευρώπη.