Γεωλογία - Γεωγραφία (B΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Ο πληθυσμός της Ελλάδας ΜΑΘΗΜΑ 31
image Σ' αυτό το μάθημα θα μάθω   a Λέξεις - κλειδιά
  • Για τον σημερινό ελληνικό πληθυσμό και την κατανομή του στη χώρα.
  • Για την εξέλιξη του ελληνικού πληθυσμού στον χρόνο.
  • Για το ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα.
  •πυκνότητα πληθυσμού • πυραμίδα ηλικιών • δημογραφικό πρόβλημα
• απογραφή • απόδημος ελληνισμός • πρόσφυγες • εσωτερική μετανάστευση • αστυφιλία • αστικοποίηση.
3 Συνεργάζομαι στην τάξηΧάρτης Πολυχάρτης
1. Εργαστείτε ανά δύο. 
 
α. Παρατηρήστε στον πίνακα 31.8 (όπου καταγράφεται η εξέλιξη στον χρόνο του πληθυσμού και της έκτασης της Ελλάδας) την πυκνότητα πληθυσμού της χώρας μας το 2001. Συγκρίνετε την πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας με την πυκνότητα πληθυσμού της ευρωπαϊκής ηπείρου που γνωρίσατε στο Μάθημα 29. Σε τι συμπέρασμα καταλήγετε, ότι είναι παραπλήσιες ή ότι διαφέρουν αρκετά;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Με τη βοήθεια του πίνακα 25.3, συγκρίνετε την πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας με τις πυκνότητες πληθυσμού διάφορων ευρωπαϊκών χωρών, ιδιαίτερα της δυτικής Ευρώπης. Συμπεραίνετε ότι η χώρα μας σε σχέση με αυτές τις χώρες είναι πιο πυκνοκατοικημένη ή πιο αραιοκατοικημένη;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
γ. Παρατηρήστε στον πίνακα 28.5 τις πυκνότητες πληθυσμού των νομών της χώρας μας. Διαπιστώνετε ότι είναι παρόμοιες σε όλη τη χώρα ή ότι διαφέρουν αρκετά από νομό σε νομό;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Εργαστείτε ανά ομάδες και αντλώντας γνώσεις από τα Μαθήματα 29 και 30 ανακαλύψτε χαρακτηριστικά του πληθυσμού της Ελλάδας. Κάθε ομάδα να επιλέξει και να υλοποιήσει μια από τις εργασίες που ακολουθούν. 
 

1η εργασία: Με τη βοήθεια του πίνακα 28.5 σημειώστε παρακάτω τους πέντε πιο πυκνοκατοικημένους και τους πέντε πιο αραιοκατοικημένους νομούς της χώρας μας.
• Οι πέντε πιο πυκνοκατοικημένοι νομοί είναι:……………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Οι πέντε πιο αραιοκατοικημένοι νομοί είναι: …………………………………………………………………………………………………………………………………………… Html (javascript) & Google Spreadsheets
2η εργασία: Παρατηρήστε τον πίνακα 31.1. Συζητήστε στην ομάδα σχετικά με το αν ο ελληνικός πληθυσμός χαρακτηρίζεται από αστικοποίηση ή όχι. Αιτιολογήστε την άποψή σας. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


Έτος Ποσοστό % αγροτικού πληθυσμού
(οικισμοί με πληθυσμό ως 2.000 κατ.)
Ποσοστό % ημιαστικού πληθυσμού
(οικισμοί με πληθυσμό 2.000-10.000 κατ.)
Ποσοστό % αστικού πληθυσμού
(οικισμοί με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατ.)
1941 52,4 14,2 32,8
1961 43,8 12,9 43,3
1991 28,3 12,8 58,9
31.1 Ποσοστιαία εξέλιξη της κατανομής του ελληνικού πληθυσμού Html (javascript) & Google Spreadsheets

 


 
3η εργασία: Flash applet, Html (javascript) & Google Spreadsheets
α. Παρατηρήστε την εικόνα 31.2. Τι διαπιστώνετε;………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Παρατηρήστε τον πίνακα 31.3. Τι διαπιστώνετε για τη φυσική αύξηση του πληθυσμού στη χώρα μας τις τελευταίες πέντε δεκαετίες; Είναι σημαντική, είναι στάσιμη ή μειώνεται συνεχώς;………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

img31.2
31.2 Ποσοστιαία κατανομή του ελληνικού πληθυσμού
ανά ομάδα ηλικιών
Χρονική περίοδος 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 1991-2000
Γενν./1.000 κατ. 19,2 17,9 15,5 11,8 9,8
Θάν./1.000 κατ. 7,2 8,1 8,7 9,1 9,5
Φυσική αύξηση (γενν.-θαν./1.000 κατ.) 12,0 9,8 6,9 2,7 0,3
31.3 Γεννήσεις και θάνατοι στον ελληνικό πληθυσμόα 1950-2000

γ. Μελετήστε τον πίνακα 31.4. Τι παρατηρείτε;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ευρωπαϊκός
μέσος όρος
2004
1,34 1,35 1,32 1,30 1,31 1,29 1,28 1,29 1,25 1,27 1,40
31.4 Γεννητικότητα των Ελλήνων (παιδιά ανά γυναίκα)

  δ. Συνεκτιμώντας τις απαντήσεις των προηγούμενων ερωτήσεων θα λέγατε ότι η χώρα μας σήμερα αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα ή όχι; Αιτιολογήστε την άποψη σας.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4η εργασία:
α. Παρατηρήστε τον πίνακα 31.3. Από τα δεδομένα του προκύπτει ότι η φυσική αύξηση του πληθυσμού τη δεκαετία 1991-2000 ήταν μόλις 0,3%, που σημαίνει ότι ο πληθυσμός της χώρας από 10.259.900 το 1991 θα έπρεπε να έχει αυξηθεί ελάχιστα μέχρι το 2001. Όμως, με βάση την απογραφή του 2001, οι κάτοικοι της Ελλάδας ήταν 10.964.020, δηλαδή παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση, πολύ μεγαλύτερη του 0,3%. Την ίδια χρονιά απογράφηκαν στον πληθυσμό 762.191 αλλοδαποί, οι περισσότεροι από τους οποίους έφτασαν στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1990. Σημειώστε μια αιτία της αύξησης του πληθυσμού της χώρας μας κατά τη δεκαετία 1991-2001.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Γνωρίζοντας ότι οι αλλοδαποί που ζουν στην Ελλάδα είναι 762.191 σε σύνολο 10.964.020 κατοίκων, υπολογίστε το επί τοις εκατό ποσοστό των αλλοδαπών στον πληθυσμό της χώρας μας. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
γ. Αναζητήστε στο Μάθημα 30 τα ποσοστά των αλλοδαπών στον πληθυσμό άλλων ευρωπαϊκών χωρών και συγκρίνετέ τα με το ποσοστό των αλλοδαπών της χώρας μας. θα χαρακτηρίζατε τη σημερινή Ελλάδα χώρα προέλευσης ή χώρα υποδοχής μεταναστών;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Flash applet, Html (javascript) & Google Spreadsheets


3. Κάθε ομάδα, με τη σειρά (δηλαδή πρώτη η ομάδα που ανέλαβε την 1η εργασία κ.ο.κ.), να παρουσιάσει συνοπτικά στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας της.

στατική αναπαράσταση δεδομένων

3 Μελετώ στο σπίτι
Η έκταση της πατρίδας μας είναι 131.957 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, είναι 10.964.020 κάτοικοι. Προκύπτει επομένως ότι η πυκνότητα πληθυσμού της χώρας μας είναι 83 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, δηλαδή παραπλήσια και λίγο υψηλότερη της μέσης πυκνότητας πληθυσμού της ευρωπαϊκής ηπείρου. Παρά ταύτα, η ανάγνωση των πυκνοτήτων του πληθυσμού άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Ολλανδίας, Ιταλίας, Γαλλίας κτλ.) δείχνει πως η Ελλάδα είναι αραιοκατοικημένη σε σχέση με αυτά.
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της χώρας μας είναι τα εξής:
• Είναι σχετικά αραιοκατοικημένη.
• Έχει πολύ ανομοιόμορφη κατανομή του πληθυσμού.
• Παρουσιάζει υψηλό ποσοστό αστικοποίησης.
• Έχει έντονο δημογραφικό πρόβλημα.
• Φιλοξενεί σημαντικό αριθμό αλλοδαπών. Οι αιτίες για τη σημερινή διαμόρφωση του πληθυσμού της Ελλάδας είναι πολλές και διακρίνονται σε γεωγραφικές, ιστορικές- πολιτικές και κοινωνικές-οικονομικές. Πιο αναλυτικά:
Γεωγραφικές: Η πατρίδα μας έχει ορεινό ανάγλυφο, πολλά μικρά, σχετικά άγονα και άνυδρα νησιά και λιγοστές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Όλα αυτά δυσκολεύουν τη συντήρηση μεγάλου αριθμού κατοίκων στις ορεινές και τις νησιωτικές περιοχές (ασφαλώς με μερικές εξαιρέσεις).
  img31.5
31.5 Ντιτρόιτ, Η.Π.Α.: Ηπειρώτες μαστόροι σε εργασίες κατασκευής σιδηροδρομικής
γραμμής το 1927
img31.6
31.6 Ορφανό προσφυγόπουλο στην
Αθήνα μετά τη μικρασιατική καταστροφή
του 1922

Ιστορικές-πολιτικές: Μετά το 1828, όταν οι Έλληνες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, δεν έζησαν ειρηνικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η συμμετοχή της χώρας μας σε πολλούς τοπικούς και στους δύο παγκόσμιους πολέμους οδήγησε σε αύξηση των εδαφών της, αλλά και σε απώλειες ανθρώπινων ζωών. Με δεδομένο ότι συνήθως τα θύματα των συρράξεων είναι κυρίως νεαρά σε ηλικία άτομα, οι συνέπειες ήταν οδυνηρές για τον πληθυσμό της χώρας στη διάρκεια των δύο αιώνων της νεότερης ιστορίας της. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα υπήρξε η ευρωπαϊκή χώρα με τα περισσότερα θύματα σε σχέση με τον πληθυσμό της. Η άφιξη σχεδόν ενάμισι εκατομμυρίου Ελλήνων από τη Μικρά Ασία μετά τα δραματικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής, το 1922, συνέβαλε στην αύξηση του πληθυσμού μέσα στα όρια της χώρας, αλλά αυτό έγινε με την τραγική απώλεια των πατρογονικών εστιών των προσφύγων.
Flash applet
Κοινωνικές-οικονομικές: Για πολλές δεκαετίες μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους η οικονομία της χώρας μας στηριζόταν κυρίως στις αγροτικές δραστηριότητες και στη ναυτιλία. Η οικονομική ανέχεια και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης οδήγησαν πολλούς συμπατριώτες μας κατά το παρελθόν στην αναζήτηση καλύτερης ζωής μακριά από την Ελλάδα (εξωτερική μετανάστευση).
  img31.6
31.7 Ελλάδα, Οκτώβριος 2007: αλλοδαποί μετανάστες στην Αθήνα

Η Αίγυπτος, η Ρωσία και η Ρουμανία στο τέλος του 19ου αιώνα, οι Η.Π.Α. στις αρχές του 20ού αιώνα, η δυτική Ευρώπη (κυρίως η Γερμανία), οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Αυστραλία το διάστημα 1950-1970 αποτέλεσαν τόπους υποδοχής Ελλήνων μεταναστών. Σήμερα οι απόδημοι Έλληνες υπολογίζονται παγκοσμίως σε πέντε εκατομμύρια! Με τη μετανάστευση προς το εξωτερικό η χώρα μας υπέστη για πολλές δεκαετίες αφαίμαξη του δυναμικού της, γεγονός που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή διαμόρφωση του πληθυσμού. Το διάστημα 1950-1970, εκτός από τη μετανάστευση προς το εξωτερικό, έντονη ήταν και η εσωτερική μετανάστευση από τις αγροτικές περιοχές προς τα μεγάλα αστικά κέντρα (δηλαδή η αστυφιλία), κυρίως προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην αστικοποίηση του ελληνικού πληθυσμού, η οποία σήμερα κυμαίνεται σε ποσοστά αντίστοιχα της υπόλοιπης Ευρώπης.

Από το 1970 η μετανάστευση προς το εξωτερικό ανακόπηκε σημαντικά. Αντίθετα, άρχισε να καταγράφεται επιστροφή Ελλήνων μεταναστών στην πατρίδα (παλιννόστηση). Ωστόσο, παρά την ανάσχεση της μετανάστευσης προς το εξωτερικό και την παλιννόστηση στην Ελλάδα πολλών αποδήμων, παράγοντες όπως η επικράτηση του αστικού τρόπου ζωής (που δεν ευνοεί τη γέννηση πολλών παιδιών ανά οικογένεια), η αύξηση του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών, η αύξηση του μέσου όρου ζωής (ως αποτέλεσμα της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου) κ.ά. προκάλεσαν μείωση των γεννήσεων και αύξηση των ηλικιωμένων ατόμων στον ελληνικό πληθυσμό, συντελώντας στα τέλη του 20ού αιώνα στην εμφάνιση του δημογραφικού προβλήματος στη χώρα μας. Παράλληλα, η έντονη οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας τη δεκαετία 1990-2000 οδήγησε στην εμφάνιση ισχυρού μεταναστευτικού ρεύματος αλλοδαπών προς τη χώρα. Μετατράπηκε έτσι η Ελλάδα από χώρα προέλευσης σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Σήμερα οι καταγεγραμμένοι αλλοδαποί μετανάστες αποτελούν περίπου το 7% του πληθυσμού της χώρας.

3 Επεκτείνω τις γνώσεις μου

Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του 1922
Στο τέλος του 2006 και στις αρχές του 2007 οργανώθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων έκθεση για τους πρόσφυγες της μικρασιατικής καταστροφής του 1922 που εγκαταστάθηκαν στην Αττική. Η έκθεση είχε τον τίτλο «Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του '22». Στο ενημερωτικό έντυπο που εκδόθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής για την έκθεση διαβάζουμε:

«Μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922, χιλιάδες πρόσφυγες διαπεραιώνονται στην Ελλάδα. Από τον Οκτώβριο του 1922 έως το 1925 έφτασαν και οι Έλληνες από την Ανατολική Θράκη, την κεντρική και τη νότια Μικρά Ασία. Δε γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους. Ωστόσο, το 1928 απογράφονται 1.221.849 πρόσφυγες, στους οποίους περιλαμβάνονται και όσοι είχαν έρθει παλαιότερα από τη Βουλγαρία, τη Ρωσία κ.α. Οι περισσότεροι φτάνουν σε τραγική κατάσταση. Έχουν εγκαταλείψει βιαστικά τα σπίτια τους, φέρνοντας ελάχιστα ή και κανένα κινητό αγαθό. Οι αρρώστιες και ο ψυχικός τραυματισμός τούς καταβάλλουν...

Η Αττική το 1922 δέχεται πρόσφυγες για μία ακόμη φορά. Για τη στέγαση τους δημιουργούνται 46 νέοι ή επεκτείνονται παλαιοί οικισμοί (Βύρωνας, Καισαριανή, Υμηττός, Νέα Σμύρνη, Καλλιθέα, Ταύρος, Λυκαβηττός, Λεωφόρος Αλεξάνδρας, Λεωφόρος Συγγρού, Νίκαια, Κορυδαλλός, Νέα Ιωνία, Δραπετσώνα, Νέα Ερυθραία, Ελληνικό, Ραφήνα, Νέα Φώκαια, Νέα Πέραμος, Ελευσίνα κ.ά.), ενώ ο πληθυσμός της Αττικής αυξάνεται κατά 68%. Αποτέλεσμα ήταν να οικιστούν οι ως τότε ακατοίκητες ή αραιοκατοικημένες περιοχές και η Αθήνα με τον Πειραιά να ενωθούν σε ένα ενιαίο αστικό συγκρότημα...»

3 Αξιολογώ τι έμαθα
1. Αφαίρεσε από την έκταση και τον πληθυσμό της Ελλάδας την έκταση και τον πληθυσμό του νομού Αττικής και υπολόγισε την πυκνότητα του πληθυσμού για την υπόλοιπη χώρα χωρίς αυτόν τον νομό. Σημείωσε τα αποτελέσματα των υπολογισμών σου.
• Έκταση της Ελλάδας χωρίς τον νομό Αττικής……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Πληθυσμός της Ελλάδας χωρίς τον νομό Αττικής………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας χωρίς τον νομό Αττικής ……………………………………………………………………………………………………………………………………
Σύγκρινε την πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας χωρίς τον νομό Αττικής με την πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας για το έτος 2001 (83 κάτ./τετρ. χλμ.). Τι διαπιστώνεις και πώς το εξηγείς; Είναι πυκνοκατοικημένη ή αραιοκατοικημένη η υπόλοιπη Ελλάδα εκτός του νομού Αττικής;
2. Παρατήρησε τα δεδομένα του πίνακα 31.1. Από ποιες περιοχές πιστεύεις ότι άντλησε την αύξησή του ο αστικός πληθυσμός μεταξύ των ετών 1941-1991; Αιτιολόγησε την άποψή σου.

Έτος Έκταση (τετρ. χλμ.) Πληθυσμός (κάτ.) Πυκνότητα πληθυσμού (κάτ./τετρ. χλμ.) Σημαντικά ιστορικά γεγονότα περιόδου
1830 47.516 753.400 16 Πρωτόκολλο ανεξαρτησίας με το οποίο αναγνωρίστηκε διεθνώς η Ελλάδα ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, που περιλάμβανε τη Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες και τις Σποράδες.
1861 47.516 1.096.810 23  
1870 50.211 1.457.894 29 Προσάρτηση το 1864 των Ιόνιων Νησιών
1889 63.606 2.187.208 34 Προσάρτηση το 1881 της θεσσαλίας και της 'Αρτας
1907 63.211 2.631.952 42 Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897
1920 129.281 5.016.889 39
  1. Βαλκανικοί Πόλεμοι
Προσάρτηση το 1913 της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νησιών του Βόρειου Αιγαίου και της Κρήτης
  1. Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
  2. Προσάρτηση το 1920 της θράκης
  3. Σημαντική μετανάστευση προς το εξωτερικό (κυ­ρίως στις Η.Π.Α.) από τις αρχές του 20ού αιώνα
1928 129.281 6.204.684 48 Μικρασιατική καταστροφή το 1922 και έντονο προσφυγικό κύμα ενάμισι σχεδόν εκατομμυρίου Ελλήνων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο προς την Ελλάδα
1940 129.281 7.344.860 57  
1951 131.957 7.632.801 58
  1. Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
  2. Προσάρτηση το 1947 των Δωδεκανήσων
1961 131.957 8.388.553 64 Σημαντική μετανάστευση προς το εξωτερικό (κυρίως δυτική Ευρώπη, Η.Π.Α., Αυστραλία)
1971 131.957 8.768.641 66  
1981 131.957 9.740.417 74  
1991 131.957 10.259.900 78  
2001 131.957 10.964.020 83  
31.8 Η εξέλιξη της έκτασης και του πληθυσμού του ελληνικού κράτους από το 1830 έως το 2001 Flash applet