Μαθηματικά (A' Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Μέρος Α' - Κεφάλαιο 2ο - Τα Κλάσματα
 
A.2.6. Διαίρεση κλασμάτων
 
 
Μικροπείραμα μικροπείραμα    Μικροπείραμα μικροπείραμα
Θυμόμαστε - Μαθαίνουμε
Εικόνα
  • Για να διαιρέσουμε δύο φυσικούς αριθμούς αρκεί να πολλαπλασιάσουμε τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη.
Εικόνα
  • Για να διαιρέσουμε δύο κλάσματα αρκεί να πολλαπλασιάσουμε τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη.
Εικόνα
  • Ένα κλάσμα, του οποίου ένας τουλάχιστον όρος του είναι κλάσμα, ονομάζεται σύνθετο κλάσμα.
Εικόνα

Εικόνα
 
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Εικόνα Να γίνουν απλά τα σύνθετα κλάσματα: Εικόνα Εικόνα

Εικόνα

 

Εικόνα
Εικόνα Να εκτελεστούν οι πράξεις: Εικόνα
Εικόνα

Εικόνα

 
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Εικόνα

Συμπλήρωσε τα παρακάτω κενά:

(α)   Για να διαιρέσουμε δύο κλάσματα ............................................................................................................. ....................................................................................................................................................................................

(β)  Σύνθετο κλάσμα λέγεται το κλάσμα, του οποίου .......................................................................................................
....................................................................................................................................................................................

Εικόνα
Εικόνα

Να κάνεις τις διαιρέσεις: Εικόνα

Εικόνα

Να βρεις τα πηλίκα:Εικόνα

Εικόνα

Να κάνεις τις διαιρέσεις:Εικόνα
Τι παρατηρείς;

Εικόνα

Να κάνεις τις διαιρέσεις: Εικόνα

Εικόνα

Συμπλήρωσε τον πίνακα: Εικόνα

Εικόνα

Αντιστοίχισε σε κάθε διαίρεση το σωστό αποτέλεσμα:Εικόνα

Εικόνα

Να μετατρέψεις τα σύνθετα κλάσματα σε απλά: Εικόνα

Εικόνα

Κάνε τις πράξεις και απλοποίησε τα κλάσματα:
Εικόνα

 
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

Στον πάπυρο του Ριντ, βρήκαμε πως οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι υπολόγιζαν τα Εικόνα ενός οποιουδήποτε κλάσματος με αριθμητή το 1 και παρονομαστή έναν περιττό αριθμό. Για παράδειγμα, τα Εικόνα του Εικόνα θα είναι: Εικόνα

Εικόνα Εφάρμοσε τον παραπάνω κανόνα για τα κλάσματα Εικόνα και επαλήθευσε τα αποτελέσματα.
 

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΕικόνα

Σε αρχαία βαβυλωνιακά μαθηματικά κείμενα που χρονολογούνται από το 2100 π.Χ. περίπου, συναντάμε εξηκονταδικά κλάσματα με παρονομαστή δύναμη του 60, για τα οποία υπήρχαν ειδικά σφηνοειδή σύμβολα.

 

Οι Βαβυλώνιοι είχαν επίσης ειδικά σύμβολα για τα κλάσματα  Εικόνα.

 

Οι Αιγύπτιοι, επίσης, γνωρίζουν να χρησιμοποιούν τα λεγόμενα θεμελιώδη ή αιγυπτιακά κλάσματα, δηλαδή κλάσματα με αριθμητή τη μονάδα (κλασματικές μονάδες στη δική μας ορολογία). Ένα θεμελιώδες κλάσμα συμβολίζεται με τον παρανομαστή του, πάνω στον οποίο υπάρχει ένα διακριτικό σημείο, π.χ. το  Εικόνα  γράφεται ως 5

 

Όμως είχαν ειδικό συμβολισμό για τα κλάσματα  Εικόνα.

 

Αυτή η ιδιομορφία του συμβολισμού οφείλεται στη διαφορετική προέλευση των κλασμάτων αυτών. Τα κλάσματα αυτά έλκουν την καταγωγή τους από άμεσα πρακτικά προβλήματα, ενώ τα θεμελιώδη κλάσματα πρέπει να ήταν προϊόν μαθηματικής επεξεργασίας. Όλα τα κλάσματα που χρησιμοποιούν ανάγονται σε αθροίσματα θεμελιωδών κλασμάτων. Η αναγωγή αυτή γινόταν με τη βοήθεια ειδικών πινάκων. Ένας τέτοιος πίνακας υπάρχει στον πάπυρο του Ριντ (Rhind), μαθηματικό έργο των Αιγυπτίων, που τοποθετείται τουλάχιστον το 1650 π.Χ.

Εικόνα

O πίνακας περιέχει την ανάλυση όλων των κλασμάτων της μορφής Εικόνα με V περιττό αριθμό από 5 έως 101.

Εικόνα

 

Αλλά και στον πάπυρο της Μόσχας, που τοποθετείται στα 1850 π.Χ., υπάρχουν προβλήματα που περιέχουν κλάσματα και πράξεις με κλάσματα και αριθμούς, όπως για παράδειγμα "το Εικόνα του 6 είναι 2", που αναφέρεται σε υπολογισμό του όγκου δεδομένης κόλουρης πυραμίδας.

 

Οι Έλληνες μαθηματικοί δεν ανέπτυξαν κάποιο νέο σύστημα γραφής των κλασμάτων. Χρησιμοποιούσαν τα θεμελιώδη κλάσματα των Αιγυπτίων και τα εξηκονταδικά των Βαβυλωνίων, σε υπολογιστικά προβλήματα στα μαθηματικά και την αστρονομία. Στους "άβακες" των Ρωμαίων και των Ελλήνων (τα γνωστά αριθμητάρια των πρώτων χρόνων του δημοτικού), βρίσκουμε ειδική στήλη για τα κλάσματα Εικόνα.

 

Οι Ινδοί μαθηματικοί, επίσης, γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν τα κλάσματα και τις πράξεις τους από πολύ παλιά. Στα έργα "Σουλβασούτρα", μερικά από τα οποία ανάγονται στο 500 π.Χ. ή και παλαιότερα, χρησιμοποιούνται τα θεμελιώδη κλάσματα στον προσεγγιστικό υπολογισμό όγκων ή εμβαδών. Αλλά, όταν δημιούργησαν το δεκαδικό Ινδο-Αραβικό σύστημα αρίθμησης, άρχισαν να χρησιμοποιούν και κλάσματα με μορφή πολύ κοντινή στη δική μας. Έγραφαν τον αριθμητή πάνω από τον παρονομαστή, αλλά, χωρίς την κλασματική γραμμή, για παράδειγμα Εικόνα αντί Εικόνα. Τα κλάσματα ξεχώριζαν το ένα από το άλλο με οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Έτσι, π.χ. το κλάσμα Εικόνα γραφόταν Εικόνα.

H πρόσθεση συμβολιζόταν με την παράθεση των κλασμάτων το ένα δίπλα στο άλλο. Γα την αφαίρεση χρησιμοποιούσαν μία τελεία ή το σύμβολο "+" στα δεξιά, π.χ. η έκφραση Εικόνα γραφόταν Εικόνα.

Στα μεικτά κλάσματα π.χ. Εικόνα, το ακέραιο μέρος γραφόταν πάνω από το κλάσμα: Εικόνα.

 

Τα κλάσματα στους Κινέζους εμφανίστηκαν σχεδόν μαζί με τους ακέραιους αριθμούς. Τα πρώτα κλάσματα, που χρησιμοποιούσαν, ήταν το Εικόνα.

Στους κανόνες των αριθμητικών πράξεων στους Κινέζους, σε αντίθεση με τους άλλους λαούς, δεν υπήρχε τίποτα το ασυνήθιστο. Ήδη τον 2ο αιώνα π.Χ. οι Κινέζοι είχαν επεξεργαστεί, επαρκώς, όλες τις πράξεις με κλάσματα. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. οι Κινέζοι, που χρησιμοποιούσαν, ήδη, το δεκαδικό σύστημα, άρχισαν στην ουσία, να χρησιμοποιούν δεκαδικά κλάσματα με μετρολογική μορφή.

Τα δεκαδικά κλάσματα εισάγονται στο έργο του Πέρση μαθηματικού Αλ-Κασί, ο οποίος εργαζόταν στο Αστεροσκοπείο της Σαμαρκάνδης. Αν και στο παρελθόν, υπήρξαν προσπάθειες στον Αραβικό κόσμο να εισαχθούν τα δεκαδικά κλάσματα, πρώτος ο Αλ-Κασί διατυπώνει τους βασικούς κανόνες των πράξεων και τους τρόπους μετατροπής των εξηκονταδικών κλασμάτων σε δεκαδικά και αντίστροφα.

 

Η είσοδος των κλασμάτων στα Ευρωπαϊκά μαθηματικά ανάγεται στον Λεονάρδο της Πίζας (1202), ενώ οι όροι "αριθμητής" και "παρονομαστής" απαντώνται στον Πλανούδη (τέλη 13ου αιώνα).