Μουσική A΄ Γυμνασίου - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΟΡΟΙ/ΕΝΝΟΙΕΣ

ΟΡΟΙ/ΣΥΜΒΟΛΑ/ΕΝΝΟΙΕΣ

Ελληνικοί

Αλλοιώσεις: Η Δίεση (#) πριν από ένα φθογγόσημο υπονοεί όξυνση κατά ένα ημιτόνιο. Η Ύφεση (b) πριν από ένα φθογγόσημο υπονοεί βάρυνση κατά ένα ημιτόνιο. Η Αναίρεση Εικόνα ακυρώνει την ισχύουσα αλλοίωση. Αυτές οι τυχαίες αλλοιώσεις ισχύουν κατά κανόνα για ένα μέτρο. Αν πρέπει να ισχύσουν για ολόκληρο το κομμάτι, τότε τοποθετούνται στην αρχή κάθε πενταγράμμου ως οπλισμός. (Γ' ενότητα, "Aς κάνουμε μια Επανάληψη 1")

Αντιφωνία. Όταν δύο μέρη χορού ψάλλουν ή τραγουδούν διαδοχικά το ένα σε απάντηση του άλλου. (Α' ενότητα, "Διάλογοι στην ήπειρο του ρυθμού").

Βαλς. Το βαλς είναι ένας ιδιαίτερα αγαπητός ευρωπαϊκός χορός σε τριμερές μέτρο. Οι συνθέτες χρησιμοποίησαν το ρυθμό του χορού αυτού σε έργα συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου, αλλά και σε απλά δημοφιλή τραγούδια. (ΣΤ' ενότητα, "Χορεύω ευρωπαϊκά. Το βαλς")

Βαρκαρόλα. Τραγούδι ή ενόργανη σύνθεση όπου το σύνθετο μέτρο 6/8 θυμίζει το λίκνισμα της βάρκας και τα τραγούδια των γονδολιέρηδων της Βενετίας. (Η' ενότητα Σχέδιο Συνθετικής εργασίας "Πρότζεκτ". "Το νερό")

Βυζαντινή αντιφωνία. Η βυζαντινή αντιφωνία και ίσως και οι ρίζες του χαρακτηρισμού αυτού συναντώνται σε μια επιστολή του Πλινίου του νεότερου προς τον Αυτοκράτορα Τραϊανό, το 112 μ.Χ. περίπου, στην οποία ο Πλίνιος αναφέρει την πρωινή σύναξη των χριστιανών που ψάλλουν αντιφωνικά. Από τον Δ' αιώνα είχαν διαμορφωθεί δύο τρόποι Ψαλμωδίας: α) αντιφωνικός, όπου το εκκλησίασμα χωρίζεται σε δύο μέρη και ψάλλει διαδοχικά. β) καθ' υπακοήν όπου ένας προΐστατο και οι άλλοι απαντούσαν. Δηλαδή άρχιζε ο ψάλτης και τελείωνε ο λαός.

Γκλισσάντι (Glissandi). Ανιούσα ή κατιούσα
σειρά από συνεχόμενες νότες που ενώ-νουν δύο κύριους φθόγγους. (Α' ενότητα, "Ανακαλύπτω τη φωνή")

Διμερής μορφή. Στην κυριολεξία σημαίνει μορφή σε δύο μέρη, η οποία συμβολίζεται με Α Β ή Α Α Β Β. Στην απλή διμερή μορφή συνήθως δεν παρατηρούνται μεγάλες αντιθέσεις μεταξύ του μελωδικού και ρυθμικού υλικού που χρησιμοποιεί ο συνθέτης στα δύο μέρη της σύνθεσης. Σε μεγάλα όμως έργα που είναι σε διμερή μορφή, ο συνθέτης επιδιώκει να έχει μελωδικό και ρυθμικό υλικό με αντίθετο χαρακτήρα για να μπορεί να έχει περισσότερες επιλογές στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται το υλικό αυτό (Δ' ενότητα., "Α, Β στη σειρά").

Ελλιπές Μέτρο. Είναι το πρώτο μέτρο μιας σύνθεσης που αρχίζει με ένα, δύο ή περισσότερους τόνους φθόγγους πριν από την εμφάνιση του πρώτου τονισμένου (ισχυρού) ήχου. Το ελλιπές μέτρο έχει συνήθως μόνο το χρόνο της άρσης ή τμήμα του. Στις κλασικές συνθέσεις αυτή η χρονική έλλειψη συμπληρώνεται στο τελευταίο μέτρο. Αν, για παράδειγμα, ο χρόνος είναι τετραμερής και το πρώτο μέτρο χρησιμοποιεί ένα χρόνο, το τελευταίο μέτρο, πρέπει να περιέχει τρεις χρόνους αντί για τέσσερις. (Δ' ενότητα "Τί-κε-τα-κε")

Εμβατήριο (αγγλ. March, γαλλ. Marche, γερμ. Marsch, it. Marcia). Μουσικό κομμάτι που συνοδεύει και συγχρονίζει το ρυθμικό βηματισμό ομάδας ανθρώπων. Υπάρχουν διάφορα είδη εμβατηρίων ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται όπως Στρατιωτικά, Πένθιμα, Γαμήλια και Θριαμβευτικά. (Ε' ενότητα, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 2")

Ημιτόνιο (μισός τόνος). Το μικρότερο διάστημα στη συγκερασμένη κλίμακα μεταξύ δύο συνεχών βαθμίδων, π.χ. ΜΙ-ΦΑ, ΣΙ-ΝΤΟ. (Β' ενότητα, "Ανεβαίνω τη σκάλα")

Καλαματιανός. Ο καλαματιανός είναι ένας από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς Ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Αρκετά γνωστά μας τραγούδια είναι γραμμένα σε ρυθμό Καλαματιανού. Πολλοί 'Έλληνες συνθέτες χρησιμοποίησαν το ρυθμό αυτό σε έργα τους για ορχήστρα, σόλο όργανα ή μουσική δωματίου. (ΣΤ'ενότητα,1α "Χορεύω Ελληνικά 1. Καλαματιανός")

Κανόνας. Μια σύνθεση με δύο ή περισσότερες φωνές, όπου η κάθε φωνή τραγουδά ή παίζει την ίδια μελωδία με τις άλλες, αλλά με χρονική διαφορά έναρξης μεταξύ τους. (Β' ενότητα, 1 β, "Επιμένω μουσικά 2")

Κλίμακα (Σκάλα). Είναι μια σειρά από μουσικούς ήχους/φθόγγoυς που ο αριθμός τους ποικίλλει από κλίμακα σε κλίμακα. Οι νότες κάθε μουσικής κλίμακας, έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο διάταξης. Η διάταξη αναφέρεται κυρίως σε ηχητικές αποστάσεις στις οποίες οφείλεται το μοναδικό άκουσμα κάθε κλίμακας. Διαφορετικές κλίμακες χρησιμοποιούνται από τους διάφορους λαούς ως βάση για τη δημιουργία της μουσικής τους. Υπάρχουν κλίμακες που στην παράδοση των λαών εκφράζουν χαρά, λύπη, περηφάνια, αυστηρότητα, μεγαλοπρέπεια, σεμνότητα κ.λπ. (Β 'ενότητα,3"Ανεβαίνω τη σκάλα")

Πώς βρίσκουμε την τονικότητα ενός μουσικού κομματιού γραμμένου σε μείζονα κλίμακα. Ο οπλισμός μας βοηθά να βρούμε την κλίμακα στην οποία είναι γραμμένο ένα κομμάτι. Όταν δεν υπάρχει οπλισμός στο πεντάγραμμο το κομμάτι είναι γραμμένο στην κλίμακα της Ντο μείζονος. Όταν έχουμε διέσεις στον οπλισμό, η αμέσως ψηλότερη νότα που ακολουθεί την τελευταία δίεση του οπλισμού, δίνει το όνομά της στην κλίμακα, διότι η νότα αυτή είναι η τονική της κλίμακας. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει μια δίεση (Φα#) στον οπλισμό, η νότα που έρχεται αμέσως μετά τη Φα# είναι η Σολ. Άρα το κομμάτι αυτό βρίσκεται στην κλίμακα της Σολ μείζονος, που έχει για τονική τη νότα Σολ. Όταν το κομμάτι έχει υφέσεις στον οπλισμό, η νότα που βρίσκεται 4 νότες πιο κάτω από την τελευταία
ύφεση του οπλισμού δίνει το όνομα στην κλίμακα, διότι η νότα αυτή είναι η τονική της κλίμακας. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει μια ύφεση στο κλειδί (Σιb), η τελευταία ύφεση είναι η Σιb. Η 4η νότα κάτω από αυτό τη Σιb είναι η Φα (Σι, Λα, Σολ, Φα). Επομένως, το κομμάτι βρίσκεται στην κλίμακα της Φα μείζονος, που έχει για τονική τη νότα Φα (Μανώλη Καλομοίρη "Τα θεωρητικά της Μουσικής". Τεύχος Πρώτο).

Κλίμακα Ελάσσων Αρμονική. Μια σειρά από φθόγγους οι οποίοι προχωρούν βηματικά ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας μέσα σε μια οκτάβα. Η κλίμακα της αρμονικής ελάσσονος έχει τρία ημιτόνια μεταξύ των βαθμίδων 2ης και 3ης, 5ης και 6ης, 7ης και 8ης καθώς επίσης και ένα τριημιτόνιο (αυξημένη 2α) μεταξύ της 6ης και 7ης βαθμίδας. (ΣΤ' ενότητα,1α "Χορεύω Ελληνικά 1. Καλαματιανός").

Πώς βρίσκουμε την τονικότητα ενός μουσικού κομματιού γραμμένου σε ελάσσονα κλίμακα. Όταν σε μια μελωδία η 7η βαθμίδα είναι ψηλότερη κατά μισό τόνο της αντίστοιχης βαθμίδας στη σχετική μείζονα, τότε η μελωδία είναι γραμμένη στον ελάσσονα τρόπο. Π.χ. αν σε μια μελωδία δεν υπάρχει οπλισμός, αλλά η νότα Σολ είναι δίεση, τότε το κομμάτι δεν είναι στην κλίμακα της Ντο μείζονος αλλά στην κλίμακα της Λα ελάσσονος (Μανώλη Καλομοίρη "Τα θεωρητικά της Μουσικής", Τεύχος Πρώτο).

Πεντατονική Κλίμακα. Κλίμακα με ιδιαίτερο χρώμα. Αποτελείται από πέντε φθόγγους. Η κλίμακα συναντάται σε λαϊκή μουσική πολλών χωρών (ουγγρική, νέγρικη, ινδιάνικη,σκοτσέζικη, ηπειρώτικη, αφρικάνικη, γιαπωνέζικη, κινέζικη, ινδική, κ.τ.λ.). Χρησιμοποιήθηκε ήδη από το 2000 π.Χ. Βρίσκεται εύκολα, αν κάποιος παίξει στο πιάνο, πέντε μαύρα πλήκτρα διαδοχικά. (Β' ενότητα,2α, "Μουσική σε πέντε τόνους 1")

Κοντσέρτο. Έργο στο οποίο το σολιστικό όργανο έρχεται σε διαρκή ανταγωνιστικό διάλογο με την ορχήστρα. Το κλασικό
ΟΡΟΙ/ΕΝΝΟΙΕΣ
κοντσέρτο έχει τρεις κινήσεις και το χαρακτηριστικό του στοιχείο είναι η κατέντζα (στο τέλος της πρώτης ή άλλης κίνησης). Η κατέντζα είναι το πιο δύσκολο/δεξιοτεχνικό μέρος του κοντσέρτου βασισμένο σε θέματα που ακούστηκαν προηγουμένως. Στην κατέντζα, ο εκτελεστής επιδεικνύει τη δεξιοτεχνία του. (Δ' ενότητα,4 "Μουσική σε κύκλο").

Κορώνα. Εικόνα Το σημείο που υποδηλώνει ότι ο φθόγγος ή η παύση που σημειώνονται έτσι πρέπει να κρατηθούν περισσότερο σε διάρκεια σύμφωνα με το κριτήριο του εκτελεστή.(Ε' ενότητα,1β, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 2")

Λειτουργία. Ως μουσικό είδος πρόκειται για τη θεία λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας και είναι στα Λατινικά. Είναι γραμμένη για χορωδία χωρίς τη συνοδεία οργάνων (a capella) είτε για χορωδία, σολίστ, ορχήστρα, ή/ και εκκλησιαστικό όργανο. Τα 5 κείμενα που συνήθως μελοποιούνται είναι: (α) Kyrie eleison (Κύριε ελέησον) (β) Gloria (Δόξα εν Υψίστου θεώ) (γ) Credo (Πιστεύω) (δ) Sanctus - Benedictus (Άγιος, Άγιος. Ευλoγnμέvoς ο ερχόμενος) (ε) Agnus Dei (Αμνός Θεού). (Ε' ενότητα, 1 α "Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 1")

Μέτρο. Το μέτρο είναι η παράμετρο που μας δείχνει την περιοδική επανάληψη του τονισμένου ανάμεσα στους ρυθμικούς παλμούς (Β' ενότητα ,3, "Ανεβαίνω τη σκάλα") Μπαντινερί (Badinerie). Είναι σύντομος και ζωηρός χορός. Πήρε το όνομά του από τη Γαλλική λέξη badiner που σημαίνει "αστειεύομαι". Είναι ένας από τους χορούς που περιστασιακά περιλαμβάνονται στη Σουίτα του 18ου αιώνα. Ίσως η πιο γνωστή "μπαντινερί" (badinerie) είναι αυτή από την Ορχηστρική Σουίτα αρ. 2 του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. (Δ 'ενότητα, 2, "Α, Β στη σειρά")

Μπορντούν. Συστοιχία δύο φθόγγων σε απόσταση 5nς ή 4ης καθαρής χαμηλής ηχητικής περιοχής όσον αφορά το ύψος των φθόγγων, που συνοδεύουν μια μελωδία. (Β' ενότητα, 2α, "Μουσική σε πέντε τόνους 1")
Οπλισμός. Οι αλλοιώσεις που γράφονται στην αρχή κάθε πενταγράμμου για να δηλώσουν την τονικότητα της σύνθεσης. Η χρήση του οπλισμού καθιστά περιττή την ανάγκη να σημειώνονται μέσα στη σύνθεση οι "αλλοιώσεις" των φθόγγων που τις φέρουν. (Ζ' ενότητα "Ας κάνουμε μια Επανάληψη 2")

Οστινάτο (ιτ. επίμονο) είναι ένα μουσικό σχήμα το οποίο επαναλαμβάνεται πολλές φορές σε μέρος ενός κομματιού ή σε ολόκληρο το κομμάτι. (Β' ενότητα, 1 β, Επιμένω μουσικά 2") Υπάρχουν 4 διαφορετικά είδη οστινάτο:
  • Ρυθμικό.
  • Μελωδικό.
  • Αρμονικό (όπου επαναλαμβάνεται μια σειρά συγχορδιών).
  • Συvδυασμός των πιο πάνω.


Πεντατονική Κλίμακα (βλ. "Κλίμακα").

Πιτσικάτο (ιτ. Pizzicato). Οδηγία στους εκτελεστές εγχόρδων να παράγουν τους φθόγγους με τσίμπημα της χορδής και όχι με το δοξάρι. (Ε'ενότητα,1β,"Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 2")

Πολυρρυθμία. Οι διαφορετικοί ρυθμοί που μπορεί να συνυπάρχουν χρονικά (ταυτόχρονα) αλλά μπορεί και να εναλλάσσονται κατά τη ροή ενός κομματιού. (Α' ενότητα,1 "Διάλογοι στην ήπειρο του ρυθμού")

Σουίτα. Η λέξη σημαίνει "ακολουθία", "κομμάτια στη σειρά". Αρχικά σύνθεση ενόργανης μουσικής σε αρκετά μέρη (συνήθως σε χορευτικό ύφος) και αντίθετα μεταξύ τους, ως προς το χαρακτήρα. Κατά το 17ο και 18ο αιώνα ήταν μια από τις σημαντικότερες φόρμες ενόργανης μουσικής με τα περισσότερα μέρη, σε απλή διμερή μορφή. Αργότερα, ο τίτλος δόθηκε σε έργα ελαφρύτερου τύπου καθώς και σε επιλογές τμημάτων από όπερες ή μπαλέτα. Νεοκλασικοί συνθέτες του 20ού αιώνα (π.χ. ο Στραβίνσκι) επανέφεραν τον όρο σε χρήση. Έφτασε σε τελειότητα στα

έργα του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Κατά το 19ο αιώνα είχε την έννοια της ορχηστρικής επιλογής μερών από ένα, μεγάλης κλίμακας, έργο (π.χ. η Σουίτα Μπαλέτου "Καρυοθραύστης", Σουίτα από την όπερα "Κάρμεν"). Σημαίνει, επίσης, μια σειρά από περιγραφικά κομμάτια με τίτλο (π.χ. "Οι Πλανήτες" του Γκούσταβ Χολστ) ή χωρίς τίτλο (π.χ. "Momente" του Στοκχάουζεν). (Β 'ενότητα, β, "Επιμένω μουσικά 2")

Στακάτο (ιτ. Staccato). Σημαίνει διακεκομμένο. Είναι ο τρόπος που παίζεται μια νότα (κοφτά), ώστε να διαρκεί λιγότερο από την αξία της και να χωρίζεται από την επόμενη. Στη μουσική γραφή συμβολίζεται με μια τελίτσα και μπαίνει πάνω από τη νότα. (Γ' ενότητα, "Aς κάνουμε μια Επανάληψη 1") Συγκοπή. Είναι η μεταβίβαση του τονισμού από το ισχυρό μέρος του μέτρου στο ασθενές. Χρησιμοποιείται για να ποικίλλει τη θέση του τονισμού των φθόγγων, ώστε να αποφευχθεί ο μovότovoς ρυθμός. (Β' ενότητα, 2α, "Μουσική σε πέντε τόνους 1")

Συγχορδία. Συνήχηση συνδυασμού φθόγγων που συνήθως δεν είναι λιγότεροι από τρεις. Η χρήση των συγχορδιών είναι το βασικό θεμέλιο της αρμονίας. (Δ' ενότητα,4, "Μουσική σε κύκλο")

Σύζευξη διαρκείας. Είναι η καμπύλη γραμμή (τόξο σύζευξης) που ενώνει φθογγόσημα του ιδίου τονικού ύψους σε ένα φθόγγο, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών μέτρων, παράγοντας έτσι μεγαλύτερες αξίες. Οι φθόγγοι που ενώνονται με σύζευξη διαρκείας λέγονται κρατημένοι ή δεμένοι φθόγγοι. (Ε' ενότητα μαθ. 1α, Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 1").

Σύζευξη προσωδίας. Συμβολίζεται με τόξο σύζευξης σε φθόγγους διαφορετικού ύψους. Η εκτέλεση των φθόγγων γίνεται χωρίς διακοπή, legato (δεμένα). (Ε ' ενότητα, 1 α, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 1")

Συμφωνία. Η Συμφωνία είναι ένα μεγάλης
κλίμακας έργο για συμφωνική ορχήστρα, που αποτελείται συνήθως από τρία ή τέσσερα μέρη. Πριν από το 18ο αιώνα, ο όρος Συμφωνία χρησιμοποιήθηκε και για μικρότερης κλίμακας έργα, που παίζονταν από μικρές ομάδες οργάνων. (Ε' ενότητα, 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Τέμπο (il. Tempo). Η ταχύτητα με την οποία εκτελείται ένα μουσικό κομμάτι. Μπορούμε έτσι να μιλούμε σε αργό ή γρήγορο τέμπο. Το σωστό τέμπο για ένα έργο εξαρτάται από το ίδιο το έργο και από τις οδηγίες του συνθέτη (π.χ. moderato, andante, allegro). (Β' ενότητα, 3,"Ανεβαίνω τη σκάλα")

Τετράφωνη Μικτή Χορωδία: Αποτελείται από δύο γυναικείες φωνές, μία ψηλότερη και μία χαμηλότερη (Soprano, Alto) και δύο ανδρικές που είναι επίσης μία ψηλότερη και μια χαμηλότερη (Tenoro, Basso). Υπάρχουν και άλλα είδη χορωδιών, όπως ανδρική χορωδία, γυναικεία χορωδία, παιδική χορωδία κ.ά. (Ε' ενότητα,1α, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Ταξίδι στο παρελθόν 1")

Τονισμός (Accent). Η έμφαση που δίνεται σε ένα συγκεκριμένο φθόγγο ή φθόγγους. (Ε' ενότητα. 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Τόνος. Το διάστημα μεταξύ δύο συνεχών βαθμίδων σε μια κλίμακα, που περιέχει δύο ημιτόνια π.χ. ΝΤΟ-ΡΕ κ.λπ. (Β' ενότητα,3, "Ανεβαίνω τη σκάλα")

Τσάμικος. Παραδοσιακός ελληνικός χορός κατά παράδοση ανδρικός, λεβέντικος που χορεύεται κυκλικά σε μέτρο 3/4. Έχει χαρακτηριστικό ρυθμικό σχήμα και περιλαμβάνει εντυπωσιακές φιγούρες του πρώτου χορευτή. Ο ρυθμός του Τσάμικου θεωρείται έκφραση της λεβεντιάς και έχει χρησιμοποιηθεί από πoλλoύς Έλληνες συνθέτες σε γνωστά τραγούδια και άλλα έργα τους. (ΣΤ' ενότητα μαθ. 1 β, "Χορεύω Ελληνικά 2. Τσάμικος")

Χρωματική κλίμακα. Είναι η κλίμακα που αποτελείται από 12 νότες που έχουν μεταξύ
ΟΡΟΙ/ΕΝΝΟΙΕΣ
τους η μία από την άλλη απόσταση ημιτονίου. Για να γίνει αυτό, χρησιμοποιούνται φυσικές νότες, μαζί με νότες με διέσεις και νότες με υφέσεις. Συνήθως στο ανέβασμα της κλίμακας χρησιμοποιούνται νότες φυσικές μαζί με νότες με διέσεις, ενώ στο κατέβασμα νότες φυσικές μαζί με νότες με υφέσεις (ΣΤ' ενότητα, 2, "Χορεύω ευρωπαϊκά. Το Βαλ 3").

Ξενόγλωσσοι

Accelerando (ιτ.). Σταδιακή επιτάχυνση. (Ε' ενότητα, 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Allegro. Γρήγορα, ζωντανά. (Β' ενότητα, 3, "Ανεβαίνω τη σκάλα")

Andante. Περπατητά, σε μέτρια ταχύτητα. (Β 'ενότητα, 3, "Ανεβαίνω τη σκάλα")

A tempo (ιτ.). Επαναφορά στην αρχική ταχύτητα εκτέλεσης του κομματιού ή μέρους του μετά από πρόσκαιρη αλλαγή της ταχύτητάς του. (Ε' ενότητα, 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Crescendo (ιτ.). Σταδιακή αύξηση της
έντασης του ήχου. (Ε' ενότητα, 2,"Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Diminuendo (ιτ.). Σταδιακή μείωση της έντασης του ήχου. (Ε' ενότητα, 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Rallentando (ιτ.). Σταδιακή επιβράδυνση. Σε συντομογραφία σημειώνεται ωs rall. Είναι συνώνυμο με το ritardando. (Ε' ενότητα, 2, "Ταξιδεύω με τη μουσική. Στη χώρα του παραμυθιού")

Legato. Είναι η εκτέλεση της μουσική κατά τρόπο που να μην υπάρχει αντιληπτό κενό ανάμεσα στους φθόγγους, δηλαδή 'δεμένοι' και όχι στακάτο. Υποδεικνύεται με μια καμπύλη γραμμή ή σύνδεση προσωδίας. Στα έγχορδα, όπου υπάρχει η οδηγία λεγκάτο οι φθόγγοι παίζονται με μια δοξαριά ενώ στη φωνητική μουσική τραγουδιούνται με μια αναπνοή. (Γ' ενότητα "Ας κάνουμε μια Επανάληψη 1")

Moderato. (ιτ. μέτρια). Ένδειξη που χρησιμοποιείται για προσδιορισμό της ταχύτητας εκτέλεσης ενός μουσικού κομματιού και σημαίνει μέτρια, συγκρατημένη ταχύτητα. (Α' ενότητα, 2, "Μουσικοί διάλογοι και αντίφωνα")