Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής
- Ας θυμηθούμε όσα μάθαμε στην 4η ενότητα:
Tι ονομάζεται παράγωγη λέξη και με ποιο τρόπο γίνεται η παραγωγή των λέξεων;
-
Αναζητήστε στα εισαγωγικά κείμενα (1, 2, 3, 4) πέντε (5) παράγωγα ουσιαστικά και επισημάνετε (5) από την παραγωγική κατάληξη-επίθημα που παίρνουν. • Τι μέρος του λόγου είναι η λέξη, από την οποία παράγονται; Ας ξεκινήσουμε μαζί με ένα παράδειγμα:
Λέξη |
Θέμα |
Παραγωγική κατάληξη-επίθημα |
Παράγεται από |
1. δυνατότητα |
δυνατ- |
-ότητα |
δυνατός: επίθετο |
2. επικράτηση |
επικρατ- |
-ηση |
επικρατώ: ρήμα |
(συνεχίστε…) |
|
|
|
- Στο κείμενο 3 υπογραμμίστε πέντε (5) παράγωγα ουσιαστικά τα οποία προέρχονται από ρήματα. • Τι δηλώνουν αυτά τα παράγωγα ουσιαστικά, όταν συσχετίζονται με τη σημασία των ρημάτων από τα οποία προέρχονται;
-
Υπογραμμίστε τις παραγωγικές καταλήξεις-επιθήματα των παρακάτω παράγωγων ουσιαστικών και σε διπλανή στήλη γράψτε ποια είναι η σημασία τους (τι δηλώνουν).
Παράγωγες λέξεις |
Παραγωγική κατάληξη-επίθημα |
Σημασία |
μουσείο (κείμ. 1) |
-είο |
τόπος |
σχολείο (κείμ. 4) |
|
|
μπαρουτάδικο (κείμ. 4) |
|
|
νοημοσύνη (κείμ. 3) |
|
|
πινελιά (κείμ. 2) |
|
|
- Aν επισκεφτείτε ένα μουσείο (κείμ. 1), μια έκθεση ζωγραφικής (κείμ. 2) ή φωτογραφίας, ένα κατάστημα ηλεκτρονικών παιχνιδιών (κείμ. 3), ή έναν συναυλιακό χώρο (κείμ. 6), ποιους από τους παρακάτω θα βρείτε να εργάζονται εκεί;
ξεναγός, ταμίας, πωλητής, διευθυντής, εργάτης, ψιλικατζής, προγραμματιστής, χορευτής,
φωτογράφος, ζωγράφος, πιανίστας, παίκτης, διανομέας, καθηγητής, καθαριστής
- Τα ουσιαστικά που ακολουθούν είναι θηλυκά παράγωγα που δηλώνουν επάγγελμα (= θηλυκά επαγγελματικά): γλύπτρια, καμαριέρα, πιανίστα, τραγουδίστρια. Γράψτε τις λέξεις από τις οποίες παράγονται και φτιάξτε μια λίστα με τις παραγωγικές καταλήξεις που χρησιμοποιούνται στα παραπάνω θηλυκά επαγγελματικά. • Γράψτε τα αντίστοιχα αρσενικά επαγγελματικά. Τι αλλαγές κάνατε στις καταλήξεις; • Αναζητήστε μερικά ουσιαστικά που να δηλώνουν επάγγελμα τα οποία να είναι κοινά στο αρσενικό και στο θηλυκό, π.χ. ο / η ζωγράφος.
- ◗ Νέα ουσιαστικά παράγονται από άλλα ουσιαστικά, επίθετα ή ρήματα με την προσθήκη στο θέμα τους ποικίλων παραγωγικών καταλήξεων-επιθημάτων.
- ◗ Τα νέα ουσιαστικά έχουν ποικίλες σημασίες (δηλώνουν τόπο, επάγγελμα, ενέργεια, ιδιότητα, υποκορισμό, μεγέθυνση κτλ.).
|