Νεοελληνική Γλώσσα (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή:Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

ΠAPAΓΩΓA OYΣIAΣTIKA Γ

Aκούω και μιλώ

  1. Ας θυμηθούμε όσα μάθαμε στην 4η ενότητα:
    Tι ονομάζεται παράγωγη λέξη και με ποιο τρόπο γίνεται η παραγωγή των λέξεων;
  2. Αναζητήστε στα εισαγωγικά κείμενα (1, 2, 3, 4) πέντε (5) παράγωγα ουσιαστικά και επισημάνετε (5) από την παραγωγική κατάληξη-επίθημα που παίρνουν. • Τι μέρος του λόγου είναι η λέξη, από την οποία παράγονται; Ας ξεκινήσουμε μαζί με ένα παράδειγμα:

    Λέξη

    Θέμα

    Παραγωγική κατάληξη-επίθημα

    Παράγεται από

    1. δυνατότητα

    δυνατ-

    -ότητα

    δυνατός: επίθετο

    2. επικράτηση

    επικρατ-

    -ηση

    επικρατώ: ρήμα

    (συνεχίστε…)

Διαβάζω και γράφω

  1. Στο κείμενο 3 υπογραμμίστε πέντε (5) παράγωγα ουσιαστικά τα οποία προέρχονται από ρήματα. • Τι δηλώνουν αυτά τα παράγωγα ουσιαστικά, όταν συσχετίζονται με τη σημασία των ρημάτων από τα οποία προέρχονται;
  2. Υπογραμμίστε τις παραγωγικές καταλήξεις-επιθήματα των παρακάτω παράγωγων ουσιαστικών και σε διπλανή στήλη γράψτε ποια είναι η σημασία τους (τι δηλώνουν).

    Παράγωγες λέξεις

    Παραγωγική κατάληξη-επίθημα

    Σημασία

    μουσείο (κείμ. 1)

    -είο

    τόπος

    σχολείο (κείμ. 4)

    μπαρουτάδικο (κείμ. 4)

    νοημοσύνη (κείμ. 3)

    πινελιά (κείμ. 2)
  3. Aν επισκεφτείτε ένα μουσείο (κείμ. 1), μια έκθεση ζωγραφικής (κείμ. 2) ή φωτογραφίας, ένα κατάστημα ηλεκτρονικών παιχνιδιών (κείμ. 3), ή έναν συναυλιακό χώρο (κείμ. 6), ποιους από τους παρακάτω θα βρείτε να εργάζονται εκεί;

    ξεναγός, ταμίας, πωλητής, διευθυντής, εργάτης, ψιλικατζής, προγραμματιστής, χορευτής,
    φωτογράφος, ζωγράφος, πιανίστας, παίκτης, διανομέας, καθηγητής, καθαριστής

  4. Τα ουσιαστικά που ακολουθούν είναι θηλυκά παράγωγα που δηλώνουν επάγγελμα (= θηλυκά επαγγελματικά): γλύπτρια, καμαριέρα, πιανίστα, τραγουδίστρια. Γράψτε τις λέξεις από τις οποίες παράγονται και φτιάξτε μια λίστα με τις παραγωγικές καταλήξεις που χρησιμοποιούνται στα παραπάνω θηλυκά επαγγελματικά. • Γράψτε τα αντίστοιχα αρσενικά επαγγελματικά. Τι αλλαγές κάνατε στις καταλήξεις; • Αναζητήστε μερικά ουσιαστικά που να δηλώνουν επάγγελμα τα οποία να είναι κοινά στο αρσενικό και στο θηλυκό, π.χ. ο / η ζωγράφος.

Έμαθα ότι:

  • ◗ Νέα ουσιαστικά παράγονται από άλλα ουσιαστικά, επίθετα ή ρήματα με την προσθήκη στο θέμα τους ποικίλων παραγωγικών καταλήξεων-επιθημάτων.
  • ◗ Τα νέα ουσιαστικά έχουν ποικίλες σημασίες (δηλώνουν τόπο, επάγγελμα, ενέργεια, ιδιότητα, υποκορισμό, μεγέθυνση κτλ.).