Αρχαία Ιστορία (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
 

5. ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑI ΟI ΤΕΧΝΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝIΣΤIΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Ο βωμός του Δία και της Αθηνάς στην Πέργαμο, ανάθημα του βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β’. Ο Βωμός υψωνόταν πάνω σε βάθρο με ανάγλυφη παράσταση Γιγαντομαχίας. (Αποκατάσταση, Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο).


Εξωτερικός Σύνδεσμος
image
Την εποχή των ελληνιστικών βασιλείων (322-330 π.Χ.), τα γράμματα και οι τέχνες εξελίσσονται ραγδαία. Όμως τώρα πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες δημιουργούν όχι σαν ελεύθεροι πολίτες μίας πόλης-κράτους, όπως γινόταν την αρχαϊκή και κλασική εποχή, αλλά μέσα στο πλαίσιο της μοναρχικής εξουσίας των διαδόχων του Μ. Αλέξανδρου που υποστηρίζουν οικονομικά και προωθούν με κάθε τρόπο τα γράμματα και τις τέχνες για να λαμπρύνουν την εξουσία τους και να δηλώσουν την ελληνική προέλευσή τους. Ο ελληνικός πολιτισμός εμπλουτίζεται με στοιχεία ανατολικών πολιτισμών και του αιγυπτιακού και γίνεται το στοιχείο που ενώνει τους πολλούς και διάφορους πολιτισμούς των υπηκόων αυτών των κρατών. Η ελληνική γλώσσα, η ελληνιστική «κοινή», είναι η επίσημη γλώσσα των βασιλείων αυτών και δεν υπάρχει μορφωμένος άνθρωπος που να μη τη γνωρίζει.
Φιλοσοφία
Εξωτερικός Σύνδεσμος
image
Η «Ακαδημία» του Πλάτωνα και το «Λύκειο» του Αριστοτέλη εξακολουθούν να είναι οι δύο μεγάλες φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας με ακτινοβολία και επιρροή σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο. Ωστόσο τα φιλοσοφικά ρεύματα που ανταποκρίνονται πειστικότερα στα παντοτινά ερωτήματα για το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης είναι η διδασκαλία των επικουρείων και των στωικών φιλοσόφων. Ο Επίκουρος από τη Σάμο (341-270 π.Χ.) ιδρύει τη σχολή του σε έναν κήπο στην Αθήνα, που γίνεται έτσι γνωστή ως «Κήπος». Τη γαλήνη της ψυχής που αναζητούν οι σύγχρονοί του ο Επίκουρος την υπόσχεται με την απόκτηση της ηδονής, δηλαδή της αναζήτησης της ηρεμίας και γαλήνης, που δεν έχει να κάνει με σωματικές απολαύσεις αλλά με έναν τρόπο ζωής απαλλαγμένο από τα πάθη και τον φόβο του θανάτου και με φρόνηση, ανθρωπιά, δικαιοσύνη και φιλία. Πολλά κοινά στοιχεία αλλά και σημαντικές διαφορές έχει και η στωική διδασκαλία, το άλλο μεγάλο φιλοσοφικό ρεύμα της εποχής, που ονομάστηκε έτσι διότι κέντρο της ήταν η «Ποικίλη Στοά» της Αθήνας. Ιδρυτής της υπήρξε ο Ζήνων από το Κίτιο της Κύπρου (334-262 π.Χ). Αντίθετα από τους Επικούρειους οι στωικοί επιζητούν ζωή σύμφωνη με τους νόμους της φύσης και της ηθικής, όχι την ευδαιμονία, ευτυχία, αλλά την αρετή. Είναι κοσμοπολίτες και δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και «βαρβάρους», δούλους και ελεύθερους, κοινωνικά ανώτερους και κατώτερους ανθρώπους.
Και οι δύο αυτές σχολές έριξαν το βάρος τους στην ηθική διδασκαλία, επηρέασαν τους Λατίνους φιλοσόφους και διά μέσου αυτών τη φιλοσοφία της Αναγέννησης και τη νεότερη ευρωπαϊκή και παγκόσμια φιλοσοφία.

Επιστήμες
Εξωτερικός Σύνδεσμος

 

 

 

 



Πλάκα από τον βωμό του Δία και της Αθηνάς στην Πέργαμο. Η Μοίρα αγωνίζεται εναντίον φιδόμορφου Γίγαντα. Τα βαριά, γεμάτα χοντρές πτυχώσεις ενδύματα της θεάς, τα μυώδη σώματα, οι πλούσιοι πλόκαμοι των μαλλιών, τα συσπασμένα από την αγωνία και την ένταση της μάχης πρόσωπα των Γιγάντων, οι ορμητικές κινήσεις, αποτελούν τα βασικά γνωρίσματα του ελληνιστικού «μπαρόκ» (Βερολίνο, Μουσείο Περγάμου).

Παράλληλα υπάρχουν και άλλα φιλοσοφικά ρεύματα, όπως των σκεπτικιστών, των κυνικών κ.ά.

Εξαιρετικά σημαντική δημιουργία των ελληνιστικών χρόνων, πάντα με επίκεντρο τις αυλές των ελληνιστικών βασιλέων, είναι οι φιλολογικές επιστήμες. Ξεκινώντας από τα ομηρικά κείμενα φιλόλογοι και λεξικογράφοι ασχολούνται με τη γραμματική, την ετυμολογία των λέξεων, με τα γλωσσικά ιδιώματα και περίεργες και σπάνιες λέξεις, ερμηνεύουν τα κείμενα του Ομήρου και άλλων ποιητών. Στην Αλεξάνδρεια ιδρύονται δύο μεγάλες βιβλιοθήκες με εκατοντάδες χιλιάδες παπυροκυλίνδρους. Στην Πέργαμο επίσης ιδρύεται η δεύτερη σε σπουδαιότητα αρχαία βιβλιοθήκη με κείμενα γραμμένα πάνω στα περίφημα περγαμηνά δέρματα (περγαμηνές), καθώς και στην Αντιόχεια.

image

Πλήθος ιστορικών συγγραμμάτων με ιστορίες για τον Μ. Αλέξανδρο και τους διαδόχους γράφονται, οι ιστορικοί που ξεχωρίζουν όμως και συγγράφουν παγκόσμια ιστορία είναι ο Πολύβιος από τη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας (200-120 π.Χ.) και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης που έζησε την εποχή του αυτοκράτορα Αυγούστου.

Επίσης τα Μαθηματικά με τον Ευκλείδη στην Αλεξάνδρεια και τον Αρχιμήδη από τις Συρακούσες, η Αστρονομία με τον Αρίσταρχο το Σάμιο, η Ιατρική με τον Ηρόφιλο και τον Ασκληπιάδη, η Φαρμακολογία, η Γεωγραφία με τον Ερατοσθένη τον Κυρηναίο και τον Στράβωνα, η Φυσική, το Δίκαιο, γνωρίζουν μεγάλη άνθηση την εποχή αυτή. Οι εκστρατείες του Μ. Αλέξανδρου με την άμεση γνωριμία των πανάρχαιων πολιτισμών της Ανατολής και της Αιγύπτου και τις προσωπικές παρατηρήσεις όσων συνόδευσαν τον Μακεδόνα βασιλιά στην μακριά πορεία του, ήταν φυσικό να οδηγήσουν σε μία άνευ προηγουμένου ακμή των επιστημών.

ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΚΡΗΝΗ

«Σε μια κρήνη, σε μια πηγή ή γενικά όπου υπάρχει τρεχούμενο νερό, κατασκευάζονται περισσότερα πουλιά που τραγουδούν. Δίπλα τους τοποθετείται μία κουκουβάγια, που μπορεί να στρέφεται αυτόματα προς τα πουλιά, οπότε αυτά σταματούν να τραγουδούν, ή να τα αποστρέφεται, οπότε αυτά συνεχίζουν το τραγούδι τους. Και αυτό γίνεται ακατάπαυστα».

Ήρων Αλεξανδρεύς, Πνευματικά Α, 16

ΑΥΤΟΜΑΤΕΣ ΠΥΛΕΣ ΝΑΟΥ

«Ναός κατασκευάζεται, έτσι ώστε μόλις ανάψει φωτιά σε βωμό που βρίσκεται στην είσοδό του και γίνει θυσία οι πόρτες του ναού να ανοίγουν αυτόματα και μόλις σβήσει η φωτιά πάλι να κλείνουν»

Ήρων Αλεξανδρεύς, Πνευματικά Α, 38.


Από: Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Eλληνικής Τεχνολογίας – Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία». Κατάλογος της έκθεσης. 21 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου 1997 (Θεσσαλονίκη 1997) αρ. κατ.: 31 και 32.

Tεχνολογία παρουσίαση


Εξωτερικός Σύνδεσμος



Παράλληλα, και με βάση την επιστημονική γνώση, αναπτύσσεται και η τεχνολογία, κυρίως κατασκευές πολεμικών μηχανών ( Αρχιμήδης από τις Συρακούσες) αλλά και μηχανών για την ανύψωση, μεταφορά και άλλες λειτουργίες ογκωδών αντικειμένων και κατασκευών, που χρησιμοποιούνται ακόμη και στις καλές τέχνες, π.χ. στη γλυπτική (κολοσσιαίος Ηρακλής Λυσίππου στον Τάραντα που ήταν αδύνατο να μετακινηθεί με το χέρι), ενώ εμφανίζονται και σύνθετα μουσικά όργανα, όπως η ύδραυλη ( Κτησίβιος από την Αλεξάνδρεια). Εφευρίσκονται επίσης αυτόματες μηχανές, που κινούνται δηλαδή από μόνες τους, με τη βοήθεια του νερού και του αέρα (Ήρων από την Αλεξάνδρεια). Πάντως οι τεχνικές εφευρέσεις των ελληνιστικών χρόνων δεν χρησιμοποιήθηκαν για τη βελτίωση και αύξηση της παραγωγής που θα ανέπτυσσαν την οικονομία και θα αύξαιναν τον πλούτο για όλες τις κοινωνικές τάξεις. Η υπερπροσφορά φθηνών εργατικών χεριών (δούλοι) ήταν πιθανότατα ένας από τους σημαντικότερους λόγους για το φαινόμενο αυτό.

Λογοτεχνία

Η Νέα Κωμωδία με κύριο εκπρόσωπο τον Μένανδρο από τη Αθήνα (342/1-291/90 π.Χ.), μία κωμωδία που σατιρίζει και διακωμωδεί ανθρώπινους χαρακτήρες, όπως τον τσιγκούνη πατέρα, τον έξυπνο δούλο, την παμπόνηρη και αρπακτική εταίρα κ.ά., είναι επίσης πολύ δημοφιλές είδος και θα επηρεάσει τους Λατίνους θεατρικούς συγγραφείς στη συνέχεια και διαμέσου αυτών το νεότερο ευρωπαϊκό θέατρο.

Ποίηση





Αρχιτεκτονική

Η μεθυσμένη Γριά (3ος-2ος αιώνας π.Χ.). Αντίγραφο ρωμαϊκής εποχής του μαρμάρινου αγάλματος μιας ξεπεσμένης γριάς αριστοκράτισσας που κρατάει σφιχτά στην αγκαλιά της λαγύνι με κρασί. (Γλυπτοθήκη του Μονάχου)

 

 


Το ιερό της Αθηνάς στη Λίνδο της Ρόδου. Τα κτίρια του ιερού έχουν κτισθεί πάνω στην κορυφή απόκρημνου υψώματος κλιμακωτά, σε πολλά επίπεδα που επικοινωνούν μεταξύ τους με μεγάλες κλίμακες και περιβάλλονται το καθένα από μακριές στοές. Στο ανώτερο επίπεδο –άνδηρο– υψώνεται ο δωρικός ναός της Αθηνάς Λινδίας (3ος αιώνας π.Χ.)

 


Το Ασκληπιείο της Κω κτισμένο μέσα σε ένα κατάφυτο άλσος από κυπαρίσσια, διαμορφωνόταν σε τρία κλιμακωτά επίπεδα. Το ιερό είναι σήμερα αναστηλωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του.

 


Εξωτερικός Σύνδεσμος

Η Αφροδίτη από τη Ρόδο (γύρω στο 100 π.Χ.). Μαρμάρινο πρωτότυπο αγαλμάτιο που παριστάνει τη θεά να έχει μόλις αναδυθεί από τη θάλασσα και να στραγγίζει τα μακριά βρεγμένα μαλλιά της. Η λεία επιδερμίδα και το κλασικό κάλλος σώματος και προσώπου μαρτυρούν μία ακόμη καλλιτεχνική τάση της εποχής, την κλασικιστική που εμπνέεται από τα κλασικά έργα του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ.




image

Αλλά και η ποίηση θα στραφεί τους χρόνους αυτούς περισσότερο στον απλό άνθρωπο και στην καθημερινή ζωή. Ο Καλλίμαχος από την Κυρήνη με τις ελεγείες του, η βουκολική ποίηση του Θεόκριτου και άλλων ποιητών και οι μίμοι μας διέσωσαν σκηνές της καθημερινής ζωής και της λατρείας των απλών πιστών εξυμνώντας τις μικρές χαρές της ζωής κοντά στη φύση. Στα ίδια θέματα στράφηκε και το ελληνιστικό επίγραμμα.

Την εποχή αυτή με χορηγούς τους ελληνιστικούς βασιλείς κάνουν την εμφάνισή τους εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά σύνολα με στόχο την προβολή της δύναμης και του μεγαλείου των ηγεμόνων αλλά και των ισχυρών και πλούσιων πόλεων-κρατών, όπως η Ρόδος και η Κως που έχουν απομείνει ανεξάρτητες.

Στα μεγάλα ιερά η ανέγερση νέων ναών στους γνωστούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, στους οποίους όμως απαντά ανάμειξη διάφορων στοιχείων, αποβλέπει στον εντυπωσιασμό με το παιχνίδισμα του φωτός και της σκιάς που δημιουργείται από τα ευρύχωρα πτερά και την αραιότερη τοποθέτηση των κιόνων. Μεγάλος αρχιτέκτων της εποχής είναι ο 

image

 

image

Ερμογένης, που έγραψε και βιβλία για τον ιωνικό ρυθμό. Όπου υπάρχουν παλαιότερα κτίρια ανεγείρονται στοές πουπεριβάλλουν μεγάλες πλατείες ορίζοντας την έκταση των ιερών και αποκόπτοντάς τα από τον γύρω χώρο. Το Ασκληπιείο της Κω και το ιερό της Αθηνάς στη Λίνδο της Ρόδου αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα δείγματα ενιαία και αμφιθεατρικά οργανωμένων ιερών που εκπλήσσουν τον επισκέπτη με τη διαδοχή των μεγαλοπρεπών κλιμάκων και πλατειών. Η ακρόπολη της Περγάμου με το ιερό της Αθηνάς Νικηφόρου, τον περίφημο βωμό της Αθηνάς και του Δία, τη βιβλιοθήκη, το θέατρο, τα ανάκτορα με το στρατόπεδο και τους αποθηκευτικούς χώρους, την αγορά, αποτελεί επίσης ένα εντυπωσιακό και χαρακτηριστικό σύνολο αυτής της εποχής. Μεγαλοπρεπή ανάκτορα κτίζονται και στην Αλεξάνδρεια για τους Πτολεμαίους,
image
που εκτός των κατοικιών των ηγεμόνων περιλαμβάνουν και βιβλιοθήκη και το Μουσείο, ένα λατρευτικό-επιστημονικό ίδρυμα για να κατοικούν και να ερευνούν οι μεγάλοι πνευματικοί άνθρωποι που έχουν προσκληθεί από του Πτολεμαίους και συντηρούνται από αυτούς. Οι ιδιωτικές κατοικίες είναι συχνά εντυπωσιακές με τους πολλούς ορόφους τους, τα δωμάτια γύρω από μεγάλες περίστυλες αυλές και τα ψηφιδωτά δάπεδα.  Εξωτερικός Σύνδεσμος

Στη γλυπτική εμφανίζονται νέα θέματα και νέες τεχνοτροπίες. Εκτός από τους θεούς, τους ήρωες και τα μυθολογικά πρόσωπα, που απεικονίζονται συνήθως με τρόπο που θυμίζει τα κλασικά έργα – νεοκλασικισμός – οι γλύπτες παριστάνουν τώρα τύπους καθημερινούς και ρεαλιστικούς, χωρίς δηλαδή την εξιδανίκευση της κλασικής τέχνης. Γέροι, γριές, τσοπάνηδες, ψαράδες, χορευτές, νάνοι, καμπούρηδες, παιδιά παριστάνονται όπως είναι στην πραγματικότητα – κοινωνικός ρεαλισμός. Είναι μία τέχνη που σιγά-σιγά αποκτά, εκτός από τον θρησκευτικό, και διακοσμητικό χαρακτήρα, αφού τέτοια αγάλματα διακοσμούν κήπους και πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες.

ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ ΕΙΔΥΛΛΙΟ ΧΧI,
ΑλΙΕΙΣ, ΣΤΙΧ. 6-18

image

….Μέσ’ σε πλεχτό καλύβι κοντά-κοντά πλαγιάζανε δύο γεροντοψαράδες πάνω στα βούρλα τα στεγνά. Στο πλάι τους βρισκόντανε όλα τα σύνεργά τους φτιασμένα με το χέρι τους, τα καλαθάκια τα ρηχά, τα μακριά καλάμια, τα αγκίστρια, τα δολώματα με φύκια σκεπασμένα, οι πετονιές, τα δίχτυα τους, τα δαιδαλώδικα σκοινιά, τα βρόχια, δύο κουπιά και μια παλιοβαρκούλα, πάνω σε δυό φαλάγγια. Αντί για προσκεφάλι και για στρωσίδι στενό είχαν κοντόψαθο. Αυτά ήτανε το έχει τους, κι ούτε είχε το κατώφλι τους μια πόρτα για ένα σκύλο, γιατί τι θα χρησίμευαν, τους φύλαγεν η φτώχια. Δεν είχαν ένα γείτονα κι’ η θάλασσα μονάχα χαϊδολογούσε από παντού το φτωχικό καλύβι…

Ι. Ζαχαρόπουλος, Βιβλιοθήκη Αρχαίων Συγγραφέων 56, επιμ. εκδ. Γ. Κορδάτος, Θεόκριτος Ειδύλλια, Εισαγωγή. Μετάφραση, Σχόλια Αλ. Φωτιάδης (Αθήνα, χ.χ.)









Γερο-Ψαράς (τέλη 2ου-1ος αιώνας π.Χ.). Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού αγάλματος που παριστάνει έναν γέρο ψαρά με τα σύνεργά του. (Ρώμη, Καπιτώλιο, Μουσείο Conservatori).

Νάνοι-χορευτές από αρχαίο ναυάγιο κοντά στην Τύνιδα (150-100 π.Χ.). Πρωτότυπα χάλκινα αγαλμάτια που παριστάνουν έναν άνδρα και μία γυναίκα σε ζωηρές χορευτικές στάσεις. (Τύνιδα, Μουσείο Bardo).
















image
image

Οι μορφές άλλοτε απεικονίζονται σε δραματικά θέματα με ζωηρά κινημένα σώματα σε στιγμιαία δράση και με πρόσωπα γεμάτα ένταση, αγωνία και πάθος – τεχνοτροπία μπαρόκ – και άλλοτε σε ανάλαφρες και πολύπλοκες στάσεις και χορευτικές κινήσεις σε ερωτικά, εύθυμα ή χιουμοριστικά θέματα – τεχνοτροπία ροκοκό. Εξάλλου οι απεικονίσεις των ηγεμόνων σε ηρωικές μεγαλοπρεπείς στάσεις καθώς και των κορυφαίων πνευματικών ανθρώπων της εποχής –ρητόρων, ποιητών, ιστορικών κ.ά.– συντελούν στη μεγάλη ανάπτυξη του πορτρέτου, που και αυτό είναι πιο ρεαλιστικό. Τα συμπλέγματα των Γαλατών που ηττήθηκαν από τους ηγεμόνες της Περγάμου και η μεγάλη ζωφόρος του βωμού του Δία και της Αθηνάς στην Πέργαμο, που παριστάνει τη Γιγαντομαχία με μεγάλη δραματική ένταση, αποτελούν εκτός από αριστουργήματα της παγκόσμιας γλυπτικής και έργα πολιτικής προπαγάνδας της ηγεμονικής εξουσίας των περγαμηνών βασιλέων.  Εξωτερικός Σύνδεσμος

Εικαστικές τέχνες












Οικία του Διονύσου στη Δήλο. Η εσωτερική αυλή –το αίθριο– περιβάλλεται από κομψούς μαρμάρινους κίονες και έχει ψηφιδωτό δάπεδο.

image

Ζωγραφική-ψηφιδωτά. Μεγάλη άνθηση παρατηρείται στη μεγάλη ζωγραφική, όπως τη γνωρίζουμε διαμέσου αντιγράφων σε επαύλεις των ρωμαϊκών χρόνων στη Ρώμη και αλλού. Ανθεί επίσης και η τέχνη του ψηφιδωτού –μωσαϊκά– που κοσμούν τα δάπεδα των επίσημων χώρων υποδοχής των ελληνιστικών σπιτιών και ανακτόρων.

Κεραμική-Αγγειογραφία-Μικροτεχνία. Στις τέχνες αυτές εμφανίζεται μία κάμψη. Τώρα πια σπανίζουν τα γραπτά αγγεία_ στη θέση τους εμφανίζονται τα μελαμβαφή κύπελλα – μεγαρικοί ή ανάγλυφοι σκύφοι –, που μιμούνται τα πολυτελή μεταλλικά σκεύη των ελληνιστικών αυλών. Φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις με σκηνές από τα ομηρικά έπη αλλά κυρίως με φυτικό διάκοσμο. Αντίθετα, μεγάλη ανάπτυξη γνωρίζει η μικροτεχνία από χρυσό, ασήμι, χαλκό, πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους (κοσμήματα, σκεύη με ανάγλυφες παραστάσεις, δακτυλιόλιθοι). Ασκήσεις πρακτικής και εξάσκησης Ασκήσεις πρακτικής και εξάσκησης

Ασκήσεις πρακτικής και εξάσκησης Ασκήσεις πρακτικής και εξάσκησης Εξωτερικός Σύνδεσμος Εξωτερικός Σύνδεσμος

image

Ψηφιδωτό δάπεδο της οικίας των Προσωπείων
στη Δήλο.
Ο θεός Διόνυσος με τύμπανο και θύρσο στα χέρια παριστάνεται καθισμένος στην πλάτη άγριου πάνθηρα

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Τι σημαίνει η έκφραση: «Αυτός ο άνθρωπος έχει πολλές περγαμηνές»;

2. Αναζητήστε τις διαφορές ανάμεσα στο «Μουσείον» της Αλεξάνδρειας και τα σύγχρονά μας μουσεία.

3. Να συγκριθούν αγάλματα των κλασικών και των ελληνιστικών χρόνων και να σημειωθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές: π.χ. η πλάκα της παρθενώνειας ζωφόρου με την πλάκα της μεγάλης ζωφόρου του βωμού της Περγάμου ή το άγαλμα της Νίκης του Παιωνίου με το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης.

4. Αναζητήστε την ετυμολογία των λέξεων μωσαϊκό και ψηφιδωτό. Συγκεντρώστε πληροφορίες για τις τεχνικές κατασκευής των ψηφιδωτών και προσπαθήστε να εντοπίσετε τις διαφορές ανάμεσα στη μεγάλη ζωγραφική και την τέχνη του ψηφιδωτού.

5. Πώς αντιλαμβάνεστε την απομίμηση των μεταλλικών αγγείων από τα πήλινα της ελληνιστικής εποχής;