2. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝIΑΣ ΕΠΕΚΤΕIΝΕΤΑI

Φίλιππος Β’. Χρυσό μετάλλιο ρωμαϊκής εποχής
(Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη).

Η Ολυμπιάδα, μητέρα του Αλέξανδρου.
Χρυσό μετάλλιο ρωμαϊκής εποχής
(Θεσσαλονίκη, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η άνοδος του Φιλίππου

Λάρνακα με το άστρο, σύμβολο της μακεδονικής δυναστείας βρέθηκε στο μεγάλο τάφο της Βεργίνας (Βεργίνα, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Ο Φίλιππος, αρχικά ως επίτροπος του ανιψιού του και αργότερα ως βασιλιάς, έθεσε ως σκοπό του την αναδιοργάνωση του στρατού, προκειμένου να ισχυροποιηθεί στο εσωτερικό και να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των βόρειων γειτόνων του. Πρόθεσή του ήταν να καταστήσει τη Μακεδονία μεγάλη δύναμη. Για το σκοπό αυτό επιστράτευσε αγρότες και ποιμένες της Μακεδονίας, τους οποίους εφοδίασε με μικρότερη ασπίδα και ένα μακρύ δόρυ, τη σάρισσα. Κάθε παραταγμένη μακεδονική φάλαγγα έδινε την εντύπωση κινούμενου φρουρίου.

Οι πεδιάδες εξάλλου της Μακεδονίας διευκόλυναν τη συντήρηση αλλά και την εξάσκηση του ιππικού. Ο μακεδονικός στρατός, ενισχυμένος με πολιορκητικές μηχανές και ελαφρά οπλισμένους στρατιώτες, εξελίχθηκε σε πανίσχυρη δύναμη. Ο Φίλιππος εφάρμοσε τη λοξή φάλαγγα με μεγάλη επιτυχία, την οποία συμπλήρωσε με την υποχωρητική κίνηση. Με τον ελιγμό αυτό έστρεφε το ενδιαφέρον του εχθρού σε όποιο σημείο επιθυμούσε και στη συνέχεια διενεργούσε κυκλωτική κίνηση.

Ο Φίλιππος πέτυχε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις επιδρομές των Ιλλυριών και των Παιόνων και να αναπτύξει καλές σχέσεις με τη Θράκη, εξασφαλίζοντας σχετική ειρήνη στα σύνορά του.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ

Να θυμάσαι ότι όλοι τιμούν και θαυμάζουν κυρίως τους ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να είναι συγχρόνως και πολιτικοί και στρατηγοί. Όταν λοιπόν βλέπεις σε μια πόλη να αυξάνονται εκείνοι που δείχνουν τα προτερήματα τούτα, φαντάσου τους επαίνους που εσύ θα λάβεις, όταν προσφέρεις σε όλους τους Έλληνες τις ευεργεσίες σου ως πολιτικός και υποτάξεις τους βάρβαρους χάρη στα στρατηγικά σου προσόντα. Εγώ πιστεύω ότι αυτά θα έχουν καλό τέλος. Γιατί κανένας δεν θα κατορθώσει ποτέ περισσότερα από σένα, ούτε θα γίνει ποτέ στους Έλληνες τόσο μεγάλη ευεργεσία όσο είναι το να απαλλαγούμε από τόσους πολέμους και να επέλθει ανάμεσά μας ομόνοια, ούτε φαίνεται πιθανό να ξαναποκτήσουν οι βάρβαροι τόσο μεγάλη δύναμη, όταν καταλύσεις αυτή που έχουν σήμερα.

Ισοκράτης, Φίλιππος 140-141 (μετ. Σ. Παπαϊωάννου)

Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ

Yπάρχει ακριβώς αυτός ο φόβος, μήπως ο άνθρωπος αυτός, που είναι πανούργος και φοβερός στην εκμετάλλευση των περιστάσεων, άλλοτε υποχωρώντας, όταν τύχει, άλλοτε απειλώντας (και δικαιολογημένα θα φαινόταν πιστευτός), άλλοτε συκοφαντώντας εμάς και την απουσία τη δική μας, ανατρέψει και παρασύρει κάτι από την όλη κατάσταση.

Δημοσθένης, Α’ Ολυνθιακός, 3 (μετ. Α. Σακελλαρίου)

Επέμβαση του Φιλίππου στη νότια Ελλάδα

Χάρτης της Μακεδονίας κατά το έτος του θανάτου του Φιλίππου (336 π.Χ.)

Οι ελληνικές πόλεις του νότου, εξάλλου, είχαν ήδη αρχίσει να παρακμάζουν. Οι συνεχείς και πολυετείς συγκρούσεις είχαν προξενήσει μεγάλες καταστροφές και οι άνθρωποι υπέφεραν. Δεν είχαν πάψει όμως να ακούγονται φωνές για ειρήνευση και ένωση των Ελλήνων. Ο ρητοροδιδάσκαλος Ισοκράτης απευθύνεται στον Φίλιππο και τον προτρέπει, αφού ενώσει τους Έλληνες, να στραφεί εναντίον των Περσών. Στην Αθήνα υπάρχουν πολιτικοί που υποστηρίζουν τον Φίλιππο και άλλοι που τον αντιμάχονται.

Η μάχη στη Χαιρώνεια

Ο Φίλιππος αναζητούσε συνεχώς λόγους για να επεμβαίνει στα θέματα της νότιας Ελλάδας, ιδιαίτερα μετά την κυριαρχία του στα παράλια της Μακεδονίας. Μια τέτοια ευκαιρία του έδωσε το αμφικτιονικό συνέδριο, όταν αυτό κήρυξε πόλεμο εναντίον των Αμφισσέων, για θέματα που σχετίζονταν με το μαντείο των Δελφών, και τον όρισε αρχιστράτηγο. Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν ότι ο Φίλιππος είχε περάσει τις Θερμοπύλες και είχε στρατοπεδεύσει στην Ελάτεια, ένιωσαν έκπληξη και ταραχή. Αποφάσισαν τότε να δράσουν αποφασιστικά. Ενωμένος στρατός των Αθηναίων και των Θηβαίων παρατάχθηκε στην πεδιάδα της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) απέναντι από τον στρατό των Μακεδόνων. Στη σύγκρουση που ακολούθησε υπερίσχυσαν οι Μακεδόνες. Ο Φίλιππος εφάρμοσε με επιδεξιότητα τη λοξή φάλαγγα και πέτυχε να διασπάσει την παράταξη των Αθηναίων. Στη μάχη διακρίθηκε και ο γιος του Αλέξανδρος, μόλις 18 ετών. Η μάχη αυτή σήμανε την κυριαρχία των Μακεδόνων και το μαρασμό των πόλεων του ελληνικού νότου.

Το συνέδριο στην Κόρινθο

Το 337 π.Χ. έγινε συνέδριο στην Κόρινθο, όπου αποφασίστηκε από όλους τους Έλληνες με εξαίρεση τους Σπαρτιάτες η εκστρατεία εναντίον των Περσών υπό την αρχηγία του Φιλίππου. Η εκστρατεία όμως αυτή ματαιώθηκε, γιατί τον επόμενο χρόνο ο Φίλιππος δολοφονήθηκε.

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Ο Φίλιππος ανέθεσε στον Αριστοτέλη τη διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλέξανδρου. Να κρίνετε την ενέργεια αυτή.

2. 405 π.Χ., 371 π.Χ. και 338 π.Χ.: Ποια γεγονότα έλαβαν χώρα κατά τα έτη αυτά και πώς επηρέασαν την πολιτική ζωή των Ελλήνων;

3. «Λέγω ὑμῖν ἤ τοῖς ὅπλοις κρατεῖν ἤ τοῖς κρατοῦσι (με τους ισχυρούς) φίλους εἶναι» (Πλούταρχος Φωκίων, 21): Αξιολογήστε τις συμβουλές που έδινε ο στρατηγός Φωκίων στους Αθηναίους για τη στάση που έπρεπε να τηρήσουν απέναντι στον Φίλιππο και να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό «συνετός» που αποδιδόταν σ’ αυτόν.