Βιολογία (Α' Γυμνασίου)- Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

2.3 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στους ζωικούς οργανισμούς

εικόνα

Εικ. 2.5 Η μέλισσα διαθέτει προβοσκίδα για
την πρόσληψη της τροφής της.

Για την πρόσληψη της τροφής τα ασπόνδυλα ζώα διαθέτουν όργανα, όπως προβοσκίδα ή δαγκάνες. Στη συνέχεια, η πέψη της τροφής γίνεται σε ειδικά όργανα, δηλαδή στην πεπτική κοιλότητα ή στον πεπτικό σωλήνα (εξωκυτταρική πέψη). Τα μικρότερα μόρια που παράγονται με τη διαδικασία της εξωκυτταρικής πέψης απορροφώνται από τα κύτταρα. Η διάσπαση των ουσιών της τροφής ολοκληρώνεται στο εσωτερικό των κυττάρων (ενδοκυτταρική πέψη).

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟYΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ ΣΤΑ ΑΣΠΟΝΔYΛΑ...

εικόνα

Στην ύδρα τα νημάτια που υπάρχουν στην είσοδο της
πεπτικής κοιλότητας παγιδεύουν μικρούς οργανισμούς.
Στη συνέχεια, η τροφή προωθείται στην πεπτική
κοιλότητα, όπου γίνεται εξωκυτταρική πέψη.

Ο γεωσκώληκας μαζί με την τροφή του, π.χ. τα πεσμένα
φύλλα, προσλαμβάνει και χώμα. Το χώμα αυτό
αναμειγνύεται με το σάλιο του και, μαζί με τις άχρηστες
ουσίες του μεταβολισμού του, αποβάλλεται στο
περιβάλλον.



εικόνα


Τα μύδια και οι αχηβάδες
ονομάζονται δίθυρα μαλάκια και
η τροφή τους εισέρχεται μαζί με
το νερό. Συγκρατείται από ειδικά
όργανα, τα βράγχια, και στη
συνέχεια περνά στον πεπτικό
σωλήνα.




εικόνα

Το σαλιγκάρι διαθέτει παχιά χείλη και μια οδοντωτή
προεξοχή με την οποία ροκανίζει την τροφή του. Η τροφή
προωθείται στον οισοφάγο και στη συνέχεια στο στομάχι.
Η πέψη συνεχίζεται στο έντερο, απ’ όπου θα γίνει η
απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.

Τα έντομα διαθέτουν κεραίες και μάτια, με τη βοήθεια των
οποίων εντοπίζουν την τροφή τους. Η πρόσληψη της
τροφής γίνεται με τις δαγκάνες, τα σαγόνια ή την
προβοσκίδα που διαθέτουν. Μετά τη διάσπαση, οι ουσίες
απορροφώνται από το έντερο.

ΚΑΙ ΣΤΑ ΣΠΟΝΔYΛΩΤΑ

εικόνα

Τα ψάρια εντοπίζουν την τροφή τους με τη βοήθεια της
όρασης, της όσφρησης και της αφής. Το πεπτικό τους
σύστημα αρχίζει από το στόμα και συνεχίζεται με τον
φάρυγγα, τον οισοφάγο, το στομάχι και το έντερο, το
οποίο τελειώνει στον πρωκτό. Τα ψάρια δεν έχουν
σιελογόνους αδένες.

Ο βάτραχος έχει στο στόμα του δόντια και μεγάλη διχαλωτή γλώσσα που τον βοηθάει στη σύλληψη της τροφής. Από το στόμα η τροφή περνάει στον φάρυγγα, στον οισοφάγο, στο στομάχι και στο έντερο. Τα περιττώματα αποβάλλονται από την αμάρα.



εικόνα

Σε μερικά φίδια τα σαγόνια συνδέονται χαλαρά, με αποτέλεσμα το στόμα τους να ανοίγει αρκετά ώστε να καταπίνουν ολόκληρο ζώο, π.χ. ποντίκι. Στην επάνω σιαγόνα φέρουν δύο κοίλα δόντια, οι κοιλότητες των οποίων συνδέονται με αδένες που εκκρίνουν δηλητήριο.




εικόνα

Τα πτηνά συλλαμβάνουν την τροφή τους με το ράμφος
τους. Δεν έχουν δόντια και η τροφή αμάσητη προωθείται
στον φάρυγγα και στον οισοφάγο. Μαζί με την τροφή
καταπίνουν και πετραδάκια, που αλέθουν την τροφή.
Τα περιττώματα αποβάλλονται από την αμάρα.

Τα σαρκοφάγα ζώα έχουν δόντια κατάλληλα για τη σύλληψη και τη μάσηση της λείας τους. Ο πεπτικός σωλήνας περιλαμβάνει το στόμα, τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, το στομάχι και το έντερο, το οποίο καταλήγει στον πρωκτό.

εικόνα

Εικ. 2.6 Στον λαγό και στα άλλα φυτοφάγα ζώα ο πεπτικός σωλήνας
είναι αρκετά μακρύς.

Τα σπονδυλωτά διαθέτουν πεπτικό σωλήνα, ο οποίος αρχίζει από το στόμα και συνεχίζεται με τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, το στομάχι και το έντερο. Στα ψάρια και στα θηλαστικά τα περιττώματα εξέρχονται από τον πρωκτό, που βρίσκεται στο τέλος του εντέρου. Τα αμφίβια, τα ερπετά και τα πτηνά διαθέτουν κοινή έξοδο για το πεπτικό, το ουροποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα, την αμάρα. Στα περισσότερα σπονδυλωτά το πεπτικό σύστημα περιλαμβάνει επίσης τους προσαρτημένους αδένες. Αυτοί είναι οι σιελογόνοι, το πάγκρεας και το συκώτι (ήπαρ), οι οποίοι εκκρίνουν ουσίες που βοηθούν στην πέψη των τροφών.

Τα θηλαστικά μπορεί να είναι σαρκοφάγα, όπως η γάτα και το λιοντάρι, ή φυτοφάγα, όπως ο λαγός και η αγελάδα. Στα φυτοφάγα ζώα ο πεπτικός σωλήνας είναι μακρύτερος. Αυτό συμβαίνει επειδή η τροφή τους περιέχει πολύ κυτταρίνη και είναι δύσπεπτη. Ορισμένα φυτοφάγα ονομάζονται μηρυκαστικά, επειδή μηρυκάζουν, δηλαδή αναμασούν την τροφή τους.


εικόνα
Ερωτήσεις
Προβλήματα
Δραστηριότητες

  1. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που συμπληρώνει σωστά την πρόταση:

A. Η κοινή έξοδος για το πεπτικό, το ουροποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα κάποιων σπονδυλωτών είναι:

α. η αμάρα

β. ο πεπτικός σωλήνας

γ. η πεπτική κοιλότητα

δ. όλα τα παραπάνω

Β. Προσαρτημένοι αδένες στο πεπτικό σύστημα της αγελάδας είναι:

α. οι σιελογόνοι

β. το ήπαρ

γ. το πάγκρεας

δ. όλα τα παραπάνω

  1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με το γράμμα (Σ), αν είναι σωστές, ή με το γράμμα (Λ), αν είναι λανθασμένες:

α. Στα σαρκοφάγα ζώα ο πεπτικός σωλήνας είναι μακρύτερος από αυτόν των φυτοφάγων.

β. Το σαλιγκάρι είναι ασπόνδυλο ζώο.

γ. Τα ψάρια διαθέτουν αμάρα.

δ. Το στομάχι και το έντερο είναι τμήματα του πεπτικού σωλήνα.

  1. Αν συμπληρώσετε σωστά την παρακάτω ακροστιχίδα, στη χρωματιστή στήλη θα σχηματιστεί το όνομα της εξόδου του πεπτικού συστήματος των αμφιβίων, των ερπετών και των πτηνών.

εικόνα
  1. Ζώα χωρίς σπονδυλική στήλη.
  2. Σπονδυλωτά που αναμασούν την τροφή τους.
  3. Σε αυτά ανήκει και ο βάτραχος.
  4. Με αυτό συλλαμβάνουν την τροφή τους τα πτηνά.
  5. Yπάρχουν και προσαρτημένοι.



  1. Να επιλέξετε ένα ασπόνδυλο και στη συνέχεια ένα σπονδυλωτό και να περιγράψετε συνοπτικά την πορεία της πέψης σε αυτό.
ΜΙΚΡΕΣ ΕΡΕYΝΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
  1. Η κότα δεν έχει δόντια και καταπίνει αμάσητη την τροφή της. Με ποιον τρόπο πολτοποιείται η τροφή στον πεπτικό της σωλήνα; Να κάνετε μια μικρή έρευνα, να αναζητήσετε πληροφορίες και να γράψετε μια εργασία.
  2. Μερικοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι ο γεωσκώληκας είναι πολύ βλαβερό ζώο, επειδή καταστρέφει τις ρίζες των φυτών. Να ανατρέξετε σε σχετικά βιβλία και να συγκεντρώσετε επιπλέον στοιχεία. Να γράψετε μία παράγραφο με την οποία θα απαντάτε σε αυτούς τους ανθρώπους και θα τεκμηριώνετε την άποψή σας.