14 Η διεθνής κοινότητα

Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή (Γ΄ Γυμνασίου)

14 Η διεθνής κοινότητα

► Η Διεθνής Κοινότητα και το Διεθνές δίκαιο

► Οι Διεθνείς Οργανισμοί

► Τα ανθρώπινα δικαιώματα

► Η θέση της Ελλάδας στον κόσμο

εικόνα

Στο προηγούμενο κεφάλαιο γνώρισες την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτελεί μιαν ένωση ευρωπαϊκών κρατών. Αντίστοιχα τα κράτη, διεθνώς πια, παίρνουν αποφάσεις για σοβαρά παγκόσμια προβλήματα μέσα από διεθνή όργανα. Μπορείς να διαβάσεις πάλι τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις σου που προβλέπει το Σύνταγμα (κεφ. 12). Οι βασικές αρχές των δικαιωμάτων που κατοχυρώνει το ελληνικό Σύνταγμα προέρχονται από τα 30 άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, που έχει ψηφίσει και αναγνωρίσει η Ελλάδα από το 1949.

Το βιβλίο του Ανρί Ζακάρ «Πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ένα πλεούμενο» θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις τα κοινά προβλήματα των ανθρώπων του πλανήτη μας και την ανάγκη για διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη, «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» περιγράφει, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, τη φρίκη του φασισμού όταν δεν υπήρχε η διεθνής κοινότητα.

Οι ταινίες «Στα σύνορα του κόσμου» του Μ.Γουιντερμπότομ , «Μεθυσμένα άλογα» του Μπ. Γκομπάτι και το ντοκυμαντέρ με μαρτυρίες προσφύγων «Αόρατοι-παράνομοι στην Ευρώπη» του Α.Βόιτ. Προσπάθησε να έρθεις στη θέση των νεαρών πρωταγωνιστών, για να αντιληφθείς ποια δικαιώματα που απολαμβάνεις σαν πολίτης μιας δημοκρατικής χώρας, είναι άγνωστα σε εκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη σήμερα.

Για το έργο του ΟΗΕ θα ενημερωθείς από τις ιστοσελίδες του, που διαθέτουν πλούσιο φωτογραφικό υλικό( www.un.org). Για τη διεθνή θέση της Ελλάδας μπορείς να ενημερωθείς από τις ιστοσελίδες του Yπουργείου Εξωτερικών (www.mfhr.gr). Ηολλές είναι οι διεθνείς ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας Μπορείς να γνωρίσεις το έργο της Διεθνούς Αμνηστίας (www.amnesty.gr), να ενημερωθείς για την καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων από το Eλληνικό Ηαρατηρητήριο της Συμφωνίας του Ελσίνκι (www.greekhelsinki.gr) και να γνωρίσεις τα προβλήματα των προσφύγων από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες (www.gcr.gr).

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι ανθρώπινοι πολιτισμοί πήραν ο ένας από τον άλλον τη σκυτάλη στον αγώνα της ανθρωπότητας για εξέλιξη. Από τους Βαβυλώνιους και τους Αιγυπτίους, στους Αρχαίους Έλληνες και μετά στους Ρωμαίους, τους Άραβες, στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο, η σκυτάλη πέρασε μέσα από τους αιώνες, για να διαμορφώσει την κληρονομιά ενός παγκόσμιου πολιτισμού, του οποίου όλοι είμαστε ισότιμα μέλη. Το Κεφάλαιο αυτό θα σε ενημερώσει για τα διεθνή προβλήματα και τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη που οφείλει να χαρακτηρίζει τις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη, ώστε η ζωή των δισεκατομμυρίων ανθρώπων του πλανήτη μας να είναι αντάξια του παγκόσμιου πολιτισμού μας.

14.1 Η διεθνής κοινότητα και το διεθνές δίκαιο

Όπως είδαμε, τα κρατικά όργανα (Κυβέρνηση, Κοινοβούλιο, Ηρόεδρος), καθορίζουν την εθνική πολιτική με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους. Στο χώρο της ΕΕ, αντίστοιχα όργανα (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) καθορίζουν την ευρωπαϊκή πολιτική με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η υφήλιος, μαζί με το διάστημα, αποτελούν έναν ενιαίο χώρο που ονομάζεται διεθνής. Τα κράτη που δρουν σε αυτόν τον ενιαίο χώρο αποτελούν τη διεθνή κοινότητα και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους ονομάζονται διεθνείς σχέσεις. Οι αρχές και οι κανόνες, που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της διεθνούς κοινότητας, συνιστούν το διεθνές δίκαιο. Τέτοιες αρχές αναφέρονται στο άρθρο 2 του χάρτη του ΟΗΕ, οι αρχές της ισότητας, της ανεξαρτησίας, της αυτοδιάθεσης των κρατών και της μη επέμβασης ενός κράτους σε ένα άλλο με στρατιωτικά μέσα. Τη διεθνή συνεργασία εκφράζουν και πραγματώνουν οι Διεθνείς Οργανισμοί.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα και κυρίως κατά τον 19ο και αρχές του 20ού αιώνα, η ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των κρατών εξαρτιόταν από τη δύναμη που διέθετε το κάθε κράτος στον κόσμο. Όποιο κράτος διέθετε πολιτική, στρατιωτική και οικονομική δύναμη διηύθυνε τις τύχες της ανθρωπότητας. Η οργάνωση της Διεθνούς κοινότητας με την ίδρυση των Διεθνών Οργανισμών γίνεται επιτακτική ανάγκη μετά τις τραγικές συνέπειες των δύο Ηαγκοσμίων πολέμων. Ιδιαίτερα σήμερα, η συνεργασία μεταξύ των κρατών προβάλλει ως αναγκαιότητα, εξαιτίας των κοσμογονικών αλλαγών που παρατηρούνται.

Η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η μείωση των τεράστιων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων των λαών και η προστασία του περιβάλλοντος είναι οι βασικοί λόγοι που επιβάλλουν τη διεθνή συνεργασία.

Συγκεκριμένα:

Η οικονομική δραστηριότητα έχει πάρει διεθνή χαρακτήρα. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας προσδιορίζει τον τρόπο που οργανώνεται η παραγωγή, τον τρόπο κυκλοφορίας των προϊόντων σε ολόκληρο το διεθνή χώρο, τη διακίνηση των εργαζομένων αλλά και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Μακρινά συμβάντα οικονομικού ή όχι χαρακτήρα μας επηρεάζουν πιο άμεσα και γρήγορα από ότι στο παρελθόν, π.χ. η πτώση του δείκτη (Dow Jones) στο Χρηματιστήριο της Νέας Yόρκης επηρεάζει αρνητικά όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου.

«Ας παραστήσουμε με μια πολύ μικρή τελεία τη δύναμη της βόμβας που κατάστρεψε τη Χιροσίμα

και με κάπως πιο έντονη τελεία το δεκαπλάσιο αυτής της δύναμης

Το σύνολο των βομβών που χρησιμοποιήθηκαν από όλους τους αντιπάλους κατά τη διάρκεια του Β′ παγκοσμίου πολέμου παριστάνεται με 20 τελείες

Για την καταστροφή της ανθρωπότητας θα έφτανε μια δύναμη ίση με αυτό που αντιπροσωπεύουν 2000 από αυτές τις τελείες.

Όσο για το στοκ των πυρηνικών όπλων που είναι σήμερα διαθέσιμο και που αντιστοιχεί σε 100.000 τελείες χρειάζονται 4 σελίδες του βιβλίου για να τις συμπεριλάβουμε όλες.»

Πηγή: Ανρί Ζακάρ «Πέντε δισεκατομμύρια

άνθρωποι σε ένα πλεούμενο» (1989)

Στην αρχή, κάθε κράτος για να συνάψει σχέσεις με ένα άλλο, χρησιμοποίησε τους διπλωματικούς αντιπροσώπους του. Οι διπλωμάτες, (πρέσβεις, πρόξενοι) είναι ακόμα και σήμερα τα όργανα της Ηολιτείας, στα οποία έχει ανατεθεί το έργο της ανάπτυξης των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς συνεργασίας του κάθε κράτους. Με αυτό τον τρόπο γίνονται οι επίσημες επαφές μεταξύ των κυβερνήσεων. Στη συνέχεια όμως, διαπιστώνοντας ότι η κλασική διπλωματία δεν επαρκεί, τα κράτη ανέπτυξαν και άλλους τρόπους πολυμερούς συνεργασίας (Διεθνείς Συνδιασκέψεις, Διεθνείς Οργανισμοί).

Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας καταργούν τις αποστάσεις, π.χ. η χρήση του διαδικτύου (τηλεϊατρική, συνεργασία Πανεπιστημίων σε ερευνητικά προγράμματα), το ίδιο και τα σύγχρονα μέσα συγκοινωνίας κ.ά.
Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας είναι πλέον παγκόσμιο πρόβλημα. Η καταστροφή του δάσους του Αμαζονίου, τα πυρηνικά απόβλητα ή η μείωση του όζοντος απαιτούν τη διεθνή συνεργασία για την επίλυσή τους (Διεθνής Συνδιάσκεψη του Κιότο για το περιβάλλον).
Η μη εξασφάλιση και η ελλιπής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, π.χ. η εκμετάλλευση των παιδιών (δουλεμπόριο, παιδική πορνεία) αποτελεί σήμερα διεθνές πρόβλημα που απαιτεί τη διεθνή συνεργασία των διωκτικών αρχών.
Ο πόλεμος, οι εξοπλισμοί (πυρηνικά όπλα, η τρομοκρατία υπονομεύουν την ειρήνη, π.χ. η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους οδήγησε σε δύο πολέμους με τραγικές συνέπειες, που σφράγισαν την είσοδο του 21ου αιώνα.
Η φτώχεια, η πείνα και η ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων, ιδιαίτερα σε βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών, αποτελούν διεθνή προβλήματα. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη.

φωτ. 14.1 Ο υποσιτισμός μαστίζει τον τρίτο κόσμο.

33.000 παιδιά πεθαίνουν καθημερινά από τη φτώχεια. Αντί να κλείσει τη ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, να θρέψει τους πεινασμένους και να γιατρέψει τους ασθενείς, όπως υποσχόταν, η ραγδαία επιστημονική και τεχνολογική κούρσα των τελευταίων 30 χρόνων, κατάφερε μόνο να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και να οδηγήσει τους ήδη φτωχούς στην απελπισία και το θάνατο από την ασιτία και τις μολυσματικές ασθένειες. Οι 200 πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου διπλασίασαν την περιουσία τους μεταξύ 1994 και 1998 από 448 δις σε 1 τρις δολάρια. Οι τρεις πλουσιότεροι διαθέτουν μεγαλύτερη περιουσία από το συνολικό πληθυσμό των 48 φτωχότερων χωρών του κόσμου, δηλαδή πάνω από 800 εκατ. ανθρώπους.

Να συζητήσετε στην τάξη τις ευθύνες της διεθνούς κοινότητας για τα προβλήματα του τρίτου κόσμου.

Βασικές έννοιες μαθήματος

14.2.1 Οι Διεθνείς Οργανισμοί

Οι Διεθνείς Οργανισμοί θεσμοθετούνται, κυρίως μετά το Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως αποτέλεσμα της αντίληψης ότι τα διεθνή προβλήματα απαιτούν τη διαρκή συνεργασία των κρατών.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί είναι διακρατικοί αποτελούνται δηλαδή από κράτη-μέλη που έχουν κοινούς σκοπούς και μόνιμη συνεργασία σε θέματα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, ανθρωπιστικά, μορφωτικά και θέματα ασφαλείας.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες. Θα αναφέρουμε μόνο τη διάκρισή τους σε Παγκόσμιους και Περιφερειακούς, Κυβερνητικούς και Μη Κυβερνητικούς:

Παγκόσμιοι είναι οι Οργανισμοί που δέχονται τη συμμετοχή όλων των κρατών, π.χ. ΟΗΕ και όλες οι Οργανώσεις του. Περιφερειακοί είναι οι Οργανισμοί που δέχονται τη συμμετοχή κρατών που ανήκουν σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιφέρεια π.χ ΝΑΤΟ.

φωτ.14.2.

Φαντάσου ότι δεν υπάρχουν κράτη. Δεν είναι δύσκολο να το κάνεις . Κανείς λόγος για να σκοτώνεις ή να πεθαίνεις…

Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να ζουν μια ζωή μέσα σε ειρήνη…

Φαντάσου ότι δεν υπάρχουν κατεχόμενα.

Αναρωτιέμαι αν μπορείς. Καμία ανάγκη για απληστία ή πείνα. Μια αδελφότητα ανθρώπων.

Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να μοιράζονται όλο τον κόσμο…

«Imagine» John Lenon

Διεθνείς Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΔΚΟ), στους οποίους συμμετέχουν κράτη–μέλη, π.χ. ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ κ.ά. και Διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), στις οποίες συμμετέχουν ομάδες πολιτών και οι οποίες λειτουργούν ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις των κρατών, π.χ Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, Διεθνής Αμνηστία, Greenpeace κ.ά.

14.2.2 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

Η ίδρυση του ΟΗΕ αποτελεί έκφραση της γενικευμένης φιλειρηνικής τάσης των λαών μετά το Β′ Παγκόσμιο πόλεμο.

Η ιδρυτική πράξη του, δηλαδή ο καταστατικός του χάρτης, υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 1945 από 52 κράτη. Σήμερα, τα μέλη του ΟΗΕ είναι 192, σχεδόν όλα τα κράτη του σύγχρονου κόσμου και η έδρα του είναι η Ν.Yόρκη.

Οι σκοποί του ΟΗΕ είναι:

να διαφυλάξει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια,
να αναπτύξει ανάμεσα στα έθνη σχέσεις φιλίας με βάση την ισότητα και την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών,
να συμβάλει στη διεθνή συνεργασία για τη λύση προβλημάτων οικονομικού, κοινωνικού, πνευματικού, ανθρωπιστικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, που απασχολούν ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο,
να ενισχύσει το σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου και στις θεμελιώδεις ελευθερίες του (Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου που υιοθέτησε η Γενική Συνέλευση το Δεκέμβριο του 1948),
να συμβάλει με τα όργανά του στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των λαών.

Ο ΟΗΕ διαθέτει έξη κύρια όργανα για να πραγματώνουν τους σκοπούς του και πλήθος άλλους φορείς και οργανώσεις που συνεργάζονται μαζί του.

Τα κύρια όγρανα είναι:

α) Γενική Συνέλευση

Αποτελείται από τους αντιπροσώπους όλων των κρατών μελών του ΟΗΕ. Συνεδριάζει τακτικά μια φορά το χρόνο και συζητά για όλα το κρίσιμα προβλήματα της ανθρωπότητας, κυρίως για θέματα που έχουν σχέση με την τήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

β) Συμβούλιο Ασφαλείας

Αποτελείται από 15 μέλη. Τα 5 μέλη από αυτά (ΗΠΑ, Κίνα, Μ.Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) είναι μόνιμα και τα υπόλοιπα 10 εκλέγονται από τη Γενική συνέλευση για θητεία 2 ετών. Οι κύριες αρμοδιότητες του είναι η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και η λήψη σχετικών μέτρων σε περιπτώσεις διατάραξης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Τα μέτρα μπορεί να είναι ειρηνικά, π.χ. διακοπή διπλωματικών σχέσεων, οικονομικός αποκλεισμός ή και στρατιωτικές επιχειρήσεις.

φωτ.14.3

φωτ.14.3 Επίτευγμα στην ιστορία της UNICEF είναι η υιοθέτηση της Σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Σήμερα, σχεδόν όλα τα παιδιά του κόσμου ζουν σε χώρες που έχουν επικυρώσει τη σύμβαση αυτή, αν και σε πολλές περιπτώσεις δυστυχώς δεν την εφαρμόζουν. Κύριοι στόχοι της οργάνωσης είναι η καταπολέμηση των κύριων αιτιών θανάτου και ασθενειών των παιδιών, και η εκπαίδευσή τους. (www.unicef.org)

Εικόνα

γ) Γενική Γραμματεία

Αποτελείται από το Γενικό Γραμματέα και από τους μόνιμους υπαλλήλους του ΟΗΕ. Ο Γενικός Γραμματέας είναι ο ανώτατος υπάλληλος του ΟΗΕ παρίσταται στις συνεδριάσεις όλων των οργάνων (εκτός από το Διεθνές Δικαστήριο), συντονίζει τις δραστηριότητές τους και αναλαμβάνει πολιτικές πρωτοβουλίες για την ειρηνική διευθέτηση διεθνών διαφορών, π.χ. το σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού που υπήρξε πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα Κόφι Ανάν.

δ) Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης

Είναι το μοναδικό κύριο όργανο του ΟΗΕ που εδρεύει στην Ολλανδική πόλη Χάγη και όχι στη Ν.Yόρκη, όπως όλα τα υπόλοιπα. Αποτελείται από 15 δικαστές που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επιλύει διαφορές μόνο μεταξύ κρατών με την προΰπόθεση ότι αυτό το ζητούν και τα δύο κράτη που καταφεύγουν σε αυτό.

Εκτός από τα παραπάνω κύρια όργανα του ΟΗΕ, συνεργάζονται με τον οργανισμό άλλοι φορείς και οργανώσεις που αποτελούν όλοι μαζί το Σύστημα του ΟΗΕ, όπως η UNICEF, η UNESCO, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), η Παγκόσμια Οργάνωση Yγείας (WHO), η Διεθνής Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κ.ά.

Η UNESCO (www.unesco.org), δραστηριοποιείται, στους τομείς της εκπαίδευσης, της επιστήμης και του πολιτισμού. Στα προγράμματά της εντάσσεται η προστασία των παγκόσμιων πολιτιστικών μνημείων. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, έχει χρηματοδοτήσει προγράμματα για τη διάσωση της Αγίας Σοφίας και της πόλης της Βενετίας. Επίσης κατήγγειλε τις καταστροφές πολιτιστικών μνημείων από τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Σερβία.

Να συζητήσετε στην τάξη τη σημασία της διαφύλαξης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

φωτ. 14.4

φωτ. 14.4 H Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για του Πρόσφυγες (UNHCR) (www.unhcr.gr) είναι οργάνωση που λειτουργεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ και ασχολείται με την προστασία των προσφύγων διεθνώς.

ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΥΠΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΝΤΟΛΗ ΤΗΣ ΥΠΑΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ - ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
Περιοχή	Πρόσφυγες	Αιτούντες άσυλο	Επαναπατρισμένοι πρόσφυγες	ΕΧΧ και Άλλοι^∗	Σύνολο 1η Ιαν. 2002
Ασία	5.770.300	31.100	49.100	2.968.000	88.820.700
Αφρική	3.305.100	107.200	266.800	494.500	4.173.500
Ευρώπη	2.227.900	335.400	146.500	2.145.600	4.855.400
Βόρεια Αμερική	645.100	441.700	-	-	1.086.800
Λατινική Αμερική και Καραϊβική	37.400	7.900	200	720.000
Λατινική Αμερική και Καραϊβική	37.400	7.900	200	720.000	765.400
Ωκεανία	65.400	15.600	-	300	81.300
ΣΥΝΟΛΟ	12.051.100	940.800	462.700	6.328.400	19.783.100

πίνακας 14.1 πηγή: Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ

Βασικές έννοιες μαθήματος

Εικόνα

14.2.3 Οργανισμός Βορειοτλαντικού
Συμφώνου (ΝΑΤΟ)

Κατά τη διάρκεια του «ψυχρού πολέμου»^∗ γεννήθηκαν δύο αμυντικοί Οργανισμοί, με σκοπό τη διαφύλαξη της ειρήνης και της ασφάλειας των μελών τους: Το ΝΑΤΟ, που ιδρύεται από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και χώρες της Δυτικής Ευρώπης και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, στο οποίο συμμετείχαν οι χώρες της «Ανατολικής Ευρώπης». Ενώ σήμερα το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε, με την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης τη δεκαετία του ′90, το ΝΑΤΟ παρέμεινε και σε αυτό προσχώρησαν και ορισμένες από τις πρώην ανατολικές χώρες.

Το ΝΑΤΟ, για την επίτευξη των σκοπών του, χρησιμοποιεί στρατιωτικά και πολιτικά μέσα (πολιτικό και στρατιωτικό σκέλος). Για να αναλάβει νόμιμη δράση το ΝΑΤΟ πρέπει αυτό να αποφασιστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, π.χ. η εισβολή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο Ιράκ το 1991 στον πόλεμο του Κόλπου. Τα τελευταία όμως χρόνια, γίνονται προσπάθειες για αυτόνομη λειτουργία του ΝΑΤΟ, παράλληλα και υπεράνω του ΟΗΕ.

14.2.4 Οργανισμός για την Ασφάλεια και
τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)

Ο ΟΑΣΕ αποτελεί το μοναδικό βήμα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση θεμάτων ασφάλειας, συνεργασίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στον ΟΑΣΕ, εκτός από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, συμμετέχουν οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Επιδιώξεις του είναι ο χειρισμός κρίσεων, η αποτροπή συγκρούσεων και η ειρηνική επίλυση των διαφορών.

^∗ψυχρός πόλεμος: Οι ανταγωνιστικές σχέσεις, σε επίπεδο διπλωματικό και εξοπλιστικό, μεταξύ ΗΠΑ και πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχων τους, που διήρκεσε από το 1950 μέχρι και το τέλος της δεκαετίας το ′80.

φωτ. 14.5 Δυνάμεις του ΝΑΤΟ.

Στις 17 Αυγούστου 1974 η Ελλάδα αποσύρθηκε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, διαμαρτυρόμενη για την αδυναμία του ΝΑΤΟ να εμποδίσει την τουρκική επίθεση στην Κύπρο, πράξη που αντιβαίνει τον καταστατικό χάρτη της οργάνωσης. Οι σχέσεις στρατιωτικής συνεργασίας αποκαταστάθηκαν τον Ιούλιο του 1980. (www.nato.int).

φωτ. 14.6. Ειρηνευτικές δυνάμεις.

Η Ελλάδα, το 1998, βοήθησε το έργο του ΟΑΣΕ στην μεταπολεμική Βοσνία, στέλνοντας 11 παρατηρητές, για τη στελέχωση των αποστολών του Οργανισμού στην περιοχή. Η ελληνική ειρηνευτική δύναμη στη Βοσνία βοήθησε επίσης αποτελεσματικά, στην επιτυχή διεξαγωγή των πρώτων εκλογών, μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.

14.2.5 Άλλοι Διεθνείς Οργανισμοί - Μη
Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ)

Το Συμβούλιο της Ευρώπης

Το Συμβούλιο της Ευρώπης εδρεύει στο Στρασβούργο. Δημιουργήθηκε το 1949 και τα μέλη του ξεπερνούν σήμερα τα 40. Δραστηριοποιείται στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης, της δημόσιας υγείας, της προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων και κυρίως στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που αποτελεί και το κύριο επίτευγμα του οργανισμού, με την υπογραφή στη Ρώμη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Θεμελιωδών Ελευθεριών το 1950.

Η προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξασφαλίζεται από τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που λειτουργεί στο Στρασβούργο και ιδρύθηκε για να εξασφαλίσει την τήρηση της Συνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

Οι ΜΚΟ είναι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε εθνικό και κυρίως διεθνές επίπεδο και έχουν σκοπούς ανθρωπιστικούς (Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, Γιατροί χωρίς Σύνορα, Γιατροί του κόσμου κ.ά.), περιβαλλοντικούς (Greenpeace, WWF κ.ά.), προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων (Διεθνής Αμνηστία) κ.ά.

Ονομάζονται Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις γιατί έχουν δημιουργηθεί από ενώσεις πολιτών και όχι από Κυβερνήσεις κρατών. Άλλες ΜΚΟ συνεργάζονται με το κράτος και άλλες είναι ανεξάρτητες, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καταγγέλλουν τις κυβερνητικές πολιτικές, όταν αυτές έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς τους. Αποτελούν σήμερα την πιο ουσιαστική μορφή συνεργασίας των πολιτών σε θέματα αλληλεγγύης του αναπτυγμένου κόσμου προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και συνεργάζονται με τις Οργανώσεις του ΟΗΕ.

φωτ.14.7 Γ.Σ του ΟΗΕ.

Στις 28/6/1998 η Τιτίνα Λοϊζίδου, Κύπρια πολίτης, προσέφυγε στο Eυρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Στρασβούργο, κατά του Τουρκικού κράτους, το οποίο μετά την εισβολή και κατοχή της Βόρειας Κύπρου, της στέρησε το δικαίωμα να διαχειρίζεται την περιουσία της. Το δικαστήριο τη δικαίωσε, επιδικάζοντάς της αποζημίωση 900.000 δολαρίων (www.echr.coe.int).

φωτ 14.8

φωτ 14.8 Από τις πιο γνωστές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην καταπάτηση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων είναι η Διεθνής Αμνηστία, με γραφεία και στην Ελλάδα.

Μπορείτε να επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες της (www.amnesty.gr) και να ενημερώσετε την τάξη. Μπορείτε επίσης να εγγραφείτε μέλη της και να στείλετε εργασίες σας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο εκπαιδευτικό περιοδικό που εκδίδει.

φωτ.14.9 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Γιατροί του Κόσμου.

Oι Γιατροί χωρίς σύνορα προσφέρουν τη βοήθειά τους α) Σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, β) Στα θύματα που προκαλούνται είτε από φυσικούς είτε από ανθρώπινους παράγοντες, γ) σε όσους υποφέρουν από εξεγέρσεις χωρίς καμιά φυλετική, θρησκευτική ή πολιτική διάκριση. Περισσότεροι από 450 εθελοντές έλληνες γιατροί και νοσηλευτές συμμετέχουν σε προγράμματα στην Αρμενία, Παλαιστίνη, Αιθιοπία, Ζάμπια και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Οι Γιατροί του Κόσμου, εκτός από τα Διεθνή Προγράμματα Βοήθειας σε εμπόλεμες χώρες, δημιούργησαν στην Ελλάδα το Ανοικτό Πολυϊατρείο που προσφέρει περίθαλψη σε ανασφάλιστους και μετανάστες. Οργανώνουν επίσης προγράμματα στέγασης και τροφής σε καταυλισμούς.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Εικόνα

14.3 Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ένας από τους βασικούς λόγους που επέβαλε, μετά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη διεθνή συνεργασία, μέσω των Διεθνών Οργανισμών, υπήρξε η προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (Κεφ.14.1). Η διεθνής τραγική εμπειρία του ναζισμού οδήγησε στην πρώτη Διεθνή αναγνώρισή τους, με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στις 10 Δεκεμβρίου του 1948.

Με την Οικουμενική Διακήρυξη η διεθνής κοινότητα κατοχυρώνει και εγγυάται την προστασία του δικαιώματος όλων των ανθρώπων στη ζωή και την αξιοπρέπεια. Απαγορεύονται τα βασανιστήρια, η απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση, κάθε εμπόδιο στην ελευθερία της σκέψης, έκφρασης, θρησκευτικής πίστης, πολιτικής επιλογής και συμμετοχής στην πολιτική ζωή. Απαγορεύεται επίσης η άνιση αντιμετώπιση ατόμων και ομάδων εξαιτίας των πεποιθήσεων, του φύλου, της φυλής, της θρησκείας, της γλώσσας ή της αναπηρίας. Με αυτόν τον τρόπο, τα ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα του ανθρώπου αποκτούν ενιαίο και οικουμενικό χαρακτήρα.

Δεκάδες άλλες διεθνείς συμφωνίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπογράφονται από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρι σήμερα, οι οποίες: καταργούν τις φυλετικές διακρίσεις (1965), τα βασανιστήρια και τις ταπεινωτικές ποινές (1984), απαγορεύουν τη γενοκτονία^∗ (1968), τις διακρίσεις κατά των γυναικών (1979), ορίζουν ως απαράγραπτα^∗∗ τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (1968) και κατοχυρώνουν τα δικαιώματα του παιδιού (1989). Τις συμφωνίες αυτές επικυρώνουν (δέχονται) τα περισσότερα κράτη διεθνώς και αναλαμβάνουν με αυτόν τον τρόπο την υποχρέωση να τις εφαρμόζουν.

^∗Γενοκτονία: η εξόντωση φυλής ή έθνους (π.χ. ο ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει ως γενοκτονίες αυτές των Ποντίων και των Αρμένιων από τους Τούρκους και των Εβραίων από τους Ναζί).
^∗∗Απαράγραπτα εγκλήματα: Τα εγκλήματα που συνεχίζουν να διώκονται, ανεξάρτητα από την πάροδο του χρόνου. Τα εγκλήματα π.χ. του ναζισμού συνεχίζουν να διώκονται και απαιτούνται αποζημιώσεις από το Γερμανικό κράτος.

φωτ.14.10. Η Κιμ Φουκ έγινε το παγκόσμιο σύμβολο της φρίκης του πολέμου το 1972, όταν έτρεχε ουρλιάζοντας για να ξεφύγει από τις βόμβες ναπάλμ που κατέστρεφαν το χωριό της στο Βιετνάμ.

Τα δικαιώματα του ατόμου είναι σήμερα οικουμενικά. Αυτό δε σημαίνει ότι γίνονται και σεβαστά. Τα περισσότερα κράτη έχουν αναγνωρίσει τα δικαιώματα του ατόμου, αλλά χιλιάδες παραβιάσεις γίνονται καθημερινά διεθνώς.

Να συλλέξετε από τον τύπο στοιχεία τέτοιων παραβιάσεων και να τα παρουσιάσετε στην τάξη.

φωτ.14.11 Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός.

φωτ.14.11 Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός (www.icrc.org) δεν αποτελεί Διεθνή, αλλά ελβετική Οργάνωση, στην οποία έχει ανατεθεί από τα κράτη διεθνές ανθρωπιστικό έργο (Σύμβαση Γενεύης 1949). Σήμερα έχει 9000 αντιπροσώπους στα πεδία των μαχών, στην προσπάθεια εφαρμογής των κανόνων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Να αναζητήσετε ανάλογες αρχές «εξανθρωπισμού του πολέμου» στην αρχαία Ελλάδα (εκεχειρία, δίκη Αργινουσών το 406 π.Χ και καταδίκη Αθηναίων για μη περισυλλογή ναυαγών). Πόσο οι κανόνες αυτοί δέσμευαν και δεσμεύουν τους αντιπάλους;

Στις Διεθνείς Συμβάσεις και συμφωνίες των κρατών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ανήκει και το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ), το οποίο εφαρμόζεται από τη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού και έχει υπογραφεί από όλα σχεδόν τα κράτη. Εφαρμόζεται στις περιπτώσεις κηρυγμένου πολέμου (π.χ. Β′ Παγκόσμιος), ένοπλης σύρραξης (π.χ. ΝΑΤΟ-Γιουγκοσλαβία) ή κατοχής εδάφους (π.χ. Ιράκ, Κύπρος, Παλαιστίνη). Οι κανόνες του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου επιδιώκουν σε αυτές τις περιπτώσεις:

να διακρίνουν και να προστατεύσουν πρόσωπα που δε συμμετέχουν στις εχθροπραξίες (άμαχοι, ασθενείς, αιχμάλωτοι) και
να περιορίσουν τα μέσα και τις μεθόδους πολέμου, απαγορεύοντας π.χ. τα χημικά ή βιολογικά όπλα, τη λιμοκτονία και επιβάλλοντας αντίστοιχα τις αρχές του σεβασμού της ζωής και της αξιοπρέπειας των αιχμαλώτων, την περίθαλψη τραυματιών κ.ά.

Εκτός από τη διεθνή προστασία, τα ανθρώπινα δικαιώματα διακηρύσσονται και προστατεύονται από ομάδες κρατών: Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2000), ο αντίστοιχος χάρτης των Αφρικανικών κρατών (1981) και η Αμερικανική Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1978) αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Με αυτόν τον τρόπο η αναγνώριση και προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων διεθνώς πραγματοποιείται με βάση τον ακόλουθο πίνακα:

Εικόνα

φωτ. 14.12 Καταυλισμός προσφύγων της ΄Yπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

«Εμείς οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών αποφασισμένοι Να σώσουμε τις ερχόμενες γενεές από τη μάστιγα του πολέμου, που δυό φορές στα χρόνια μας έφερε στην ανθρωπότητα ανείπωτη θλίψη, Διακηρύσσουμε….» Με αυτή τη φράση ξεκινά ο ιδρυτικός Χάρτης του ΟΗΕ. Η ειρήνη συνεχίζει να αποτελεί ευχή και είναι δύσκολο να κατοχυρωθεί ως ανθρώπινο δικαίωμα διεθνώς, παρότι από αυτήν εξαρτώνται στο σύνολό τους τα ανθρώπινα δικαιώματα.

φωτ. 14.13 «Παραλία μόνο για λευκούς» αναφέρει η κόκκινη ταμπέλα πίσω από το συρματόπλεγμα στη Ν.Αφρική, στη διάρκεια των φυλετικών διακρίσεων.

Για περισσότερα από 40 χρόνια η λευκή μειονότητα των κατοίκων της Ν.Αφρικής υποχρέωνε την έγχρωμη πλειοψηφία των κατοίκων να ζει και να εργάζεται σε χωριστά μέρη (απαρτχάϊντ). Τα Ηνωμένα Έθνη αγωνίστηκαν για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων στη χώρα, με αποκλεισμό της Ν. Αφρικής από τον ΟΗΕ, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και άλλες διεθνείς συναντήσεις. Το καθεστώς αυτό κατέρρευσε το 1990.

Yλικό για παραβιάσεις θα βρείτε και στις ιστοσελίδες του Eλληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (www.greekhelsinki.gr), του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου (www.mfs.gr) και της Eθνικής Eπιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (από www.dsanet.gr). Φόρμα για καταγγελία παραβιάσεων στο Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων θα βρείτε στο www.echr.coe.int

Η αναγνώριση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων δε σημαίνει ότι αυτά γίνονται σεβαστά και στην πράξη. Δεκάδες είναι καθημερινά οι παραβιάσεις τους ακόμα και στα κράτη που έχουν επικυρώσει τις παραπάνω διακηρύξεις και συμβάσεις. Στις περιπτώσεις ατομικών παραβιάσεων, τα άτομα έχουν το δικαίωμα:

να καταγγείλουν τις παραβιάσεις στους Διαμεσολαβητές-Συνηγόρους (Εθνικό, Ευρωπαίο, Διεθνή) ή
να προσφύγουν στα Δικαστήρια (εθνικά, Ευρωπαϊκό ή Διεθνή). Διεθνές Δικαστήριο το οποίο εκδικάζει τέτοιες παραβιάσεις είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, με έδρα το Στρασβούργο, το οποίο ανήκει στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Στο δικαστήριο μπορούν να προσφύγουν για παραβιάσεις άτομα κατά κρατών τα οποία έχουν επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σε περίπτωση μαζικών και συνεχών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο ΟΗΕ μπορεί να επιβάλλει διεθνείς κυρώσεις. Παραδείγματα τέτοιων κυρώσεων είναι ο αποκλεισμός από τον ΟΗΕ και τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ν.Αφρικής μέχρι την κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού (απαρτχάϊντ) τo 1990, ο αποκλεισμός (εμπάργκο) της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1991 κ.ά.

Εκτός όμως από τη διεθνή νομοθεσία και προστασία, ο σεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων, προΰποθέτει ενεργούς πολίτες που διεκδικούν και υπερασπίζονται το δημοκρατικό πολίτευμα, εφόσον αυτό αποτελεί τη βασική εγγύηση του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

φωτ 14.14 11 Σεπτεμβρίου 2001.

Η τραγική επίθεση στους δίδυμους πύργους στη Ν.Yόρκη, σηματοδοτεί την έναρξη νέων κύκλων διεθνών επεμβάσεων για την πάταξη της διεθνούς τρομοκρατίας, αλλά και παράλληλα οδηγεί σε νέες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Εικόνα

14.4 Η θέση της Ελλάδας στον κόσμο

Ο ρόλος ενός κράτους στον διεθνή χώρο καθορίζεται από την γεωγραφική, δημογραφική^∗, πολιτική και οικονομική θέση του, στην παγκόσμια κατάταξη των διακοσίων περίπου κρατών του πλανήτη. Από την άποψη αυτή, η Ελλάδα είναι μια χώρα με σχετικά μικρή έκταση και πληθυσμό, που βρίσκεται στο σημαντικό για τα διεθνή δεδομένα Νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης. Συγχρόνως, η Ελλάδα σήμερα, μετά τα τριάντα χρόνια (1974-2004) της Ελληνικής Δημοκρατίας και τα 25 χρόνια συμμετοχής της στη ΕΕ, αποτελεί ένα κράτος με σταθερότητα τόσο στους δημοκρατικούς θεσμούς, όσο και στην οικονομική της ανάπτυξη (μεταξύ 25ης και 29ης θέσης στην παγκόσμια οικονομική κατάταξη).

Εξάλλου, στο διεθνή χώρο η Ελλάδα συμμετέχει ως ιδρυτικό μέλος στον ΟΗΕ και σε όλους σχεδόν τους Διεθνείς Οργανισμούς που λειτουργούν είτε στο πλαίσιο του ΟΗΕ (Ουνέσκο, Παγκόσμια Οργάνωση Yγείας, Συμβούλιο Ευρώπης), είτε ανεξάρτητα από τον ΟΗΕ (ΝΑΤΟ, ΟΟΣΑ, ΟΑΣΕ).

Ως μέλος εξάλλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχει ενεργά στις διεθνείς ανθρωπιστικές, οικονομικές, και πολιτικές πρωτοβουλίες της Ένωσης, διαδραματίζοντας ένα σταθερά σημαντικό διεθνή ρόλο.

Με αυτά τα δεδομένα, η Ελλάδα αποκτά ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη, την εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών και την προστασία του περιβάλλοντος και των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

φωτ.14.15 Κέρκυρα.

Τα Ελληνικά νησιά και οι αρχαιότητες αποτελούν πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών ετησίως.

Το 9% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της Ελλάδας, προέρχεται από τη γεωργία. Το 22% από τη βιομηχανία .Ήδη, η Ελλάδα, με παράδοση στην τσιμεντοβιομηχανία και τη βιομηχανία τροφίμων, εισέρχεται στην παραγωγή τεχνολογίας και τηλεπικοινωνιών. Το 70% του ΑΕΠ προέρχεται από τις υπηρεσίες. Σημαντικό μέρος του εθνικού πλούτου εξάλλου, προέρχεται από τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Στους τομείς αυτούς η χώρα μας κατέχει την 3η και 15η θέση παγκόσμια.

Να ενημερωθείτε για τη διεθνή θέση της χώρας μας στους δύο αυτούς τομείς από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (www.not.gr) και το Yπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (www.egovyen.gr).

φωτ.14.16

φωτ.14.16 Οι ελληνικής καταγωγής πολίτες του κόσμου (βλ. κεφ. 7.2), κάτοικοι περισσότερων από 140 νέων πατρίδων, προέρχονται από τα κύματα ελλήνων μεταναστών του προηγούμενου αιώνα, όταν η Ελλάδα αποτελούσε χώρα εξαγωγής εργατικού δυναμικού. Αυτός ο ελληνισμός της διασποράς, οι απόδημοι και οι ομογενείς^∗∗, αποτελούν γέφυρες διαπολιτισμικής συνεργασίας. Σε 3.500.000 ανέρχεται ο απόδημος Ελληνισμός στην Αμερική, σε 1.300.000 στην Ευρώπη, 700.000 στην Αυστραλία και 200.000 στην Ασία και την Αφρική. Μπορείτε να ενημερωθείτε για τους Έλληνες της Διασποράς από τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού (www.ggae.gr). Σήμερα η Ελλάδα από χώρα εξαγωγής μεταναστών είναι χώρα υποδοχής μεταναστών. Να συζητήσετε στην τάξη τις υποχρεώσεις που γεννά ο νέος αυτός ρόλος.

^∗Δημογραφικός: αυτός που αφορά τον πληθυσμό (δήμος = λαός, πληθυσμός + γράφω).
^∗∗Απόδημοι, Ομογενείς: Οι ξενιτεμένοι (απόδημοι) Ελληνες. Ομογενείς=ομοεθνείς, δηλαδή αυτοί που ανήκουν στο ίδιο γένος, έθνος.

πίνακας 14.2

πίνακας 14.2 Οι γείτονες χώρες που περιλαμβάνονται στο ΣΟΑΒ. Με την ιδιότητά της ως κράτους-μέλους της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα διαθέτει το 0,20% του ετήσιου Ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της σε διεθνή αναπτυξιακή βοήθεια. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα έχει καταρτίσει 5ετές Σχέδιο για την Οικονομική Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων (ΣΟΑΒ 2002-2007), το οποίο προβλέπει χρηματοδότηση δράσεων για την προώθηση παραγωγικών επενδύσεων και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου στις βαλκανικές χώρες.

Να συζητήσετε στην τάξη πόσο σημαντικές είναι οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις της Ελλάδας με τις βαλκανικές γείτονες χώρες.

φωτ. 14.17 Το σήμα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

Ο πολιτισμός αποτελεί έναν χώρο στον οποίο η Ελλάδα έχει μία σημαντική παγκόσμια παρουσία. Η γλώσσα, το θέατρο, η ποίηση, η μουσική, ο χορός, η φιλοσοφία, τα μνημεία τέχνης και αρχιτεκτονικής, οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η Ολυμπιακή εκεχειρία αποτελούν στοιχεία διεθνούς προβολής της χώρας.

Να συζητήσετε στην τάξη τρόπους καλλιέργειας αυτής της πλούσιας παράδοσης, στο πλαίσιο της τοπικής σας κοινωνίας.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Εικόνα

εικόνα

Εργασίες-δραστηριότητες

Σε ομάδες των 5-6 ατόμων να συγκεντρώσετε υλικό από τον τύπο και το διαδίκτυο για καθέναν από τους λόγους που έκαναν αναγκαία τη Διεθνή συνεργασία (ειρήνη, παγκοσμιοποίηση οικονομίας, έρευνας και τεχνολογίας, ανισότητες, ανθρώπινα δικαιώματα και περιβάλλον).

Να επικοινωνήσετε με την Unicef ή να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της (www.unicef.org) και να ενημερωθείτε για τον τρόπο που εξασφαλίζει τους πόρους της η Οργάνωση. Να συζητήσετε τη σκοπιμότητα της συμμετοχής σας στα προγράμματά της.

Το 1989 ο ΟΗΕ ψήφισε τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού. Με βάση τη Σύμβαση, όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα στη μόρφωση, την τροφή, την υγιεινή διαβίωση, την ασφάλεια και την προστασία. Γιατί τα παιδιά έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους; Να συγκεντρώσετε από τον τύπο παραδείγματα παραβιάσεων. Να μετατρέψετε σχόλια του τύπου σε σενάριο και να το παρουσιάσετε δραματοποιημένο ομαδικά στην τάξη.

πηγή Α: «Καθένας μας είναι υπεύθυνος για κάθε τι και για κάθε ανθρώπινο ον» Ντοστογιέφσκι

πηγή Β: «Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ξεκινούν από μικρά και κοντινά μέρη, τόσο μικρά και κοντινά που δε φαίνονται στο χάρτη» Ελεανώρ Ρούσβελτ

α.

Να δώσετε παραδείγματα για την ευθύνη μας σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άλλοι.Τι μπορείτε να κάνετε για να προωθήσετε και να προασπίσετε τα ανθρώπινα δικαιώματα;

β.

Να δώσετε παραδείγματα από «μικρά κοντινά μέρη» όπου ξεκινούν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Να αναζητήσετε την Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και να την αναρτήσετε στο σχολείο. Να επιλέξετε ένα από τα άρθρα της Διακήρυξης και να συγκεντρώσετε από τον τύπο υλικό για παραβιάσεις του διεθνώς.

«Ο καθένας έχει δικαίωμα ελευθερίας γνώμης και έκφρασης…» άρθρο 19 Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ.

Πρέπει να υπάρχει ελευθερία λόγου; Στην απάντησή σας να αναφερθείτε σε εθνικά και διεθνή παραδείγματα παραβίασης του σχετικού δικαιώματος.

Να κάνετε μικρή έρευνα για τις οικονομικές δραστηριότητες και για τα αναπτυξιακά έργα (π.χ www.metro.gr, www.venizelosairport.gr, www.attikiodos.gr) που αναπτύσσονται στην τοπική σας κοινότητα και να την παρουσιάσετε στην τάξη. Να συνδέσετε την έρευνά σας με το μάθημα του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

εικόνα

Κριτήριο αυτοαξιολόγησης του μαθητή

Α. Τελειώνοντας τη μελέτη και συζήτηση του κεφαλαίου και αφού κατανόησες τις έννοιες, θα πρέπει να μπορείς να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις. Όπου συναντάς δυσκολία, μπορείς να συμβουλευτείς το αντίστοιχο μάθημα.

Να αναφέρεις δύο λόγους για τους οποίους κρίνεται ότι είναι αναγκαία σήμερα η διεθνής συνεργασία και να τους υποστηρίξεις με παραδείγματα.

Ποιο χώρο ονομάζουμε διεθνή;

Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι διεθνείς οργανισμοί;

Πότε τοποθετείται ιστορικά η γέννηση του Ο.Η.Ε. και ποιοι είναι οι σκοποί για τους οποίους δημιουργήθηκε;

Πάνω σε ποιους σκοπούς δραστηριοποιούνται σήμερα οι ΜΚΟ;

Γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι Οικουμενικά;

Τι σημαίνει για ένα κράτος η επικύρωση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων;

Ένα κράτος παραβιάζει το δικαίωμα των γυναικών στην ισότητα, απαγορεύοντας στις γυναίκες να ασκούν συγκεκριμένα επαγγέλματα, αν και έχει επικυρώσει τη Διεθνή Διακήρυξη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. Πού μπορούν να προσφύγουν οι γυναικείες Οργανώσεις;

Ποιοι παράγοντες ορίζουν το διεθνή ρόλο της Ελλάδας σήμερα;

10.

Απόδημοι Ομογενείς της Διασποράς: Ποια κατηγορία Ελλήνων δηλώνει ο όρος;

Β. Να βάλεις σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:

1. Στο σύστημα του ΟΗΕ δραστηριοποιούνται οργανώσεις όπως:

α. Η Unicef

β. Οι γιατροί χωρίς σύνορα

γ. Η Greenpeace

Γ. Συμπλήρωσε τις λέξεις που εξηγούν τα αρκτικόλεξα:

Ο.Η.Ε.	Ο	Η	Ε
Μ.Κ.Ο.	Μ	Κ	Ο

Δ. Να γράψεις στο κενό αριστερά της Α′ Στήλης δεδομένων, το γράμμα των δεδομένων της Β′ Στήλης που ταιριάζει:

Α′ Στήλη	Β′ Στήλη
Διεθνής Αμνηστία	Α. Ειρήνη, Ανθρώπινα Δικαιώματα, ανάπτυξη
Unesco	B. Πολιτικοί, στρατιωτικοί σκοποί
ΟΗΕ	Γ. Επιστήμη-πολιτισμός
ΝΑΤΟ	Δ. Δικαιώματα παιδιού
Unicef	E. Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ε. Τώρα, χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις σωστές ή λανθασμένες, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα (Σ για τις σωστές και Λ για τις λανθασμένες).

1.	Βασικός λόγος που επιβάλλει τη διεθνή συνεργασία είναι η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης	Σ	Λ
2.	Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προστατεύονται αποκλειστικά από τον ΟΗΕ	Σ	Λ
3.	Ο Ο.Η.Ε μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις στα κράτη που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα	Σ	Λ
4.	Η Ελλάδα συμμετέχει στους περισσότερους Διεθνείς Οργανισμούς	Σ	Λ
5.	Η διεθνής θέση ενός κράτους καθορίζεται αποκλειστικά από το μέγεθός του	Σ	Λ