2. Δεύτερη κλίση (Declinatio secunda)

17. Η δεύτερη κλίση περιέχει ονόματα και από τα τρία γένη: αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us ή σε -er (γεν. -i) και ουδέτερα που λήγουν σε -um (γεν. -i). Χαρακτήρας του θέματος ο (§ 13. 4).

Παραδείγματα

(dominus κύριος, θ. domino -, puer παιδί. θ. puero -,
ager αγρός, θ. agro -, donum δώρο, θ. dono-).

Singularis

Nom.	domin - ŭs	puer	ager	dōn - ŭm
Gen.	domin - ī	puĕr - i	agr - i	don - i
Dat.	domin - ō	puer - ο	agr - o	don - ō
Acc.	domin - ŭm	puer - um	agr - um	don - ŭm
Voc.	domin - ĕ	puer	ager	don - ŭm
Abl.	domin - ō	puer - ο	agr - o	don - ō
Ρluralis
Nom.	domin - ī	puer - i	agr - i	don - ă
Gen.	domin - ōrŭm	puer - orum	agr - orum	don - ōrŭm
Dat.	domin - īs	puer - is	agr - is	don - īs
Acc.	domin - ōs	puer - os	agr - os	don - ă
Voc.	domin - ī	puer - i	agr - i	don - ă
Abl.	domin - īs	puer - is	agr - is	don - is

Όπως το dominus κλίνονται και τα pŏpŭlus λαός, numĕrus αριθμός, nuntius άγγελος, κ.ά. Επίσης τα θηλυκά δευτερόκλιτα σε -us· τέτοια είναι τα ονόματα των δέντρων, όπως malus μηλιά, ficus συκιά, pirus αχλαδιά, pōpŭlus λεύκα κτλ., ακόμη τα ονόματα alvus κοιλιά, humus γη, vannus λικμός σιταριού, και τα θηλυκά που η λατινική τα πήρε από την ελληνική, π.χ. methŏdus μέθοδος, Aegyptus Αίγυπτος, κ.ά.τ.

Όπως το puer κλίνονται το gener γαμπρός, socer πεθερός, vesper εσπέρα, libĕri τα τέκνα (μόνο στον πληθυντικό) και το μοναδικό όνομα σε -ir vir άντρας.

Όπως το ager κλίνονται τα liber βιβλίο, caper τράγος, culter μαχαίρι, taber σιδηρουργός, κ.ά.τ.

Όπως το donum κλίνονται τα bellum πόλεμος, proelium μάχη, scutum ασπίδα, pericŭlum κίνδυνος, oppĭdum πόλη, templum ναός κ.ά.τ· ακόμη τρία ουδέτερα που λήγουν σε -us, το vulgus ή volgus όχλος, (που σπανιότατα έχει αιτιατική αρσενικού γένους volgum), το virus δηλητήριο και το pelăgus πέλαγος. Από αυτά τα volgus και virus απαντούν μόνο στον ενικό αριθμο, ενώ του pelăgus ο πληθυντικός είναι pelagē (πβ. πελάγη). (Βλ. και § 13,3).

18. Είναι αρκετά τα αρσενικά της δεύτερης κλίσεως που λήγουν σε -er, όπως puer, ager, κτλ. Αρχικά και τα ονόματα αυτά είχαν την κατάληξη -us (puer-us, όπως numer-us, agr-us κτλ.), αλλά την κατάληξη αυτή την απέβαλαν, όπως και την κατάληξη της κλητικής του ενικού -e.

Από τα ονόματα αυτά όσα μπροστά από το r του θέματος έχουν σύμφωνο (π.χ. agr-, libr-, κτλ.), ύστερα από την αποβολή των καταλήξεων -us και -e ανέπτυξαν μπροστά από το r ένα e βραχύ. (Έτσι προήλθε από το agr- το ager, από το libr- το liber, κτλ.). Στις άλλες πτώσεις τα ονόματα που λήγουν σε -er κλίνονται όπως ακριβώς και όσα λήγουν σε -us.

Σημείωση. Όμοια μεταβολή παθαίνουν κανονικά στην ονομαστική και κλητική του ενικού όταν χρησιμοποιούνται και στη λατινική γλώσσα, τα υπερδισύλλαβα ελληνικά δευτερόκλιτα κύρια ονόματα που τελειώνουν σε -ρος. π.χ. Alexander Αλέξανδρος (αντί Alexandr-us), Antipăter Αντίπατρος (αντί Antipatr-us). Αλλά Codrus Κόδρος. Μερικά απ' αυτά διφορούνται π.χ. Cassandrus και Cassander Κάσσανδρος, Euandrus και Euander Εύανδρος.

19. Ανωμαλίες μερικών δευτερόκλιτων ονομάτων.

1) Το όνομα deus θεός: α΄) δεν έχει εύχρηστη την κλητική του ενικού (dee)· αντί γι' αυτή οι ποιητές χρησιμοποιούν την κλητική του ονόματος divus (= θεός) dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι την ενική ονομαστική deus (=ω θεέ)· β´) σ' όλες τις πτώσεις του πληθυντικού εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους και σχηματίζεται ως εξής: dei (dii) di, deorum (deum), deis (diis) -dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.

2) Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε -ius και -ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν το τελικό ii σε i και τονίζονται, ύστερα από τη συναίρεση, στην παραλήγουσα, έστω και αν αυτή είναι βραχεία (αντίθετα προς τον κανόνα, § 7, 2 β´): Vergilius Βεργίλιος, gen. Vergilii και Vergili, officium υπηρεσία, καθήκον gen. officii και offici κτλ.

3) Τα κύρια ονόματα σε -ius, γνήσια Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius κ.τ.τ. και το προσηγορικό filius (γιος), σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί ie (με συναίρεση του ie σε i): Tulli = Τύλλιε, mi fili = παιδί μου.