Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Κική Δημουλά

Άωρα και παράωρα1

Απο τη Συλλογη Το λίγο του κόσμου (1971). Εκείνο που ιδιαίτερα πρέπει να προσέξετε στο ποίημα είναι ότι η ποιήτρια α) δεν περιορίζεται σε μια στατική και αντικειμενική περιγραφή του εξωτερικού κόσμου, αλλά τον δίνει με εικόνες, που κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η κινητικότητα (λ.χ. ξυπνάει ένα λευκό κουπί-φτεροκοπάει μια στέγη) και β) οι εικόνες εκφράζουν ή συμφύρονται με τις διαθέσεις της (λ.χ. με λήθη μοιάζει η θάλασσα: μας ξέχασαν).

Ανάμεσα νύχτας κι αυγής

σφηνωμένη βρήκα την άωρη ώρα.

Ασεβής ευθυμία πουλιών με ξύπνησε τόσο νωρίς

και βγήκα στων σκοταδιών την άμπωτη2.

Το μπαλκόνι μου ήσυχα λάμνει

στ' αβαθή χρώματα3.

Ονειρεύονται ακόμα οι κήποι

ερχομό αγνώστου ανθέων.

Αργά ξεδιπλώνεται ο περιβόητος ορίζοντας

σα φθηνή κορδέλα του μέτρου.

Με λήθη μοιάζει η θάλασσα: μας ξέχασαν.

Με λήθη μοιάζει το άπειρο. Άπειρος λήθη.

Ένα καΐκι ξεκουρδίζεται στο βάθος,

το παίρν' η απόσταση και παίζει.

Μουρμουριστά των χρωμάτων η στάθμη ανεβαίνει4.

Με βήμα περιπάτου πλησιάζουνε τα σχήματα5.

Ξυπνάει ένα λευκό κουπί,

φτεροκοπάει μια στέγη,

ένα παραθυρόφυλλο σπαρτάρισε.

Έντρομο αφυπνίζεται κάποιο καμπαναριό,

ένοχο: η πίστη πρέπει να ξυπνάει πρώτη.

Πρώτη απ' όλα.

 

Με βήμα περιπάτου πλησιάζουνε τα σχήματα.

Διαγράφονται κλειστές οι πόρτες

και τα όρια πεισμώνουν6.

Σ' ενάργεια βγήκαν τα βουνά

και σε γυρίζουν πίσω7.

Και συ προσδοκία πού πας;

Έχουν ξυπνήσει από ώρα οι αρνήσεις8.

Κι εγώ, εγώ που είμαι και ονομάζομαι

προχωρημένη ώρα,

τι γυρεύω ανάμεσα σε τούτες τις νήπιες διαθέσεις;9

Κ. Δημουλά, «Ονειρικά»  Κ. Δημουλά, «Θεμελιώδης προϋπόθεση»

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Σχέδιο του Γιώργου Βακαλό

Σχέδιο του Γιώργου Βακαλό


1. Άωρα και παράωρα: για να συλλάβετε το πραγματικό νόημα των στίχων, πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι άωρος είναι ο πρόωρος, αυτός που δεν ωρίμασε, και παράωρος ο παράκαιρος.

2. Βγήκα... άμπωτη: βγήκα την ώρα που αποτραβιούνται τα σκοτάδια (μεταφορά από την άμπωτη της θάλασσας).

3. Αβαθή χρώματα: τα χρώματα που είναι ακόμη αχνά.

4. Μουρμουριστά... ανεβαίνει: τα χρώματα σιγά σιγά γίνονται πιο καθαρά και ζωντανά.

5. Με βήμα... σχήματα: τα σχήματα των πραγμάτων παρουσιάζονται σαν να προχωρούν, επειδή σιγά σιγά ξεκαθαρίζουν, όπως τα χρώματα.

6. Διαγράφονται... πεισμώνουν: οι πόρτες διαγράφονται (φαντάζουν) κλειστές και τα όρια πεισματικά σταθεροποιούνται.

7. Σ' ενάργεια... πίσω: τα βουνά έχουν ξεκαθαρίσει και περιορίζουν τη δημιουργική σου φαντασία και την ύπαρξή σου (την αναστέλλουν, τη γυρίζουν πίσω).

8. έχουν... αρνήσεις: το σταθεροποιημένα σχήματα των πραγμάτων δεν της επιτρέπουν να ζήσει την ατμόσφαιρα, στην οποία έζησε η ποιήτρια στην πρώτη ενότητα.

9. νήπιες διαθέσεις: διαθέσεις νηπιακές, ονειρικές διαθέσεις.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Δύο είναι οι ενότητες του ποιήματος. Στην πρώτη δίνονται οι εικόνες των πραγμάτων την ώρα που ακόμη υπάρχει ασάφεια (λόγω της ώρας) ως προς τα χρώματα, τα σχήματά τους κτλ., ενώ στη δεύτερη οι εικόνες των πραγμάτων έχουν ξεκαθαρίσει. Με βάση αυτή την παρατήρηση και τα σχόλια ν' απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

  1. Πώς δίνονται οι εικόνες των πραγμάτων στην πρώτη ενότητα; (να εντοπίσετε τις σχετικές λέξεις και φράσεις· πριν απαντήσετε, να λάβετε υπόψη σας το εισαγωγικό σημείωμα).
  2. Ποια ψυχική κατάσταση εκφράζει η πρώτη ενότητα;
  3. Γιατί η δεύτερη ενότητα διαφοροποιείται συναισθηματικά;