Έκφραση Έκθεση (Γ΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

2. Οργανώνω και συνθέτω το υλικό που συγκέντρωσα

Εικόνα

Το επόμενο βήμα, μετά την ανάλυση του θέματος και τη συγκέντρωση των στοιχείων, είναι να οργανώσουμε τις κύριες ιδέες και τις δευτερεύουσες ιδέες, τις κύριες πληροφορίες και τις δευτερεύουσες πληροφορίες, σύμφωνα με κάποια λογική αλληλουχία σε ένα καλοδομημένο σύνολο. Η οργάνωση θα δείξει τι θεωρούμε χρήσιμο και τι περιττό, σε ποια σειρά θα μπουν τα περιστατικά και οι λεπτομέρειες, οι ιδέες και οι εντυπώσεις και πώς θα τεκμηριωθούν. Παράλληλα θα φανεί η σχέση ανάμεσα στις κύριες ιδέες και τις δευτερεύουσες, στις κύριες πληροφορίες και τις δευτερεύουσες και ανάμεσα στις ίδιες τις δευτερεύουσες ιδέες και πληροφορίες. Το καλό γραπτό δεν είναι άθροισμα στοιχείων, έστω και άριστα επιλεγμένων, είναι αρχιτεκτονημένο σύνολο με αρχή, μέση και τέλος (πρόλογο, κυρίως μέρος, επίλογο) που δείχνει συγχρόνως καθαρά τη σχέση των μερών μεταξύ τους αλλά και των λεπτομερειών μεταξύ τους και με το σύνολο. Για το λόγο αυτό απορρέει η ανάγκη για την εκπόνηση ενός διαγράμματος, πριν ακόμη αρχίσει το γράψιμο.

Το διάγραμμα

Η σημασία του διαγράμματος δεν έγκειται τόσο στο χωρισμό του γραπτού σε πρόλογο, κυρίως μέρος και επίλογο, όσο κυρίως στο τι θα πρέπει να περιλαμβάνει το κάθε τμήμα και πώς θα πρέπει να ταξινομηθεί το υλικό μέσα σε κάθε ενότητα, ώστε να αποτελέσει ένα οργανωμένο όλο με ξεκάθαρο και ολοκληρωμένο νόημα.
Η πιο βολική μορφή για ένα διάγραμμα φαίνεται να είναι η ακόλουθη:

Εικόνα

ΤΙΤΛΟΣ

Εικόνα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

1. Θέμα

2. Προσωπική θέση

Εικόνα

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

Ι. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

A.

Β.

Γ.

Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

" " " "

1.

2.

Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

" " " "

Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

κτλ

ΙI. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

A.

Β.

Γ.

Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1.

2.

Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

" " " "

Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1.

2.

Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας

" "

III. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

Α. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Β.

Γ.

κτλ.

" "
" "

Εικόνα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Από τις σημειώσεις προχωρώ οτο διάγραμμα του Κειμένου (διάγραμμα δοσμένου κειμένου) [πηγή: Έκφραση-Έκθεση Β΄ Λυκείου]

■Το παραπάνω διάγραμμα οργανώνει το υλικό με αρκετές λεπτομέρειες. Θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο λεπτομερειακό και να προχωρά στη διασάφηση των στοιχείων 1 και 2 με λεπτομέρειες. Στην πράξη ασφαλώς δε χρειάζεται να καταστρώνουμε τόσο ολοκληρωμένο διάγραμμα. Μερικές φορές αρκεί η επισήμανση και καταγραφή των κύριων ιδεών (I, II, III, κτλ.). Άλλοτε περιλαμβάνουμε (που είναι και πιο συνηθισμένο) και τις δευτερεύουσες ιδέες (Α, Β, Γ) κτλ.).