μεταξύ φιλοσοφίας και επιστημών. Από αυτό που αρχικά ονομαζόταν φιλοσοφία αποσπάστηκαν σιγά σιγά επιμέρους γνωστικά πεδία, τα οποία στα νεότερα χρόνια αποτέλεσαν τη φυσική, τη βιολογία, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία κτλ. Μερικοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι με τη γέννηση και την πρόοδο των επιστημών ο χώρος της φιλοσοφίας συρρικνώνεται προοδευτικά και μπορεί στο μέλλον η φιλοσοφία να χάσει τον λόγο της ύπαρξής της. Σύμφωνα όμως με τα όσα είπαμε παραπάνω για την ιδιαιτερότητα των φιλοσοφικών ερωτημάτων και προβλημάτων, καθώς και για τους στόχους της φιλοσοφικής δραστηριότητας, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι, παρά τη μεγάλη εξέλιξη των επιστημών, η φιλοσοφία εξακολουθεί να υφίσταται ως μια διαφορετική εκδήλωση του πνεύματος. Αυτή διακρίνεται από τις επιστήμες όχι μόνο ως προς τον βαθμό γενικότητας, αλλά και ως προς την έμφαση σε εννοιολογικές διερευνήσεις, ως προς την επιμονή στη βαθύτερη αιτιολόγηση βασικών, καθημερινών και επιστημονικών πεποιθήσεων και ως προς τη σημασία της για τη νοηματοδότηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η φιλοσοφία λοιπόν έρχεται “πριν” από τις επιστήμες -για να τις βοηθήσει να θεμελιώσουν
τις αρχές τους, να προσδιορίσουν καλύτερα τις έννοιές τους και να οργανώσουν τις μεθόδους τους, ώστε να διευκολυνθεί το έργο τους -αλλά και “μετά” από αυτές - για να συνοψίσει και να ερμηνεύσει τα πορίσματα των ερευνών τους. Έτσι κι αλλιώς, στον βαθμό κατά τον οποίο η φιλοσοφία συνιστά μια “αναδίπλωση” της σκέψης πάνω στον εαυτό της, τοποθετείται σε διαφορετικό επίπεδο από τις επιστήμες, φυσικές και κοινωνικές. Παραφράζοντας τα λόγια του μεγάλου Αυστριακού φιλοσόφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν (20ός αιώνας), θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λέξη “φιλοσοφία” σημαίνει κάτι που |
στέκει “πάνω” ή “κάτω” από τις επιστήμες, αλλά όχι “δίπλα” σ’ αυτές. Γι’ αυτόν τον λόγο και η φιλοσοφική σκέψη δεν έχει τη γραμμική εξέλιξη που έχουν οι επιστήμες. Έτσι, ενώ, όταν σπουδάζουμε ιατρική, δεν είναι ανάγκη να μαθαίνουμε τις θεωρίες του Ιπποκράτη και του Ασκληπιού, όταν διδασκόμαστε φυσική, δε χρειαζόμαστε την ξεπερασμένη σήμερα φυσική του Αριστοτέλη, όταν ασχολούμαστε με την ψυχολογία, δεν έχει νόημα να χρησιμοποιούμε τις πειραματικές μεθόδους του 19ου αιώνα, όταν ωστόσο μελετούμε φιλοσοφία, είναι ουσιώδες να στρεφόμαστε στον στοχασμό του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη ή του Καντ και να διερευνούμε τη δική τους σύλληψη των προβλημάτων. H φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που παραμένουν “ανοικτά” από τη φύση τους και προσπαθεί να τα φωτίσει κατά τον καλύτερο
δυνατό τρόπο. Φυσικά, η φιλοσοφία δεν μπορεί να αγνοεί την εξέλιξη της επιστημονικής προσέγγισης του κόσμου, εφόσον μάλιστα την ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα η βαθύτερη σημασία των πορισμάτων των επιστημών για τον άνθρωπο, τις σκέψεις και τις πράξεις του.
Χόπερ, Διάλειμμα, 1963, Ιδιωτική Συλλογή. Ένα είδος
σύγχρονης Νόρας, με τη μορφή μιας γραμματέως ή μια νοικοκυράς. Ο Χόπερ δεν τη ζωγραφίζει για να αποσαφηνίσει την κατάστασή της αλλά αντίθετα για να εμπλουτίσει τη μορφή και το περιβάλλον της με κάποιο μετέωρο και μυστηριώδες νόημα.
|