Α. Σικελιανός, "Στ' όσιου Λουκά του μοναστήρι"

Στ' όσιου Λουκά το μοναστήρι

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ στοιχεία του ποιήματος που ακολουθεί είναι η αφηγηματικότητα και η προοδευτική μετάβαση από το θείο στο ανθρώπινο πάθος. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1935 στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα.

10	Στ' Όσιου Λουκά το μοναστήρι, απ' όσες γυναίκες του Στειριού συμμαζευτήκαν τον Επιτάφιο να στολίσουν, κι όσες μοιρολογήτρες ώσμε του Μεγάλου Σαββάτου το ξημέρωμα αγρυπνήσαν, ποια να στοχάστη -έτσι γλυκά θρηνούσαν!- πως, κάτου απ' τους ανθούς, τ' ολόαχνο σμάλτο του πεθαμένου του Άδωνη ήταν σάρκα που πόνεσε βαθιά; Γιατί κι ο πόνος στα ρόδα μέσα, κι ο Επιτάφιος Θρήνος,
20	κι οι αναπνοές της άνοιξης που μπαίναν απ' του ναού τη θύρα, αναφτερώναν το νου τους στης Ανάστασης το θάμα, και του Χριστού οι πληγές σαν ανεμώνες τους φάνταζαν στα χέρια και στα πόδια, τι πολλά τον σκεπάζανε λουλούδια που έτσι τρανά, έτσι βαθιά ευωδούσαν! Αλλά το βράδυ το ίδιο του Σαββάτου, την ώρα π' απ' την Άγια Πύλη το ένα κερί επροσάναψε όλα τ' άλλα ως κάτου,
30	κι απ' τ' Άγιο Βήμα σάμπως κύμα απλώθη το φως ώσμε την ξώπορτα, όλοι κι όλες ανατριχιάξαν π' άκουσαν στη μέση απ' τα «Χριστός Ανέστη» μιαν αιφνίδια φωνή να σκούξει: «Γιώργαινα, ο Βαγγέλης!» Και να·ο λεβέντης του χωριού, ο Βαγγέλης, των κοριτσιών το λάμπασμα, ο Βαγγέλης που τον λογιάζαν όλοι για χαμένο στον πόλεμο·και στέκονταν ολόρτος στης εκκλησιάς τη θύρα, με ποδάρι
40	ξύλινο, και δε διάβαινε τη θύρα της εκκλησιάς, τι τον κοιτάζαν όλοι με τα κεριά στο χέρι, τον κοιτάζαν, το χορευτή που τράνταζε τ' αλώνι του Στειριού, μια στην όψη, μια στο πόδι, που ως να το κάρφωσε ήταν στο κατώφλι της θύρας, και δεν έμπαινε πιο μέσα! Και τότε - μάρτυράς μου να 'ναι ο στίχος, ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος - απ' το στασίδι που 'μουνα στημένος
50	ξαντίκρισα τη μάνα, απ' το κεφάλι πετώντας το μαντίλι, να χιμήξει σκυφτή και ν' αγκαλιάσει το ποδάρι, το ξύλινο ποδάρι του στρατιώτη, -έτσι όπως το είδα ο στίχος μου το γράφει, ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος-, και να σύρει απ' τα βάθη της καρδιάς της ένα σκούξιμο: «Μάτια μου... Βαγγέλη!» Κι ακόμα - μάρτυράς μου να 'ναι ο στίχος, ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος-,
58	ξοπίσωθέ της, όσες μαζεύτηκαν από το βράδυ της Μεγάλης Πέφτης, νανουριστά, θαμπά για να θρηνήσουν τον πεθαμένον Άδωνη, κρυμμένο μες στα λουλούδια, τώρα να ξεσπάσουν μαζί την αξεθύμαστη του τρόμου κραυγή που, ως στο στασίδι μου κρατιόμουν, ένας πέπλος μού σκέπασε τα μάτια!...

Στείρι: χωριό της Βοιωτίας όπου και το βυζαντινό μοναστήρι του Όσιου Λουκά.
Άδωνης: Θεός που λατρευόταν από τους αρχαίους Φοίνικες ή Ασσύριους. Προς τιμήν του γιορτάζονταν τα Αδώνια. Η γιορτή γινόταν την άνοιξη και διαρκούσε δυο μέρες. Την πρώτη μέρα, που λεγόταν «αφανισμός», γυναίκες θρηνούσαν γύρω από μια νεκρική κλίνη στολισμένη με λουλούδια, και τη δεύτερη γιορταζόταν η ανάστασή του με χαρούμενα άσματα.
ανεμώνη: λουλούδι που, σύμφωνα με την παράδοση, βλάστησε από το αίμα του πανέμορφου θεού.
λάμπασμα: θαυμασμός, λαχτάρα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Πώς γίνεται η μετάβαση από το θείο πάθος στον ανθρώπινο πόνο;
Πώς αντιδρούν στη θέα του Βαγγέλη η μάνα του, οι άλλες γυναίκες, ο ποιητής;
Να συνδέσετε την πρώτη σκηνή με την τελευταία.
Τι σημασία έχει για το ποίημα η επανάληψη των στίχων 38 και 39;

Τάσσος (Αλεβίζος) (1914-1985), Άνοιξη, χαρακτικό

Τάσσος (Αλεβίζος) (1914-1985), Άνοιξη, χαρακτικό

Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)

Εικόνα

Γεννήθηκε στη Λευκάδα, όπου και περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Γράφτηκε στη Νομική Σχολή, αλλά παράλληλα άρχισε να ασχολείται με τη λογοτεχνία εγκαταλείποντας τις σπουδές. Το 1907 έγραψε το συνθετικό ποίημα Αλαφροΐσκιωτος με το οποίο καθιερώθηκε ως ποιητής. Το ίδιο έτος παντρεύτηκε με την Εύα Πάλμερ, Αμερικανίδα που λάτρευε την Αρχαία Ελλάδα. Μαζί θα δουλέψουν για την πραγμάτωση της Δελφικής Ιδέας, που ήταν μια προσπάθεια για την αναβίωση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στους Δελφούς. Ο Σικελιανός είχε δική του άποψη για τη ζωή και δική του κοσμοθεωρία. Πίστευε σε μια σφαιρική ενότητα και καθολική σύνθεση του παντός και οραματιζόταν ένα γενικό θρησκευτικό μύθο, που να κλείνει μέσα του τη λατρεία της φύσης και της ζωής, τις πρωτογονικές μητριαρχικές θρησκείες, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, την ορφική διδασκαλία και τη χριστιανική συμβολική. Προς αυτή την ενοποιητική αρχή στράφηκε η ποίησή του, που διακρίνεται για την πηγαία έμπνευση και τη γνήσια λυρική πνοή, τη ρωμαλέα σύλληψη της φαντασίας, τον πλούτο και τη λάμψη της γλώσσας σε μια ποιητική έκφραση μεγαλόπρεπη και συχνά μεγαλόστομη. Τα Άπαντα του Σικελιανού σε επιμέλεια Γιώργου Σαββίδη περιλαμβάνουν έξι τόμους ποιήματα με τον τίτλο Λυρικός Βίος (Α' - Στ'), τρεις τόμους ποιητικό θέατρο (τραγωδίες) με τον τίτλο Θυμέλη και πέντε τόμους από τα πεζά του με τον τίτλο Πεζός Λόγος.