Κ. Κρυστάλλης, "Στο Σταυραϊτό"

Κ. Κρυστάλλης

Στο Σταυραϊτό

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ περιλαμβάνεται στη συλλογή Ο τραγουδιστής του βουνού και της στάνης, η οποία εκδόθηκε ένα χρόνο πριν από το θάνατο του ποιητή.

5	Από μικρό κι απ' άφαντο πουλάκι, σταυραϊτέ μου, παίρνεις κορμί με τον καιρό και δύναμη κι αγέρα κι απλώνεις πήχες τα φτερά και πιθαμές τα νύχια και μες στα σύγνεφα πετάς, μες στα βουνά ανεμίζεις· φωλιάζεις μες στα κράκουρα, συχνομιλάς με τ' άστρα,
10	με την βροντή ερωτεύεσαι κι απιδρομάς και παίζεις με τ' άγρια αστροπέλεκα και βασιλιά σε κράζουν του κάμπου τα πετούμενα και του βουνού οι πετρίτες. Έτσι εγεννήθηκε μικρός κι ο πόθος μου στα στήθη κι απ' άφαντο κι απ' άπλερο πουλάκι, σταυραϊτέ μου,
15	μεγάλωσε, πήρε φτερά, πήρε κορμί και νύχια και μου ματώνει την καρδιά, τα σωθικά μού σκίζει· κι έγινε τώρα ο πόθος μου αϊτός, στοιχειό και δράκος κι εφώλιασε βαθιά βαθιά μες στ' άσαρκο κορμί μου και τρώει κρυφά τα σπλάχνα μου, κουφοβοσκάει τη νιότη.
20	Μπεζέρισα να περπατώ στου κάμπου τα λιοβόρια. Θέλω τ' αψήλου ν' ανεβώ· ν' αράξω θέλω, αϊτέ μου, μες στην παλιά μου κατοικιά, στην πρώτη τη φωλιά μου, θέλω ν' αράξω στα βουνά, θέλω να ζάω μ' εσένα. Θέλω τ' ανήμερο καπρί, τ' αρκούδι, το πλατόνι,
25	καθημερνή μου κι ακριβή να τα 'χω συντροφιά μου. Κάθε βραδούλα, κάθε αυγή, θέλω το κρύο τ' αγέρι να 'ρχεται από την λαγκαδιά, σαν μάνα, σαν αδέρφι να μου χαϊδεύει τα μαλλιά και τ' ανοιχτά μου στήθη. Θέλω η βρυσούλα, η ρεματιά, παλιές γλυκιές μου αγάπες
30	να μου προσφέρουν γιατρικό τ' αθάνατα νερά τους. Θέλω του λόγκου τα πουλιά με τον κελαϊδισμό τους να με κοιμίζουν το βραδύ, να με ξυπνούν το τάχυ. Και θέλω να 'χω στρώμα μου να 'χω και σκέπασμά μου το καλοκαίρι τα κλαδιά και τον χειμών' τα χιόνια.
35	Κλωνάρια απ' αγριοπρίναρα, φουρκάλες από ελάτια θέλω να στρώνω στοιβανιές κι απάνου να πλαγιάζω, ν' ακούω τον ήχο της βροχής και να γλυκοκοιμιέμαι. Από ημερόδεντρον, αϊτέ, θέλω να τρώω βαλάνια, θέλω να τρώω τυρί αλαφιού και γάλα απ' άγριο γίδι.
40	Θέλω ν' ακούω τριγύρω μου πεύκα κι οξιές να σκούζουν, θέλω να περπατώ γκρεμούς, ραϊδιά, ψηλά στεφάνια, θέλω κρεμάμενα νερά δεξιά ζερβιά να βλέπω. Θέλω ν' ακούω τα νύχια σου να τα τροχάς στα βράχια, ν' ακούω την άγρια σου κραυγή, τον ίσκιο σου να βλέπω.
45	Θέλω, μα δεν έχω φτερά, δεν έχω κλαπατάρια και τυραννιέμαι και πονώ και σβηέμαι νύχτα μέρα. Παρακαλώ σε, σταυραϊτέ, για χαμηλώσου ολίγο και δώσ' μου τες φτερούγες σου και πάρε με μαζί σου, πάρε με απάνου στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμπος!

κράκουρα: οι άκρες των ψηλών βουνών.
απιδρομώ: παίρνω φόρα για να τρέξω, ορμώ.
πετρίτης: είδος γερακιού.
άπλερος: χωρίς φτερά.
μπεζερίζω: (λ. τουρκ.) κουράζομαι, βαριέμαι.
λιοβόρι: λίβας.
τ' αψήλου: ψηλά.
ζάω: ζω.
καπρί: αγριογούρουνο.
πλατόνι: ελάφι.
το τάχυ: το πρωί.
φουρκάλα: διχαλωτό ξύλο.
στοιβανιά: σωρός από ξύλα.
ημερόδεντρο: η ήμερη βαλανιδιά.
ραϊδιά: γκρεμός.
στεφάνι: απότομη κορυφή βουνού.
κλαπατάρια: μεγάλα φτερά.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ο ποιητής χρησιμοποιεί την παρομοίωση, τη συσσώρευση και την αντίθεση: να τα επισημάνετε και να βρείτε ποια συναισθήματα εκφράζουν αυτά τα μέσα.
Με ποια άλλα μέσα εκφράζεται η ορεσίβια τραχύτητα στο ποίημα; (προτού απαντήσετε να προσέξετε την ποιότητα των ήχων).
Ποιες ομοιότητες παρουσιάζει ο στίχος του Κρυστάλλη με το στίχο του δημοτικού τραγουδιού;

Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894)

Εικόνα

Ποιητής της αγροτικής και ποιμενικής ζωής. Γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου και τελείωσε το Ελληνικό Σχολείο και το Γυμνάσιο στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Με αφορμή την έκδοση της συλλογής του Αι Σκιαί του Άδου (1887) καταδιώχτηκε από τις τουρκικές αρχές των Ιωαννίνων και για να μη συλληφθεί, διέφυγε κρυφά στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα αντιμετωπίζοντας οικονομικές δυσκολίες αναγκάστηκε να εργαστεί πρώτα ως τυπογράφος και αργότερα ως εργάτης στην Εταιρεία Σιδηροδρόμων (Σ.Π.Α.Π.). Οι ανθυγιεινές συνθήκες ζωής και οι στερήσεις έβλαψαν γρήγορα την υγεία του. Πέθανε φυματικός σε ηλικία 26 ετών.

Επηρεασμένος από το δημοτικό τραγούδι ο Κρυστάλλης εκφράζει με την ποίησή του τη φυσιολατρική διάθεση και το αίσθημα της νοσταλγίας. Έργα του: I. Ποιήματα: Αι Σκιαί του Άδου (1887), Ο καλόγηρος της Κλεισούρας του Μεσολογγίου (1889), Αγροτικά (1890), Ο τραγουδιστής του βουνού και της στάνης (1893). II. Πεζά: Πεζογραφήματα (1894). Τα Άπαντα του Κρυστάλλη έχουν εκδοθεί σε δυο τόμους με επιμέλεια Μιχάλη Περάνθη.