Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Α Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §17-49

Περίληψη

Καθώς πλήθαιναν οι αυθαιρεσίες του καθεστώτος και οι άδικες εκτελέσεις πολιτών, πολλοί άρχισαν να ανησυχούν και να προσπαθούν να αντιδράσουν. O Θηραμένης υποστήριξε και πάλι ότι θα έπρεπε να μοιραστούν την εξουσία με αρκετούς άλλους. O Κριτίας και άλλοι από τους Τριάκοντα διάλεξαν τρεις χιλιάδες Αθηναίους, για να μετέχουν στην άσκηση της εξουσίας. O Θηραμένης έκρινε παράλογο το μέτρο και τις μεθοδεύσεις, οι αντίπαλοί του όμως αφόπλισαν όλους τους άλλους Αθηναίους, εκτός από τους «Τρισχιλίους». Κυριάρχησε πλέον η τρομοκρατία. Σκότωσαν πολλούς ή από προσωπικό μίσος ή για τα χρήματά τους. Αποφάσισαν να συλλάβει ο καθένας τους από ένα μέτοικο, να τον σκοτώσουν και να δημεύσουν την περιουσία του. Τέλος, έκριναν ότι ο Θηραμένης ήταν σοβαρό εμπόδιο στις αυθαιρεσίες τους και άρχισαν να τον συκοφαντούν στους βουλευτές, στον καθένα ξεχωριστά, ότι είναι επικίνδυνος για το καθεστώς. Κατόπιν κάλεσαν σε συνεδρία τη Βουλή και ειδοποίησαν τους πιο αδίστακτους νεαρούς, («παρακρατικούς»), να είναι εκεί με μαχαίρια κάτω από τη μασχάλη. O Κριτίας στην αγόρευσή του κατηγόρησε τον Θηραμένη ως αναξιόπιστο πολιτικό («κόθορνο», σαν το υπόδημα των ηθοποιών του θεάτρου που ταίριαζε και στα δύο πόδια), συμφεροντολόγο, ύπουλο και προδότη. O Θηραμένης στην απολογία του υποστήριξε ότι πάντα πολιτεύθηκε με μετριοπάθεια και σύνεση, ότι οι ακρότητες του καθεστώτος των Τριάκοντα και οι αδικίες προκαλούν δίκαιες αντιδράσεις και ότι ποτέ, σε δημοκρατικό ή σε τυραννικό καθεστώς, δεν επεδίωξε να στερήσει τίμιους πολίτες από τα πολιτικά τους δικαιώματα.

 

Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §50-56

Κείμενο Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §50-56: Πρωτότυπο κείμενο με παράλληλες μεταφράσεις

[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.

Παρωδία δίκης

Βουλευτήριον [πηγή: Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών Αθήνα-Παλαιό και Νέο Βουλευτήριο [πηγή: Βουλευτήριον: το φυτώριο ενός θεσμού - Ίδρυμα Μείζνος Ελληνισμού] Η Βουλή των 500 [πηγή: Ελληνική Ιστορία - Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] 

[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».

Επιχειρηματολογία (επιστημονικό κείμενο) [πηγή: Θεωρία και Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας - Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.

Η αντίδραση του Θηραμένη

Α. Κ. Καραδημητρίου, «Ο ικέτης στην αρχαία Ελλάδα» (επιστημονικό άρθρο) [πηγή: περιοδικό «Ελληνικά»]

[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».

 Η ικεσία ως μέσο αποφυγής των πολιτικών διώξεων: Θουκυδίδης 3.75.4-5 (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]  

[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη, οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.

Η εκτέλεση του Θηραμένη






κότταβος (κείμενο)

γλωσσικά σχόλια

ὡς... ἐπαύσατο
  χρον. πρότ., υποκ. ο Θηραμένης
δῆλος, -η, -ον
  φανερός
εὐμενῶς ἐπιθορυβῶ
  επιδοκιμάζω με φωνές
ἡ βουλὴ διαψηφίζεται
  η Βουλή, αποφασίζει με ψηφοφορία
ἀναφεύγω
  ξεφεύγω, γλυτώνω
οὐ βιωτὸν ἡγοῦμαί τι
  θεωρώ κάτι ανυπόφορο, δεν μπορώ να ανεχθώ κάτι
ἐπιστῆναι - ἐφίσταμαι
  στέκομαι κοντά (ή πάνω από...)
δρύφακτα και δρύφρακτα
  (<δρῦς + φράττω) τα κιγκλιδώματα που χωρίζουν τις θέσεις των βουλευτών από το χώρο του ακροατηρίου της βουλής
προστάτης
  (ώς πολιτικός όρος) ηγέτης
οἵου δεῖ
  (τοιούτου) οἵου δεῖ· τέτοιου, όπως πρέπει να είναι
οἱ ἐφεστηκότες (ἐφίσταμαι)
  (πρβλ. §50: ἐπιστῆναι ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις)
ἀνήσομεν - ἀνίημι
  αφήνω
λυμαίνομαι
  καταστρέφω <λῦμα, το· άπόπλυμα. ἡ λύμη· ντροπή, κακοποίηση
οἱ ἔξω τοῦ καταλόγου
  οι εκτός καταλόγου, αυτοί των οποίων τα ονόματα δεν περιλαμβάνονταν στον κατάλογο
κύριός εἰμι + απαρ.
  έχω το δικαίωμα να...
συνδοκοῦν - (συνδοκεῖ)
  αιτ. απόλυτη· συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν με τη σύμφωνη γνώμη όλων μας (των Τριάκοντα)
ἔννομος, -ον
  ο σύμφωνος με τον νόμο
ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα
  ικετεύω, σε ό,τι πιο δίκαιο υπάρχει (στ' όνομα της ίδιας της δικαιοσύνης)
μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι
  να μην έχει ο Κριτίας το δικαίωμα να...
καὶ ταῦτα γιγνώσκοντες
  και μάλιστα ενώ γνωρίζετε
εὐεξάλειπτος
  αυτός που εξαλείφεται, σβήνεται εύκολα
καλός κἀγαθὸς
  ωραίος στην εμφάνιση και με υψηλό φρόνημα (το πρότυπο της αριστοκρατικής τάξης)
ἐκεῖνοι εἰσελθόντες
  ονομ. απόλυτη· αντί «ἐκείνων εἰσελθόντων»
ὥσπερ εἴκὸς
  όπως ήταν φυσικό. <εἴκω· μοιάζω. Πρκμ. ἔοικα, εὶκών, εἰκάζω, εικασία, εικονίζω.
ἡσυχίαν ἔχω
  παραμένω αδρανής, δεν αντιδρώ
καὶ οὔκ ἀγνοοῦντες
  δηλ. οι βουλευταί
ῥήμα
  λόγος, φράση <εἴρω»· μιλάω, αφηγούμαι. Πρκμ. εἴρημαι. ρήτωρ, ρήτρα, ρητός, απόρρητος
οἰμώζω
  κλαίω, θρηνώ μεγαλόφωνα
ἐπήρετο· ἐπερωτῶ
  ρωτάω, απαντώ ρωτώντας
ἀναγκαζόμενος
  δια της βίας, με το ζόρι
τό κώνειον
  δηλητηριώδες υγρό που το χρησιμοποιούσαν για να θανατώνουν κατάδικους
ἀποκοτταβίζω
  ρίχνω μακριά το κρασί που έχει μείνει στο ποτήρι μου, παίζοντας «κότταβο»
Κριτίᾳ τῷ καλῷ
  για τον ωραίο Κριτία, στην υγεία του όμορφου Κριτία
ἀγαστός (<ἄγαμαι)
  θαυμαστός
τὸ φρόνιμον καὶ τὸ παιγνιῶδες τῆς ψυχῆς
  η αυτοκυριαρχία και το χιούμορ, η ετοιμότητα του πνεύματος

 

Ερμηνευτικά σχόλια

§50-56

 

Η περιγραφή της παρωδίας της δίκης του Θηραμένη είναι πολύ χαρακτηριστική για την κρίση που περνούσε ο Ελληνικός κόσμος στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. Η κρίση δεν ήταν μόνο πολιτική: εδώ φαίνεται ολοκάθαρα πώς αμφισβητούνται και πόσο ωμά παραβιάζονται η αντίληψη που είχαν οι Έλληνες για το Νόμο καθώς και η αντίληψη για την ευσέβεια.

§50 καὶ ἐπιστῆναι... ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις

 

Δεν έφτανε η φανερή ψηφοφορία που είχαν επιβάλει οι Τριάκοντα στους βουλευτές/δικαστές· για να επηρεάσει την ελεύθερη βούλησή τους, ο Κριτίας χρησιμοποιεί ωμή τρομοκρατία με τους νεαρούς μαχαιροφόρους που μπήκαν μέσα στο Βουλευτήριο, στάθηκαν στο κιγκλίδωμα και κρατούσαν τα εγχειρίδια έτσι, ώστε να τα βλέπουν οι βουλευτές («φανερῶς... τῇ βουλῇ»).

§51 προστάτου ἔργον εἶναι... μὴ ἐπιτρέπῃ

 

Ο Κριτίας υποστηρίζει αδιάντροπα ότι οι δικαστές έχουν παρασυρθεί από την απολογία του Θηραμένη («ἐξαπατωμένους») και ότι ο ίδιος, ως ηγέτης, δεν μπορεί να επιτρέψει κάτι τέτοιο. Άλλωστε και «οἵδε οἱ ἐφεστηκότες», οι νεαροί με τα εγχειρίδια, λένε ότι δε θα επιτρέψουν να παρασυρθούν ούτε οι δικαστές ούτε και ο Κριτίας (ἡμῖν).

ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις... ἐγὼ οὖν...

 

Οι τύραννοι δεν τηρούν ούτε τους νόμους που ψήφισαν οι ίδιοι. Καταλύεται κάθε έννοια νομιμότητας και ο νόμος γίνεται παιχνίδι ή «εγχειρίδιον» στα χέρια του ισχυρού της στιγμής. Τους απλούς πολίτες μπορούσε να τους θανατώσει οποιοσδήποτε από τους Τριάκοντα και τα όργανά τους με την κατηγορία ότι είναι επικίνδυνοι για το καθεστώς. Ο «κατάλογος» είχε περιλάβει τρεις χιλιάδες ονόματα πολιτών μόνο, των οπαδών των ολιγαρχικών. Αν κάποιος από τους «εντός του καταλόγου» είχε κατηγορηθεί, δίκαια ή άδικα, για ανατρεπτικές ενέργειες, για να καταδικαστεί σε θάνατο έπρεπε να το αποφασίσουν οι πεντακόσιοι βουλευτές. Για τους «εκτός καταλόγου» αποφάσιζαν μόνο οι Τριάκοντα.
Η J. de Romilly γράφει για τη σχέση των αρχαίων Ελλήνων με τον νόμο: «Οι Έλληνες, εραστές πάντοτε της ανεξαρτησίας, διακήρυσσαν συνεχώς με υπερηφάνεια την υπακοή τους στους νόμους. Είναι γεγονός ότι δεν αναζητούσαν με κανένα τρόπο να καθορίσουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες σε σχέση με την πόλη στην οποία ανήκαν και με την οποία είχαν ταυτισθεί. Το μόνο που ζητούσαν ήταν να διοικείται η πόλη αυτή από έναν δικό της κανόνα και όχι έναν άνθρωπο. Έτσι ο νόμος υπήρξε το στήριγμα και η εγγύηση όλης της πολιτικής τους ζωής. Και τον χρησιμοποιούσαν ως μέσον για να αντιτάσσονται τόσο στην αναρχία της πρωτόγονης ζωής όσο και στην υποταγή των λαών που, σαν τους Πέρσες, υπόκεινταν στην αυθαιρεσία ενός ηγεμόνα». (Ο Νόμος στην ελληνική σκέψη, σελ. 15).

§52 ... ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν... ἱκετεύω...

 

Είναι πασίγνωστος και από την ιστορία και από τη λογοτεχνία (κυρίως από την τραγωδία) ο σεβασμός για τους «ικέτες», που έχουν καταφύγει σε κάποιο βωμό ή ιερό. Η παραβίαση του ασύλου θεωρείται μεγάλη ασέβεια που μολύνει ολόκληρη την κοινότητα. Η τήρηση των θεσμών της ευσέβειας «αποτελούσε σε κάθε περίπτωση πολιτικό καθήκον». Οι σχέσεις της θρησκευτικής και της πολιτικής ζωής φαίνονται αν ρίξει κανείς μια ματιά στην Αγορά των Αθηνών τα δημόσια κτήρια της αθηναϊκής δημοκρατίας είναι διάσπαρτα στο χώρο της αγοράς, ανάμεσα στα ιερά και στους βωμούς των θεών (Βλ. σχέδιο).

§53 ὑμῶν μέντοι θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς

 

Ο Θηραμένης προειδοποιεί τους Βουλευτές ότι αν μείνουν απαθείς σε τόσο ωμή καταπάτηση και του νόμου και του ασύλου, σίγουρα κάποιοι απ' αυτούς θα έχουν την ίδια τύχη μ' αυτόν. Εύκολα θα μπορούσε να εξαλειφθεί το όνομα οποιουδήποτε από τον κατάλογο των «τρισχιλίων» και να θανατωθεί με εντολή των τριάκοντα, χωρίς την πολυτέλεια έστω και της «στημένης» δίκης. Γι' αυτό ο Θηραμένης «απορεί που δεν βοηθάνε (οι δικαστές) τον ίδιο τον εαυτό τους».

οἱ ἕνδεκα

 

Αξιωματούχοι, ένας από κάθε φυλή μαζί με τον γραμματέα, προϊστάμενοι του «δεσμωτηρίου», αρμόδιοι για τις θανατικές εκτελέσεις

§55 εἷλκε ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος...
  Ο Θηραμένης είχε πιαστεί από τον βωμό και ο Σάτυρος και οι υπηρέτες των τριάκοντα τον έσερναν, τον τράβαγαν για να τον απομακρύνουν.

§56 ... ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ μὴ σιωπήσειεν

 

Επειδή φώναζε ο Θηραμένης, καταγγέλοντας την παρανομία και την ασέβεια των διωκτών του, μέσα στην αγορά, ο Σάτυρος τον απείλησε ότι θα τον χτυπήσει («αν δεν σωπάσεις, θα κλάψεις»), ενώ τον έσερνε για εκτέλεση. Η απάντηση του Θηραμένη στον Σάτυρο και η τελευταία του φράση «Κριτίᾳ τῷ καλῷ» δείχνουν το «παιγνιώδες» του χαρακτήρα του. Ο «παιγνιώδης» χαρακτήρας των Αθηναίων, το χιούμορ, το έξυπνο ευφυολόγημα, σφράγισαν πολλά από τα δημιουργήματα του πολιτισμού τους και πιο πολύ το θέατρο: στο σατυρικό δράμα παρουσιαζόταν η φαιδρή όψη του μύθου των τραγωδιών που είχαν προηγηθεί στην παράσταση· στην κωμωδία του 5ου αι. π.Χ. κυριαρχούσε η ειρωνεία, ο σαρκασμός, η κριτική για τα πάντα, για πρόσωπα και γεγονότα της πολιτικής και της πνευματικής ζωής. Το «παιγνιώδες» πνεύμα είναι χαρακτηριστικό και στους πλατωνικούς διάλογους.

§56 τὸ κώνειον

 

Παχύρρευστη ουσία με χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή από τα φύλλα και τους βλαστούς του φυτού κώνειον. Η αλκαλοειδής ουσία κωνεΐνη έχει έντονη τοξικότητα και απορροφάται γρήγορα από τους βλεννογόνους· επιφέρει παράλυση των κέντρων του προμήκους μυελού και των κέντρων κίνησης και προκαλεί σχετικά ανώδυνο θάνατο από ασφυξία.

ὁ κότταβος

 

Ήταν νεανικό παιχνίδι στα συμπόσια· οι παίχτες σημάδευαν απο μακριά μια λεκάνη και πετούσαν μέσα το κρασί που είχε απομείνει στο ποτήρι τους, προσπαθώντας να μη χυθούν σταγόνες έξω από τη λεκάνη και προφέροντας το όνομα αγαπημένου προσώπου. Αν δεν έπεφταν έξω από τη λεκάνη σταγόνες, ήταν καλό σημάδι για τις ερωτικές σχέσεις του παίχτη με το πρόσωπο, του οποίου το όνομα είχε αναφέρει.
Το χιούμορ του Θηραμένη αποκτά την πραγματική του διάσταση αν συσχετισθεί με το γεγονός ότι ο Κριτίας είχε συνθέσει στίχους για τον Κότταβο. Με τα σημερινά δεδομένα η φράση του Θηραμένη και η τελευταία κίνησή του προτού πεθάνει, έχει το νόημα: «και στα δικά σου» (για τον Κριτία).

 

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1)   Ποια ήταν η αρχική αντίδραση της Βουλής σε όσα είπε ο Θηραμένης; Ποια αλλαγή στάσης παραρηρείτε;
α) μετά την παρέμβαση του Κριτία,
β) μετά τα τελευταία λόγια του Θηραμένη;

2)   Γιατί η σύλληψη του Θηραμένη μέσα στο δικαστήριο ήταν και ανόσια, και άδικη;

3)   Να γραφεί η §50 με τις εξής αλλαγές:
ὁ Θηραμένης=οἱ φεύγοντες (= οι κατηγορούμενοι), Κριτίας = οἱ διώκοντες (= οι κατήγοροι), ἡ Βουλή = οι βουλευταί.

4)   Με ποιες απλές ή σύνθετες λέξεις των §50-51 έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις της ΝΕ: αλοιφή, άνεση, απάτη, απολυμαίνω, επιστάτης, επιτροπή, λόγος, λύματα, φυγή, ψήφος.

5)   Πώς χαρακτηρίζετε τον Κριτία από τις πράξεις του και τα λόγια του;

6.   Οι λόγοι του Θηραμένη (§52) να γραφούν με τις εξής αλλαγές: ἐγώ = ἡμεῖς, Κριτίας = τριάκοντα.

7.   Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Θηραμένης να υπερασπιστεί τον εαυτό του; Ποιο ήταν το τελευταίο όπλο της «υπερασπιστικής γραμμής» του Θηραμένη;

8. Οι λέξεις της στήλης Α (§ 50-51) να συνδεθούν με τις στήλες Β και Γ (όπως στο παράδειγμα):

Α Β Γ
οι λέξεις/φράσεις είναι συμπληρώνουν/προσδιορίζουν
δήλη υποκείμενο ἐπιστῆναι
διαψηφίζεσθαι υποκείμενο ἡμῖν
βιωτὸν κατηγορούμενο ἀποθνήσκειν
τοὺς ἔχοντας κατηγορούμενο ἐπιτρέψοι
ἐξαπατωμένους αντικείμενο τοῦτο
μηδένα κατηγ. μετοχή βουλὴ
θανατοῦν κατηγ. προσδιορ. τοὺς φίλους
ἅπασιν υποκείμενο ἔστι

9. Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση: η μετοχή ἡγουμένου (§54) είναι:
κατηγορηματική
τροπική
αιτιολογική
εναντιωματική

10. Οι μετοχές της στήλης Α (§ 52-53) να συνδεθούν με τις δευτερεύουσες προτάσεις της στήλης Β στις οποίες αντιστοιχούν:

Α Β
α) ἀκούσας α) ἐπειδὰν ἀκούσῃ
εἰ ἤκουσε
εἰ καὶ ἤκουσε
ἐπεὶ ἤκουσε
β) γιγνώσκοντες β) ἐπεὶ γιγνώσκετε
εἰ καὶ γιγνώσκετε
ἐάν γιγνώσκητε
ἵνα γιγνώσκητε

11. Το τμήμα «ὁ δὲ Θηραμένης... παρῆσαν» (§55) να γραφεί με τις εξής αλλαγές: Θηραμένης = οἱ φεύγοντες, ἡ βουλή = οἱ βουλευταί.

12. Οι προτάσεις της στήλης Α (§55) να συνδεθούν με τον κατάλληλο χαρακτηρισμό της στήλης Β.

Α Β
ὡς ταῦτα εἶπεν πλάγια ερωτηματική
ὥσπερ εἰκός χρονική
ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν υποθετική
οἷα ἔπασχε χρονική
εἰ μὴ σιωπήσειεν αναφορική
ἐπεὶ .. τὸ κώνειον ἔπιε ειδική

13. Από την αφήγηση των γεγονότων φαίνεται ότι ο Ξενοφών βλέπει με συμπάθεια τον Θηραμένη. Ποια στοιχεία το δηλώνουν αυτό;

14. Η καταδίκη του Θηραμένη ήταν προσχεδιασμένη. Ποια σημεία του κειμένου αποκαλύπτουν τη σκευωρία;

 

Θέματα για συζήτηση

ImageΝα παρατηρήσετε το σχέδιο της Αγοράς των Αθηνών. Ποια εντύπωση δημιουργείται για τις σχέσεις θρησκευτικής και πολιτικής ζωής; Υπάρχουν παρόμοιες σχέσεις στην σύγχρονη εποχή;
 Αρχαία Αγορά (κείμενο και εικόνες) Ο ρόλος των ιερέων στην αρχαία Ελλάδα (κείμενο) Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας

ImageΝα αιτιολογηθεί η αντιφατική στάση της Βουλής σε δύο διαφορετικά σημεία της συνεδρίας: «εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα» (§50) και «ἡσυχίαν εἶχε» (§55).

Image