Ιστορία (Α΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Άγαλμα της "Νίκης της Σαμοθράκης"
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής
εώς την εποχή του Ιουστινιανού
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Συγγραφέας:
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΣΤΡΑΠΑΣ, δ. φ. εκπαιδευτικός Δ.Ε.

 

Επιτροπή Αξιολόγησης:
ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝ., καθηγητής του Παν. Αθηνών
ΜΑΝΔΑΛΑΚΗ ΑΙΚΑΤ., δ.φ., εκπαιδευτικός Δ.Ε.
ΠΕΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝ., μ.δ., εκπαιδευτικός Δ.Ε.


Υπεύθυνος για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο:
ΙΩΣΗΦ ΠΕΡΑΚΗΣ, δ.φ., Πάρεδρος του Π.Ι.

Φιλολογική επιμέλεια:
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΑΚΚΑ, μ. ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε.

 

 

Εικόνα εξωφύλλου:
Άγαλμα του Ραμσή Β' και ανδριάντας του Αυγούστου (αριστερά).
Αναθηματικό ανάγλυφο αυτοστεφανούμενου εφήβου
από το ιερό της Αθηνάς στο Σούνιο (κέντρο).

 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗΣ

Πλαίσιο Χρηματοδότησης - ΕΣΠΑ 2007-2013 H επανέκδοση του παρόντος βιβλίου πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων «Διόφαντος» μέσω ψηφιακής μακέτας, η οποία δημιουργήθηκε με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ / ΕΠ «Εκπαίδευση & Διά Βίου Μάθηση» / Πράξη «ΣΤΗΡΙΖΩ».

Οι διορθώσεις πραγματοποιήθηκαν κατόπιν έγκρισης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Εικόνα εξωφύλλου:
Άγαλμα της "Νίκης της Σαμοθράκης". Αποτελεί μέρος αφιερώματος στο ιερό των Καβείρων της Σαμοθράκης, που παρουσίαζε τη θεά Νίκη στην πλώρη πλοίου. Έργο άγνωστου καλλιτέχνη των αρχών του 2ου. π.Χ. (Μουσείο Λούβρου, Παρίσι).

 

 

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

 

ΑΝΤΩΝΗ Ν. ΜΑΣΤΡΑΠΑ

Η συγγραφή και η επιμέλεια του βιβλίου πραγματοποιήθηκε
υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

 



ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής
εώς την εποχή του Ιουστινιανού

Α' ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
(ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ)

 

 

 

 

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ι. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
1. Οι λαοί της Μεσοποταμίας
1.1 Η χώρα
1.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
1.3 Η ιστορία
1.4 O πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η Αίγυπτος
2.1 Η χώρα
2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
2.3 Η ιστορία
2.4 O πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
3. Οι Φοίνικες
3.1 Η χώρα
3.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
3.3 Η ιστορία
3.4 O πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
4. Οι Εβραίοι
4.1 Η χώρα
4.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
4.3 Η ιστορία
4.4 O πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
5. Οι Χετταίοι ή Χεττίτες
5.1 Η χώρα
5.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
5.3 Η ιστορία
5.4 O πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
6. Οι Μήδοι και οι Πέρσες
6.1 Η χώρα
6.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
6.3 Η ιστορία
6.4 O πολιτισμός

Ασκήσεις - Δραστηριότητες
7. Οι Ανατολικοί λαοί και οι Έλληνες

II. ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
Από τους προϊστορικούς χρόνους έως και το Μ. Αλέξανδρο
1. Ελληνική προϊστορία
1.1 Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί
1.2 Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η αρχαία Ελλάδα (Από το 1100 ως το 323 π.χ.)
2.1 Ομηρική εποχή
2.2 Αρχαϊκή εποχή
2.3 Κλασική εποχή
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

III. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
1. Ο ελληνιστικός κόσμος
1.1 Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου
1.2 Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Ο ελληνιστικός πολιτισμός
2.1 Τα ελληνιστικά κέντρα
2.2 Η γλώσσα
2.3 Η θρησκεία
2.4 Τα γράμματα
2.5 Οι επιστήμες
2.6 Οι τέχνες
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

IV. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ Δ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ
1. Ο Ελληνισμός της Δύσης
1.1 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση των αποίκων
1.2 Οι Συρακούσες
1.3 Οι Έλληνες και οι λαοί της Δυτικής Μεσογείου
1.4 Ο πολιτισμός των Ελλήνων της Δύσης
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η Καρχηδόνα
2.1 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
2.2 Η εξάπλωση των Καρχηδονίων
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
3. Οι λαοί της ιταλικής χερσονήσου και ο σχηματισμός του ρωμαϊκού κράτους
3.1 Η χώρα
3.2 Οι Ετρούσκοι
3.3 Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της
3.4 Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας - Res publica
3.5 Η ρωμαϊκή εξάπλωση
3.6 Ο ρωμαϊκός πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

V. ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
1. Η ολοκλήρωση της ρωμαϊκής επέκτασης (200-31 π. Χ.)
1.1 Η επέκταση στην Ανατολή
1.2 Οι κατακτήσεις στη Δύση
1.3 Η διοίκηση των κατακτημένων περιοχών
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Οι συνέπειες των κατακτήσεων
2.1 Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές
2.2 Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες
2.3 Η ενοποίηση της Ιταλίας
2.4 Οι εμφύλιοι πόλεμοι
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

VI. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (1ος αι. π.Χ.-3ος αι. μ.Χ.)
1. Η περίοδος της ακμής (27 π.Χ.-193 μ.Χ.)
1.1 Η εποχή του Αυγούστου (30 π.Χ.-14 μ.Χ.)
1.2 Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.)
1.3 Ο Ελληνισμός και η Ρώμη
1.4 Η ρωμαϊκή τέχνη
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η κρίση της αυτοκρατορίας τον 3ο αι. μ.Χ.
2.1 Η κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού
2.2 Η οικονομική κρίση

2.3 Η κοινωνική κρίση
2.4 Οι βαρβαρικές επιδρομές
2.5 Η παρακμή του αρχαίου κόσμου
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

VII. Η ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (4ος-6ος αι. μ.Χ.)
1. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους(4ος-5ος αι. μ.Χ.)
1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
1.2 Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής
1.3 Οι θρησκευτικές εξελίξεις
1.4 Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους
1.5 Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η εποχή του Ιουστινιανού
2.1 Ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης
2.2 Η ελληνοχριστιανική οικουμένη
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
3. Τα γράμματα και οι τέχνες
3.1 Η πνευματική ανάπτυξη
3.2 Η καλλιτεχνική ανάπτυξη
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

VIII. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
1. Η Ινδία
1.1 Η χώρα
1.2 Η οικονομία και η κοινωνία
1.3 Η ιστορία και ο πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες
2. Η Κίνα
2.1 Η χώρα και οι κάτοικοι
2.2 Η ιστορία και ο πολιτισμός
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας να δημιουργηθεί ένα εύχρηστο και παιδαγωγικά κατάλληλο βοήθημα που θα καλύπτει τις σύγχρονες ανάγκες διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στην Α' τάξη του Ενιαίου Λυκείου.

Κύρια επιδίωξή μας είναι μέσα από τις σελίδες του οι μαθητές να γνωρίσουν την ελληνική ιστορία της αρχαιότητας παράλληλα με την ιστορία των άλλων λαών. Να κατανοήσουν δηλαδή το βαθμό σύνδεσης του Ελληνισμού με τους λαούς της Ανατολής και της Μεσογείου και κατ' επέκταση τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την εποχή του Ιουστινιανού.

Ως προς τη διάρθρωση του περιεχομένου ο συγγραφέας δεν είχε το περιθώριο πολλών επιλογών. Ακολούθησε το πρόγραμμα σπουδών που είχε συντάξει η αρμόδια ομάδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Ωστόσο, η επιλογή του υλικού και η παρουσίαση του είναι έργο για το οποίο εξ ολοκλήρου ευθύνεται ο ίδιος. Οι γνώσεις και ο τρόπος παρουσίασης τους, δηλαδή η ανάδειξη ή η αποσιώπηση γεγονότων, η προβολή και ο συσχετισμός ιστορικών φαινομένων, ακόμα η επιλογή των εικόνων, των χαρτών και των παραθεμάτων που υποστηρίζουν το γνωστικό αντικείμενο του βιβλίου, αφορούν το συγγραφέα.

Ο τίτλος Ιστορία του αρχαίου κόσμου. Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή τον Ιουστινιανού προσδιορίζει χρονικά το περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο διαρθρώνεται σε οκτώ κεφάλαια:

  • Επισκόπηση της ιστορίας των λαών της Εγγύς Ανατολής (Μεσοποταμίας, Αιγύπτου, Φοινίκων, Εβραίων, Χετταίων, Μήδων και Περσών) και εξέταση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής τους οργάνωσης.
  • Συνοπτική ιστορία των αρχαίων Ελλήνων από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.).
  • Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα (οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά) του ελληνιστικού κόσμου.
  • Την οργάνωση του Ελληνισμού της Δύσης και των άλλων λαών της Δυτικής Μεσογείου, ιδιαίτερα της Ρώμης από την ίδρυσή της μέχρι τα τέλη του 2ου αι. π.Χ.
  • Την επέκταση της Ρώμης σ' ολόκληρη τη Μεσόγειο.
  • Τα κύρια γνωρίσματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη δημιουργία της μέχρι την εποχή της παρακμής της (1ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ.Χ.).
  • Την εξέλιξη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τα τέλη του 3ου αι. μ.Χ. μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού.
  • Επισκόπηση της ιστορίας της Ινδίας και της Κίνας κατά την αρχαιότητα, με έμφαση στις σχέσεις που δημιούργησαν με τον ελληνορωμαϊκό κόσμο.

Οι εικόνες, οι πίνακες, οι χάρτες και τα παραθέματα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ύλης του βιβλίου, συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου. Δείκτες αριθμημένοι κατά ενότητα μέσα το κείμενο παραπέμπουν στα παραθέματα, που σκοπό έχουν να εμπλουτίσουν το περιεχόμενο και να φωτίσουν πολλαπλά πτυχές της διδακτικής ενότητας. Τα κείμενα των παραθεμάτων έχουν σε μερικές περιπτώσεις προσαρμοστεί στους ορθογραφικούς κανόνες της νέας ελληνικής γλώσσας. Στο κάτω μέρος κάθε παραθέματος υπάρχει βιβλιογραφική παραπομπή. Στην περίπτωση που το κείμενο του παραθέματος μεταφράζεται από το συγγραφέα του βιβλίου, δεν αναφέρεται το όνομα του μεταφραστή.

Με τις ερωτήσεις και τις δραστηριότητες που υπάρχουν στο τέλος κάθε ενότητας, παρέχονται αρκετές ευκαιρίες στους μαθητές να προσεγγίσουν κριτικά το περιεχόμενο της ενότητας, να επεξεργαστούν περαιτέρω ορισμένα σημεία και, γενικότερα, να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους και να εμβαθύνουν στη μελέτη της ιστορίας.

Για όσους όρους ή λέξεις κρίθηκε σκόπιμο να ερμηνευτούν για διευκόλυνση των μαθητών, δημιουργήθηκε ένας ερμηνευτικός πίνακας όρων στο τέλος κάθε κεφαλαίου. Στον πίνακα αυτό έχουν καταχωριστεί όροι ή λέξεις του βιβλίου που φέρουν αστερίσκο(*).

Επιπλέον, στο τέλος του βιβλίου υπάρχει συγκεντρωτικό ευρετήριο με την καταγραφή των όρων και των σελίδων στις οποίες αυτοί απαντούν.

Τέλος, παρατίθεται χρονολογικός πίνακας των κυριότερων ιστορούμενων γεγονότων, καθώς και ενδεικτική βιβλιογραφία προς χρήση των μαθητών.