Ιστορία ΣΤ΄ Δημοτικού - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
 |
Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου
►► ΕΝΟΤΗΤΑ E |
||||
Κεφάλαιο 5 Η Μικρασιατική Εκστρατεία και η Καταστροφή Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα, ως νικήτρια χώρα, απέστειλε στρατό στη Μικρά Ασία. Το όνειρο της απελευθέρωσης των αλύτρωτων αδελφών της περιοχής φάνηκε προς στιγμή να πραγματοποιείται. Όμως σύντομα οι ελπίδες διαψεύσθηκαν. Στα τέλη Αυγούστου του 1922 τα τουρκικά στρατεύματα νίκησαν οριστικά τον ελληνικό στρατό. Η ήττα του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος είχε ως συνέπεια την καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού και τον ξεριζωμό του από τις εστίες του, την αποκαλούμενη Μικρασιατική Καταστροφή.
 |
|||||
| ✓ Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα | |
Μ ε τη Συνθήκη των Σεβρών (1920), που τερμάτισε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, δημιουργήθηκε μία περιορισμένη εδαφικά Τουρκία, καθώς οι νικήτριες δυνάμεις της Αντάντ διεκδικούσαν περιοχές της: η Βρετανία τα στενά του Βοσπόρου και την Κωνσταντινούπολη, η Ιταλία την Αττάλεια, η Γαλλία την Κιλικία και η Ελλάδα την περιοχή της Σμύρνης, όπου κατοικούσαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Από τις 2 Μαίου του 1919 είχαν αποβιβαστεί στο λιμάνι της Σμύρνης ελληνικά στρατεύματα, αναλαμβάνοντας τη διοίκησή της για πέντε χρόνια. Αμέσως μετά, οι κάτοικοι της θα αποφάσιζαν αν θα ενωνόταν με την Ελλάδα. Ο ελληνικός στρατός ήρθε αμέσως στην Πέργαμο και στο Αϊδίνι σε σύγκρουση με Τούρκους στρατιώτες και αντάρτες. Οι επιτιθέμενοι εξορμούσαν από την ενδοχώρα είτε από εδάφη που κατείχαν οι Ιταλοί. Προκειμένου να προστατευθούν οι ελληνικοί πληθυσμοί και να αντιμετωπιστούν οι τουρκικές επιθέσεις, η γραμμή κατοχής αποφασίστηκε να επεκταθεί. Προκρίθηκε, λοιπόν, από το ελληνικό Στρατηγείο η κατάληψη των σημαντικών κέντρων Αφιόν Καραχισάρ και Εσκί Σεχιρ, που απείχαν περισσότερο από 300 χιλιόμετρα από τη βάση της Σμύρνης. Αυτό σήμαινε τη δημιουργία ενός εκτεταμένου μετώπου επιχειρήσεων με τεράστιες δυσκολίες στον ανεφοδιασμό, χωρίς χάρτες ακριβείας και με τους Τούρκους να υπερτερούν σε ιππικό και πυροβολικό. Το Νοέμβριο του 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές. Την εξουσία ανέλαβαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι οποίοι επανέφεραν στο θρόνο το βασιλιά Κωνσταντίνο, προκαλώντας με την ενέργειά τους αυτή τη δυσαρέσκεια των Άγγλων και των Γάλλων. Επίσης συνέχισαν τον πόλεμο, αντικαθιστώντας την ηγεσία του στρατεύματος. Οι όροι της Συνθήκης των Σεβρών προκάλεσαν την αντίδραση των Τούρκων. Στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους οπαδούς του Σουλτάνου κι εκείνους του αξιωματικού Μουσταφά Κεμάλ. Ο Κεμάλ, διατηρώντας επαφές με τους Ιταλούς και τους Γάλλους, από τα λιμάνια των οποίων προμηθευόταν όπλα και πυρομαχικά, οργάνωσε αντίσταση εναντίον του ελληνικού στρατού. Η κατάσταση στη Μικρά Ασία σταδιακά άλλαζε, καθώς οι περισσότεροι Σύμμαχοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τα εδάφη που κατείχαν. Αλλά και οι Σοβιετικοί άρχισαν να υποστηρίζουν τον Κεμάλ. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, τα ελληνικά στρατεύματα προχώρησαν νικηφόρα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και στη διάρκεια του 1921 κατέλαβαν τους δύο στρατηγικούς στόχους που είχαν θέσει. Αλλά οι Τούρκοι του Κεμάλ υποχώρησαν κι άλλο και οχυρώθηκαν στην περιοχή της Άγκυρας. Η ανάγκη καταδίωξης και οριστικής εξολόθρευσής τους ανάγκασε τον ελληνικό στρατό να περάσει τον ποταμό Σαγγάριο και την Αλμυρά έρημο. Ο εφοδιασμός έγινε δύσκολος και ο στρατός ήταν ταλαιπωρημένος από τους συνεχείς πολέμους. Έτσι, τον Αύγουστο του 1921 οπισθοχώρησε και οχυρώθηκε σε μία αμυντική γραμμή (Εσκί Σεχίρ - Κιουτάχεια - Αφιόν Καραχισάρ). Ένα χρόνο μετά, τον Αύγουστο του 1922, οι Τούρκοι του Κεμάλ επιτέθηκαν στις εξασθενημένες ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις. Η αμυντική γραμμή έσπασε και ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Τον ακολούθησαν χιλιάδες Έλληνες, φοβούμενοι τα τουρκικά αντίποινα. Στα τέλη Αυγούστου οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη, πυρπόλησαν την ελληνική και την αρμενική συνοικία της πόλης, ενώ ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος παραδόθηκε στο μουσουλμανικό πλήθος και θανατώθηκε. Σκηνές ανείπωτου πόνου εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι, με πρωταγωνιστές πλήθος πρόσφυγες που αγωνίζονταν να μπουν στα πλοία για να σωθούν. Σφαγές χριστιανών και λεηλασίες ολοκλήρωσαν την καταστροφή. Ήταν το δραματικό τέλος της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή.
|
|
|
Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου
►► ΕΝΟΤΗΤΑ E |
Γλωσσάρι Τουρκία: Έτσι ονομάζεται το κράτος που σχηματίστηκε μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πρωτεύουσά του είναι η Άγκυρα. Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ: Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός, ηγέτης του κινήματος των Νεοτούρκων και μετέπειτα Πρόεδρος του τουρκικού κράτους. Ο Κεμάλ Ατατούρκ θεωρείται ο δημιουργός της σύγχρονης Τουρκίας. Αντίξοος: Δύσκολος, δυσμενής. Σαγγάριος: Ποταμός στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, που βρίσκεται κοντά στην Άγκυρα. Αλμυρά έρημος: Έρημος που βρίσκεται στην Κεντρική Μικρά Ασία. Οι πηγές αφηγούνται... 1. Διάγγελμα του Ελευθερίου Βενιζέλου προς το λαό της Σμύρνης με αφορμή την αποβίβαση του ελληνικού στρατού, Μάιος 1919 «Η κατάλληλη στιγμή έφτασε. Η Ελλάδα κλήθηκε από το Συνέδριο της Ειρήνης να καταλάβει τη Σμύρνη για να εξασφαλίσει την τάξη. Οι ομογενείς καταλαβαίνουν ότι η απόφαση αυτή πάρθηκε γιατί στη συνείδηση αυτών που διήυθυναν το Συνέδριο είναι αποφασισμένη η ένωση της Σμύρνης με την Ελλάδα. Έχοντας διατελέσει μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους υπόδουλος κάτω από τον ίδιο σκληρότατο ζυγό, γνωρίζω ποια αισθήματα χαράς θα πλημμυρίσουν σήμερα τις ψυχές των Ελλήνων της Μικρασίας. Την έκφραση των αισθημάτων αυτών δε σκοπεύω, βεβαίως, να παρεμποδίσω. Αλλά είμαι βέβαιος ότι η έκφραση αυτή δε θα λάβει κανένα χαρακτήρα ούτε εχθρικότητας, ούτε υπεροψίας απέναντι στους σύνοικους πληθυσμούς». (απόδοση στα νέα ελληνικά) 2. Οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη «Γύρω στις 11 το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου του 1922 άκουσα από το δρόμο ουρλιαχτά τρομοκρατημένων ανθρώπων. Βγήκα στην εξώπορτα του προξενείου και είδα ένα πλήθος πανικόβλητων κατοίκων της πόλης να τρέχουν αλαφιασμένοι προς το προξενείο για να ζητήσουν άσυλο. Τους σταμάτησαν οι ναύτες που φρουρούσαν το οίκημα, αλλά ο κόσμος συνέχιζε να φωνάζει υστερικά. Έριξα μια ματιά από την ταράτσα του κτιρίου που είχε θέα σε όλη την προκυμαία και διαπίστωσα την αιτία που είχε προκαλέσει τον πανικό: ήταν το τουρκικό ιππικό». Τζορτζ Χόρτον, Αναφορικά με την Τουρκία, Αθήνα 1992, σ. 146. Ματιά στο παρελθόν  Γενοκτονίες των λαών Η είσοδος του 20ού αιώνα συνοδεύτηκε από έξαρση του εθνικισμού σε όλες τις βαλκανικές χώρες. Οι μειονότητες θεωρήθηκαν απειλή για την εθνική ομοιογένεια και επιδιώχθηκε είτε να αφομοιωθούν είτε εναλλακτικά να εκδιωχθούν ή να εξαλειφθούν. Με άξονα αυτή τη γενική αρχή κινήθηκαν όλα σχεδόν τα βαλκανικά κράτη. Ιδιαίτερα όμως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι διώξεις εναντίον των μειονοτικών ομάδων πήραν δραματικό χαρακτήρα. Προηγήθηκε η γενοκτονία των Αρμενίων. Ακολούθησαν σφαγή και ο συστηματικός διωγμός των Ελλήνων του Πόντου και της Δυτικής Μικράς Ασίας την περίοδο 1914-1922, που προσέλαβαν τις διαστάσεις γενοκτονίας.  |
|
| ✓ Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα | |
Στις φωτογραφίες εικονίζονται Χριστιανοί της Μικράς Ασίας να παίρνουν το δρόμο για τα περίφημα «Τάγματα Εργασίας» (αμελέτ ταμπουρού). Οι περισσότεροι πέθαναν εκεί κάτω από ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες. Ο Αυστριακός υπουργός των Εξωτερικών προς το Βερολίνο «Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του κράτους, όπως πριν τους Αρμενίους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ' τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τουρκικά τάγματα τιμωρίας ή καίονται και καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα, τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερήσιαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων». Πολύχρονης Κ. Ενεπεκίδης, Οι διωγμοί των Ελλήνων τον Πόντον (1908-1918), Αθήνα 1962, σ. 11. Μαρτυρία του Τούρκου αξιωματικού Μεχμέτ Ρεούφ Εφέντη «Γεγονότα Μερζιφούντος: Όταν οι Εθνικές Δυνάμεις υποχωρούσαν κατά τις μάχες του Σαγγαρίου, επειδή είχαν μεγάλη ανάγκη τη δύναμη του Οσμάν αγά, η Επιτροπεία της Εθνικής Άμυνας τον διέταξε να σπεύσει να συμμετάσχει στις μάχες του Σαγγαρίου. Ο Οσμάν αγάς, λαμβάνοντας τη διαταγή αυτή, αναχώρησε για να μεταβεί στην Άγκυρα μέσω Σαμψούντος. Μόλις έφτασε στη Σαμψούντα, οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης υπέστησαν και δεύτερη σφαγή. Μετά από τρεις ημέρες γύρω στις 8.00 το απόγευμα (ευρωπαϊκή) ώρα η Μερζιφούς πολιορκείται τελείως. Συλλαμβάνεται ο Καϊμακάμης και οι Διοικητές της Χωροφυλακής για να μην εναντιωθούν στις ενέργειες του Οσμάν αγά και έτσι η ζωή, η τιμή και η περιουσία των κατοίκων της Μερζιφούντος μένει στα χέρια των συμμοριτών αυτών. Μέσα σε τέσσερις-πέντε ημέρες όλοι οι Έλληνες κάτοικοι, χωρίς να εξαιρούνται ούτε αυτά τα μικρά παιδιά, σφάζονται ολοκληρωτικά και λεηλατούνται κα δημεύονται όλα τα αντικείμενα και τα ζώα τους. Μέσα στην ταραχή αυτή οι συμμορίτες βάζουν φωτιά και πυρπολούν τελείως τις Ελληνικές συνοικίες». (απόδοση στα νέα ελληνικά) Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Η γενοκτονία των Ελλήνων τον Πόντου, Αθήνα 2004, σ. 532.  ▲ Έλληνες στρατιώτες παρελαύνουν στην προκυμαία της ► |
|
|
Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου
►► ΕΝΟΤΗΤΑ E |
||
▲ Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις προχωρούν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
|
|||
| ✓ Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα | |
 ◄▲ Η Σμύρνη καίγεται  ▲ Η καταστροφή της Σμύρνης, όπως αποτυπώθηκε σε δημοσιεύματα ελληνικών εφημερίδων της εποχής
Ερωτήματα • Ποια ήταν τα προβλήματα που δημιούργησε η προέλαση του ελληνικού στρατού στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας; • Με βάση τις πηγές και το εικονογραφικό υλικό προσπαθήστε να περιγράψετε τα συναισθήματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας τόσο το 1919, όταν αποβιβάστηκε εκεί ο ελληνικός στρατός, όσο και το 1922, κατά την Καταστροφή. |
|
