6.2 Kλίση ουσιαστικών

B. Θηλυκά

B.1 Ισοσύλλαβα

α) Σε -α

– Καλή σας μέρα. Έχετε εισιτήρια για τη Σαλαμίνα;
– Ναι, βεβαίως. Για ποια μέρα;
– Είτε γι' αυτή τη Δευτέρα είτε για τη Δευτέρα της επόμενης εβδομάδας.
– Πόσα εισιτήρια θέλετε να αγοράσετε;
– Τρία. Η κόρη μου είναι μαθήτρια. Μπορεί να βγάλει μειωμένο εισιτήριο;
– Ναι, φυσικά. Είστε από τη Σαλαμίνα;
– Ναι, από εκεί κατάγομαι, αλλά μένουμε στην Αθήνα.
– Και φεύγετε για διακοπές, ε;
– Ναι, κουραστήκαμε φέτος με τη δουλειά. Χρειαζόμαστε λίγες διακοπές στη θάλασσα. Με τη
γυναίκα μου, τη Μαρία, τις περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία.
– Λοιπόν, ορίστε τα εισιτήριά σας. Απλώς φροντίστε να βρίσκεστε στο λιμάνι περίπου μία ώρα
πριν από την αναχώρηση.
– Θα ήθελα μία ακόμα πληροφορία. Μπορούμε να καθίσουμε κάπου περιμένοντας την ανα-
χώρηση;
– Φυσικά. Υπάρχει το υπόστεγο στην προβλήτα, αλλά μπορείτε να περιμένετε και στην αίθου-
σα επιβατών.

Η θάλασσα μου αρέσει πολύ.
Τα κύματα της θάλασσας μου θυμίζουν τις καλοκαιρινές μου διακοπές.
Κι οι φίλοι μου αγαπούν τη θάλασσα.

Οι θάλασσες της πατρίδας μας φημίζονται για την ομορφιά τους.
Πρέπει να εμποδίσουμε τη ρύπανση των θαλασσών
και να προστατέψουμε τις θάλασσες με κάθε τρόπο.

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	μητέρα	θάλασσα	οι	μητέρες	θάλασσες
Γεν.	της	μητέρας	θάλασσας	των	μητέρων	θαλασσών
Αιτ.	τη	μητέρα	θάλασσα	τις	μητέρες	θάλασσες
Κλ.	–	μητέρα	θάλασσα	–	μητέρες	θάλασσες

Τονίζονται στην
παραλήγουσα στη
γενική του πληθυντικού:

ιδιότητα, δυνατότητα,
ικανότητα κ.ά.

η ικανότητα
οι ικανότητες
των ικανοτήτων

Τονίζονται στη λήγουσα
στη γενική του πληθυντικού:

έννοια, άγκυρα, αίθουσα,
άμαξα, άμυνα, αξία, απεργία,
απόπειρα, γέφυρα, γλώσσα,
γραβάτα, γυναίκα κ.ά.

η θάλασσα – οι θάλασσες
       των θαλασσών
η έννοια – οι έννοιες
    των εννοιών
η απεργία – οι απεργίες
     των απεργιών

Μερικά θηλυκά προπαροξύτονα και παροξύτονα ισοσύλλαβα
σε -α «κατεβάζουν» τον τόνο στη γενική πληθυντικού.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 15

Τονίζω σωστά τις παρακάτω γενικές:

των υπηρετριων	των μεριμνων	των προτεραιοτητων	των ασφαλειων
των περιπετειων	των ημεριδων	των κατοικιων	των ιδεων
των δυνατοτητων	των πατριδων	των μητερων	των βασιλισσων
των ταυτοτητων	των σταγονων	των περιφερειων	των Βρυξελλων
των ορχηστρων	των ενοτητων	των σημαιων	των λιρων

β) Σε -η (με πληθυντικό σε -ες)

– Οχ, πάλι έγινε διακοπή ρεύματος!
– Ορέστη, πού είναι η Αγγελίνα; Καθήστε στις θέσεις σας μέχρι
να βρούμε έναν αναπτήρα.
– Άκουσα τη φωνή της πριν από λίγο. Στο δωμάτιό της θα είναι.
– Γιατί τόσες διακοπές αυτή την εποχή;
– Γίνονται αλλαγές καλωδίων στον υποσταθμό της Δ.Ε.Η.
– Ας κάνουμε λοιπόν υπομονή, αφού πρόκειται για τη βελτίωση
της υποδομής του δικτύου.

Η διακοπή του ρεύματος δε θα με εμποδίσει να διαβάσω.
Αρκεί η διάρκεια της διακοπής να είναι μικρή.
Αρκετοί γείτονές μας ανησύχησαν με τη διακοπή.

Οι διακοπές ρεύματος προκαλούν πολλά προβλήματα στους
κατοίκους της πόλης. Τα αποτελέσματα των διακοπών αυτών
είναι πολλές φορές δυσάρεστα, γι' αυτό κι εγώ, αντί για τις
διακοπές ρεύματος, προτιμώ τις διακοπές δίπλα στη θάλασσα!

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	διακοπή	οι	διακοπές
Γεν.	της	διακοπής	των	διακοπών
Αιτ.	τη	διακοπή	τις	διακοπές
Κλ.	–	διακοπή	–	διακοπές

Έτσι κλίνονται τα:

αγάπη, αλλαγή, αρχή,
Αφρική, βιβλιοθήκη,
γραμμή, διακοπή, δίκη,
εκλογή, επιστήμη,
Ευρώπη, μηχανή, μύτη,
νίκη, τέχνη, τιμή, φωνή,
ψυχή

Τα ουσιαστικά αυτά τονίζονται στη γενική του πληθυντικού στη
λήγουσα.
η αρχή – οι αρχές – των αρχών
η δίκη – οι δίκες – των δικών
η τέχνη – οι τέχνες – των τεχνών

γ) Σε -η (με πληθυντικό σε -εις)

Νέα μέτρα για την καταπολέμηση της
ανεργίας ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος της
κυβέρνησης. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κυρίου Ευτυχίδη,
ο υπουργός απασχόλησης έλαβε την απόφαση να δημιουργήσει
νέες θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα. Η κίνηση αυτή δημιουργεί
προσδοκίες σε πολλούς ανέργους, που είτε έχουν –όπως λέγεται– μείνει
«στην κατάψυξη» είτε υποκύπτουν στην εκμετάλλευση των αετονύχηδων.
Οι ενώσεις των εργαζομένων χαιρέτισαν κατ' αρχάς αυτή την
κυβερνητική πρωτοβουλία, αλλά τηρούν στάση αναμονής,
περιμένοντας το νομοσχέδιο που θα φανερώσει τις
κυβερνητικές διαθέσεις στο σύνολό τους.

Η κυβέρνηση υποσχέθηκε φορολογικές απαλλαγές.
Οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης ικανοποίησαν την κοινή γνώμη.
Όλοι τώρα περιμένουν από την κυβέρνηση να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της.

Οι κυβερνήσεις των κρατών της Ε.Ε. ακολουθούν κοινή πολιτική
σε αρκετούς τομείς.

Οι αποφάσεις των κυβερνήσεων ταυτίζονται σε πολλά σημεία.
Οι απόψεις των Ευρωπαίων για τις κυβερνήσεις των χωρών τους ποικίλλουν.

Εδώ έχουμε πολλές λέξεις που προέρχονται από παλιότερες μορφές
της ελληνικής γλώσσας.

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	κυβέρνηση	πόλη	οι	κυβερνήσεις	πόλεις
Γεν.	της	κυβέρνησης	πόλης	των	κυβερνήσεων	πόλεων
Αιτ.	τη	κυβέρνηση	πόλη	τις	κυβερνήσεις	πόλεις
Κλ.	–	κυβέρνηση	πόλη	–	κυβερνήσεις	πόλεις

Έτσι κλίνονται τα:

ΠΡΟΠΑΡΟΞΥΤΟΝΑ
η δύναμη, η απόφαση, η αφαίρεση, η σύνταξη,
η άποψη, η Ακρόπολη κ.ά.

ΠΑΡΟΞΥΤΟΝΑ
η σκέψη, η γνώση, η λύση, η πράξη,
η τάξη, η ψύξη, οι Άλπεις κ.ά.

Σε παλιά κείμενα ή σε επίσημες ανακοινώσεις είναι δυνατόν να έχουμε
και έναν άλλο τύπο γενικής ενικού σε -εως. Τότε, ο τόνος μεταφέρεται
στην επόμενη συλλαβή (σε λέξεις με περισσότερες από δύο συλλαβές):
π.χ. η κυβέρνηση, της κυβέρνησης ή της κυβερνήσεως

Επίσης μπορεί να συναντήσω (κυρίως σε παλιά κείμενα) και ονομαστική
ενικού σε -ις:
π.χ. η κυβέρνησις, η δύναμις, η πόλις

Συνήθως, όμως, δε χρησιμοποιώ τους τύπους αυτούς στον
καθημερινό λόγο!

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 16

Αντιγράφω τις προτάσεις στο τετράδιό μου συμπληρώνοντας τα
κενά με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού στην παρένθεση:

α. Τη φωτιά έσβησαν οι ___________ της πυροσβεστικής. (δύναμη)
β. Ο κ. Χρήστος έγινε πρόεδρος της ________ Συντακτών Ημερησίου ∆ύπου. (Ένωση)
γ. Ο νεαρός επιστήμονας είναι μελετητής των _________ του λαού μας. (παράδοση)
δ. Πρέπει πάντοτε να εξετάζουμε προσεκτικά τις _______ μας. (απόφαση)
ε. Σε μια ______ καλής θέλησης, η κυβέρνηση μείωσε τη φορολογία των μισθωτών.
(κίνηση)
στ. Οι ______ ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. (αίτηση)
ζ. Ο θίασος γιόρτασε το τέλος των ____________ με μια μεγάλη χοροεσπερίδα.
(παράσταση)

δ) Σε -ω

	Ενικός αριθμός
Ον.	η	Αργυρώ	ηχώ
Γεν.	της	Αργυρώς	ηχούς¹
Αιτ.	τη	Αργυρώ	ηχώ
Κλ.	–	Αργυρώ	ηχώ

Φρόσω
Καλυψώ
Δέσπω
Μάρω

φειδώ
πειθώ
Λητώ
Ιεριχώ

Τα ουσιαστικά αυτά δε σχηματίζουν πληθυντικό.

1. Eπίσης: της ηχώς

Β.2 Ανισοσύλλαβα

Σε -α και -ου

Η γιαγιά μού είπε ένα αστείο
παραμύθι για μια αλεπού. Μου άρεσε
τόσο πολύ που συχνά ζητάω από τη μαμά
μου να μου το αφηγείται. Διασκεδάζω πάντοτε με
το πάθημα της αλεπούς που πήγε να κάνει την
έξυπνη στα άλλα ζώα. Και η νονά μου, η Φωτεινή,
μου είπε ένα παραμύθι για μια άτακτη μαϊμού,
αλλά δε μου άρεσε. Πού ξανακούστηκε
παραμύθι με μαϊμού;

Η γιαγιά μου αφηγείται τα πιο ωραία παραμύθια.
Τα παραμύθια της γιαγιάς τα ξέρει και η μαμά.
Συχνά ρωτάω τη γιαγιά μου πώς μπορεί και θυμάται τόσες λεπτομέρειες.

Οι γιαγιάδες φτιάχνουν και νόστιμα γλυκά.
Τα γλυκά των γιαγιάδων είναι παραδοσιακά.
Βοηθάμε τις γιαγιάδες μας, όταν φτιάχνουν γλυκά.

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	γιαγιά	οι	γιαγιάδες
Γεν.	της	γιαγιάς	των	γιαγιάδων
Αιτ.	τη	γιαγιά	τις	γιαγιάδες
Κλ.	–	γιαγιά	–	γιαγιάδες

Έτσι κλίνονται τα:
κυρά, μαμά, νταντά, νονά κ.ά.

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	αλεπού	οι	αλεπούδες
Γεν.	της	αλεπούς	των	αλεπούδων
Αιτ.	τη	αλεπού	τις	αλεπούδες
Κλ.	–	αλεπού	–	αλεπούδες

Έτσι κλίνονται τα:
μαϊμού, φουφού κ.ά.

Β.3 Λόγια κλίση θηλυκών σε -ος

– Με συγχωρείτε, ψάχνω την οδό Καραϊσκάκη.
Ξέρετε πού είναι;
– Μάλιστα. Προχωρήστε ίσια μέχρι τη γωνία με
τη λεωφόρο Κανάρη. Στρίψτε αριστερά και
πηγαίνετε ευθεία. Η οδός που ψάχνετε είναι μια
πάροδος κάπου εκεί.
– Ξέρετε μήπως αν είναι άνοδος ή κάθοδος;
– Όχι. Ψάχνετε κάτι συγκεκριμένο;
– Ναι, το βιβλιοπωλείο «Διάμετρος». Θέλω να αγοράσω μερικά βιβλία μαθηματικών για τον
γιο μου. Αρχίζει η περίοδος των εξετάσεων, βλέπετε.

Τα ουσιαστικά αυτά έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τα
αρσενικά σε -ος.

Η διάμετρος του κύκλου είναι ίση με το διπλάσιο
της ακτίνας.
Το μήκος της διαμέτρου υπολογίστηκε για πρώτη
φορά κατά την αρχαιότητα.
Μετρήσαμε τη διάμετρο δύο φορές.

Οι διάμετροι ενός κύκλου είναι πάντα ίσες.
Τα μήκη των διαμέτρων των τριών κύκλων που
μετρήσατε δεν ήταν ίσα.
Μετρήστε τις διαμέτρους προσεκτικά!

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	η	διάμετρος	οι	διάμετροι
Γεν.	της	διαμέτρου	των	διαμέτρων
Αιτ.	τη	διάμετρο	τις	διαμέτρους
Κλ.	–	(διάμετρε)	–	(διάμετροι)

Έτσι κλίνονται τα:

η άμμος, η άνοδος, η Βίβλος,
η διάλεκτος, η εγκύκλιος,
η είσοδος, η έξοδος,
η επέτειος, η διαγώνιος,
η θαλαμηγός, η κάθοδος,
η κιβωτός, η λεωφόρος,
η μέθοδος, η νήσος,
η παράγραφος, η πρόοδος,
η περίοδος, η χερσόνησος,
η ψήφος κ.ά.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 17

Αντιγράφω τις προτάσεις στο τετράδιό μου και συμπληρώνω τα
κενά με τον σωστό τύπο του ουσιαστικού στην παρένθεση:

– Πηγαίνω στην ................(οδός) Σόλωνος, παρακαλώ.
– Η ................. (λεωφόρος) Αλεξάνδρας είναι ανοιχτή· να πάμε από εκεί;
– Ναι, και έπειτα μέσω της ............ (οδός) Ιπποκράτους.
– Εντάξει. Θα βρω τον συντομότερο δρόμο. Έχω τις δικές μου ............... (μέθοδος)
τόσα χρόνια στο τιμόνι.
– Α, ψάχνω και για ένα εστιατόριο με ........…… (είσοδο) επί της ........... (οδός)
Ακαδημίας. Με περιμένουν εκεί μερικοί φίλοι αργότερα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 18

Σχηματίζω στο τετράδιό μου φράσεις με την ονομαστική πληθυντικού της πρώτης λέξης και τη γενική πληθυντικού της δεύ- τερης όπως στο παράδειγμα:

η κορυφή – η καπνοδόχος οι κορυφές των καπνοδόχων

η άνοδος – η λεωφόρος
η ψήφος – ο ετεροδημότης
η επέτειος – ο γάμος

η μέθοδος – ο επιστήμονας
η εγκύκλιος – η νομαρχία
η είσοδος – η πολυκατοικία

Τι θα θυμάμαι για... τα θηλυκά ουσιαστικά

Η γενική του ενικού σχηματίζεται αν προσθέσουμε ένα -ς στην ονο-
μαστική του ενικού. Εξαιρούνται τα θηλυκά σε -ος (και μερικές φο-
ρές τα θηλυκά σε -ω που κλίνονται όπως το ηχώ).
η χαρά – της χαράς, η φωνή – της φωνής,
η αλεπού – της αλεπούς
Τα θηλυκά έχουν σε κάθε αριθμό τρεις πτώσεις όμοιες, την ονομα-
στική, την αιτιατική και την κλητική. Εξαιρούνται τα θηλυκά σε -ος.
η χώρα – τη χώρα – χώρα
η αλεπού – την αλεπού – αλεπού
οι χώρες – τις χώρες – χώρες
οι αλεπούδες – τις αλεπούδες – αλεπούδες
Tα θηλυκά έχουν στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πλη-
θυντικού κατάληξη -ες. Εξαιρούνται τα θηλυκά σε -ος.
οι μητέρες – τις μητέρες – μητέρες
οι αλεπούδες – τις αλεπούδες
Όλα τα θηλυκά έχουν στη γενική του πληθυντικού κατάληξη -ων/
-ών:
των θαλασσών, των ελπίδων, των σαλπίγγων, των αλεπούδων

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

Γράφω σε:

-αια: αυλαία, κεραία, Νίκαια κ.ά., με εξαίρεση τα: θέα, ιδέα, παρέα
-αινα: δράκαινα, Μαυρομιχάλαινα κ.ά.
-ιά: βραδιά, ξενιτιά, ξαστεριά κ.ά., με εξαίρεση όσα παράγονται
από ρήματα σε -εύω τα οποία γράφονται με -ει-: γιατρειά,
δουλειά
-ία: τα παροξύτονα αηδία, γωνία κ.ά., με εξαίρεση όσα
παράγονται από ρήματα σε -εύω και από επίθετα σε -ύς:
ερμηνεία, πλατεία, οξεία κ.ά.
-εια: τα προπαροξύτονα άδεια, αλήθεια, βοήθεια κ.ά., με
εξαίρεση: άγνοια, διχόνοια, έννοια, ομόνοια, παλίρροια, Εύβοια
-ίδα: πατρίδα, ασπίδα κ.ά.
-ίλα: καπνίλα, μαυρίλα κ.ά.
-ισσα: αρχόντισσα, γειτόνισσα κ.ά., με εξαίρεση τα: Λάρισα,
σάρισα
-τρια: εργάτρια, μαθήτρια κ.ά.
-ότητα: θερμότητα, ποιότητα κ.ά.
-ύτητα: ταχύτητα, ευθύτητα κ.ά.
-οσύνη: καλοσύνη, δικαιοσύνη κ.ά.

B.4 Oυσιαστικά κοινού γένους

– Καλείται η μάρτυρας κυρία Λεμονιά
Ασλανίδη να καταθέσει ενώπιον του
δικαστηρίου.
– Tο όνομά σας, παρακαλώ;
– Μόνικα, κύριε πρόεδρε.
– Tο βαφτιστικό σας, παρακαλώ.
– Λεμονιά Ασλανίδη.
– Γνωρίζουμε ότι εργάζεστε στο θέατρο.
– Είμαι η ταμίας του θεάτρου.
– Ο δικηγόρος του κατηγορουμένου μάς
είπε ότι είστε συγγενής με τον ηθοποιό
Νικητόπουλο και την ηθοποιό Αλεξάνδρου
και ότι ήσασταν παρούσα το βράδυ που έγιναν τα επεισόδια.
– Ναι, κύριε πρόεδρε. Στην τηλεόραση καθόμουνα και τους έβλεπα που μαλώνανε. Μπροστά
ήμουνα.

Ορισμένα ουσιαστικά, που δηλώνουν κυρίως πρόσωπα που
ασκούν κάποιο επάγγελμα/δραστηριότητα, έχουν κοινό γέ-
νος (αρσενικό και θηλυκό). Τέτοια είναι τα:

Δ. Ουσιαστικά σε -ος
(πληθ. σε -οι)
π.χ. ηθοποιός, δικηγόρος

Γ. Ουσιαστικά σε -ης
(πληθ. σε -ες)
π.χ. βουλευτής, δημότης

Α. Ουσιαστικά σε -ης
(πληθ. σε -εις) που
προήλθαν από επίθετα
π.χ. συγγενής, ευγενής,
ασθενής

Β. Ουσιαστικά σε -ας
(πληθ. σε -ες)
π.χ. μάρτυρας, ταμίας

Ε. Ουσιαστικά σε -έας
(πληθ. σε -εις)
π.χ. συγγραφέας, διερμηνέας