1. Τα κλέφτικα τραγούδια υμνούν τα κατορθώματα των κλεφτών και των αρματολών. Ποιες πληροφορίες παίρνετε για τη ζωή τους από το κλέφτικο τραγούδι που διαβάσατε;

Η πολιορκία και
η έξοδος του Μεσολογγίου

ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ

Στην αριστερή μεριά της σκηνής έχουμε τοποθετήσει μια καρέκλα και ένα τραπέζι. Μπαίνει ο ιστορικός Α΄ κρατώντας ένα μεγάλο τετράδιο και μία πένα. Κάθεται και ανοίγει το τετράδιό του και κάνει πως γράφει. Ακούγεται ηχογραφημένα η σκέψη του.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Α΄:	«Πώς μπορώ με λόγια να περιγράψω την εντύπωση που έκανε, όχι μόνο σε μένα, αλλά και σ’ όλη την Ευρώπη, η έξοδος του Μεσολογγίου; Τα λόγια φτωχά, αδύνατο να υμνήσουν τα αισθήματα φιλοπατρίας και τόλμης που έδειξαν οι Έλληνες, περιφρονώντας τη ζωή. Μια κουκκίδα στον χάρτη το Μεσολόγγι, κι όμως ύψωσε το ανάστημά του και έγραψε τη δική του σελίδα στην Παγκόσμια Ιστορία!»
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	Ήταν Οκτώβρης του 1822.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	Η επανάσταση είχε ήδη αρχίσει.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ Γ΄:	Ο Ομέρ Βρυώνης κι ο Κιουταχής μαζί με 11.000 άντρες κατέβηκαν στην κοιλάδα του Μεσολογγίου…
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Δ΄:	ενώ ο Γιουσούφ πασάς απέκλειε την πόλη από τη θάλασσα…

ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	μέσα στην πόλη…
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	ο Μαυροκορδάτος μαζί με τον Μπότσαρη…
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Γ΄:	καταστρώνουν ένα σχέδιο.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Δ΄:	Ας δούμε τι έγινε…

Οι αφηγητές στέκονται στις μπροστινές γωνίες και παρακολουθούν, η αυλαία ανοίγει και στη σκηνή βλέπουμε το Μαυροκορδάτο να κάθεται στο γραφείο του και τον Μπότσαρη να βηματίζει νευρικά πάνω κάτω.

ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:	Τι θα κάνουμε; Πώς θα τους σταματήσουμε;
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Πόσους άντρες έχουμε;
ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:	Το πολύ εξακόσιους και μόνο λίγα όπλα!
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Και οι τροφές;
ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:	Φτάνουν δε φτάνουν για έναν μήνα!
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Μια λύση μόνο υπάρχει, να τους καθυστερήσουμε!
ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:	Και πώς θα γίνει αυτό;
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Θα τους μηνύσουμε με τον Γούναρη ότι δήθεν θέλουμε να διαπραγματευτούμε!
ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:	Και τι θα κερδίσουμε με αυτό;
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Χρόνο, φίλε μου!

Σηκώνεται ενθουσιασμένος και τον πιάνει από τους ώμους.

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:

Χρόνο! Έτσι θα προλάβει να έρθει η βοήθεια που ζητήσαμε!

Δίνουν τα χέρια, η αυλαία κλείνει.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	Έτσι κι έγινε.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	Στα μέσα Νοεμβρίου ο Μιαούλης, με μία μοίρα του υδραίικου στόλου, φάνηκε μπροστά στην πόλη.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Γ΄:	Διέλυσε τον αποκλεισμό του Γιουσούφ πασά…
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Δ΄:	κι έφερε τροφές και πολεμοφόδια!

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ

Αυλαία, στην μπροστινή δεξιά γωνία κάθεται ο Ιστορικός Β΄, όπως κι ο προηγούμενος, κάνει πως γράφει, ενώ στην αριστερή μεριά της σκηνής είναι ξαπλωμένος ο λόρδος Βύρωνας. Ακούγεται το κείμενο ηχογραφημένο.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Β΄:

«Τον επόμενο χρόνο ο Μαυροκορδάτος κατάφερε να οχυρώσει καλύτερα το Μεσολόγγι. Ένας μεγάλος αριθμός από Άγγλους, Γάλλους, Γερμανούς και Ιταλούς φιλέλληνες βρέθηκε στο πλευρό του. Ανάμεσά τους κι ο λόρδος Βύρωνας, που στις 4 Γενάρη του 1824 ήρθε στο Μεσολόγγι. Έδωσε θάρρος στους Έλληνες αλλά, κυρίως, πρόβαλε τον Αγώνα στο εξωτερικό. Δυστυχώς όμως αρρώστησε βαριά και στις 19 Απριλίου του 1824 πέθανε…»

ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	Πολύ την αγαπούσε την Ελλάδα ο λόρδος Βύρωνας!
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	Τόσο πολύ, που της χάρισε τα τελευταία του λόγια.
ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝΑΣ:	Έδωσα στην Ελλάδα τον καιρό, την υγεία μου, την περιουσία μου. Τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι περισσότερο μπορούσα να κάνω;

TΡΙTΗ ΠΡΑΞΗ

ΙΣTΟΡΙΚΟΣ Α':

«Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου άρχισε από τον Κιουταχή τον Απρίλιο του 1825, μα πέρασαν εφτά ολόκληροι μήνες χωρίς να καταφέρει τίποτα! Ο Μιαούλης μαζί με τον Σαχτούρη τρεις φορές κατάφερε να περάσει τον κλοιό των τουρκικών πλοίων και να φέρει στην πόλη τροφές και πολεμοφόδια. Ο Κίτσος Τζαβέλας με τους Σουλιώτες του είχαν ήδη έρθει στο Μεσολόγγι από τον Αύγουστο για να ενισχύσουν τη φρουρά».

Στη σκηνή βλέπουμε τον Κίτσο Τζαβέλα με τους Σουλιώτες και το Μαυροκορδάτο να «αγναντεύουν το πέλαγος» με αγωνία.

ΤΖΑΒΕΛΑΣ:	Να τοι, φάνηκαν!
ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ:	Πραγματικό παλικάρι αυτός ο Μιαούλης!
ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ:	Αν δεν ήταν αυτός, δε θα είχαμε αντέξει!

Μπαίνει ο Μιαούλης, ο Σαχτούρης και οι Υδραίοι.

ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ Α΄:	Ναύαρχε, υποκλίνομαι!
ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ Β΄:	Πώς τα καταφέρνετε πάντα;
ΜΙΑΟΥΛΗΣ:	Αγαπητοί μου, ο πλοίαρχος δεν πρέπει ποτέ να οπισθοχωρεί, όσο σφοδρός κι αν είναι ο αντίθετος άνεμος!
ΤΖΑΒΕΛΑΣ:	Μάθαμε ότι έρχεται ο Ιμπραΐμ με τους Άραβες να βοηθήσει τον Κιουταχή.
ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ:	Κουράγιο και δύναμη, φίλοι μου!
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	Οι μάχες συνεχίστηκαν!
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	Οι Έλληνες άντεξαν και μαζί και το Μεσολόγγι!
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Γ΄:	Όμως η πείνα θέριζε τους πολίτες κι ο Μιαούλης δεν κατάφερε να περάσει για τέταρτη φορά τον κλοιό των Τούρκων.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Δ΄:	Έτσι, οι Μεσολογγίτες αποφάσισαν να κάνουν την ηρωική έξοδο!
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Α΄:	Ήταν 10 Απριλίου του 1826…
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Β΄:	Σάββατο του Λαζάρου, ξημερώνοντας των Βαΐων!

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Β΄:

«Σιγά σιγά, προσεκτικά, σαν σκιές που ξεγλιστρούν μες στη μαύρη νύχτα, άρχισαν οι πολιορκημένοι να μαζεύονται στο καθορισμένο σημείο απ’ όπου θα γινόταν η έξοδος. Φίλοι και σύντροφοι αγκαλιάζονταν και παίρνανε κουράγιο. Οι Σουλιώτες μαζί με τον Κίτσο Τζαβέλα παρατάχτηκαν μπροστά και οι ελεύθεροι πολιορκημένοι παρατάχτηκαν πίσω τους σε τρεις γραμμές. Η πύλη άνοιξε κι οι Έλληνες με μια φωνή και ψέλνοντας το Χριστός Ανέστη έπεσαν με ορμή πάνω στους Τούρκους!»

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Α΄:

«Πολλοί τα κατάφεραν τελικά και γλίτωσαν. Μα δεν τους ένοιαζε αυτό! Σημασία δεν είχε η ζωή τους, ήθελαν μόνο να είναι ελεύθεροι! Γι’ αυτό, όσοι απόμειναν στο Μεσολόγγι μαζεύτηκαν στο σπίτι του γέροντα Καψάλη, κι όταν οι Τούρκοι τους περικύκλωσαν, έβαλαν φωτιά στα βαρέλια με το μπαρούτι κι έγινε ολοκαύτωμα!»

Μπαίνουν στη σκηνή από αριστερά ο Καψάλης, η Γυφτογιάνναινα, γυναίκες και παιδιά, και από δεξιά η Ελευθερία. Κρατάει στα χέρια της στεφάνια δάφνης. Η Ελευθερία στεφανώνει έναν έναν και λέει:

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ:

« Τιμή και δόξα στα παιδιά μου, σ’ αυτούς που έχουν ακόμα ιδανικά και στη μικρή Ελλάδα που ξέρει να γράφει ιστορία!»

Αυλαία

Γωγώ Αγγελοπούλου, «Η Πολιορκία και η Έξοδος του Μεσολογγίου», περιοδικό Παράθυρο στην
Εκπαίδευση του Παιδιού, τεύχος 20, Mάρτ. - Aπρ. 2003 (διασκευή)

1. Διαβάστε προσεκτικά το θεατρικό έργο, συμβουλευτείτε το βιβλίο της Ιστορίας και απαντήστε στις ερωτήσεις:

1. Πόσες φορές προσπάθησαν οι Τούρκοι να πολιορκήσουν το Μεσολόγγι και πότε;
2. Ποιοι ήταν οι σπουδαιότεροι Έλληνες αγωνιστές και ποιοι ήταν οι αγώνες τους κατά τη διάρκεια των πολιορκιών;
3. Ποια ήταν τα πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο από τη μεριά της Τουρκίας;
4. Ποιο είναι το βασικότερο πρόβλημα που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας;
5. Γιατί οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου ονομάστηκαν «ελεύθεροι πολιορκημένοι»;

2. Από το θεατρικό έργο που διαβάσατε πήρατε κάποιες πληροφορίες για τον λόρδο Βύρωνα. Εκτός όμως από το λόρδο Βύρωνα, πολλοί ήταν αυτοί που πρόσφεραν στην Επανάσταση. Συγκεντρώστε κι άλλες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο τους από εγκυκλοπαίδειες και από το βιβλίο της Ιστορίας. Γράψτε σύντομα βιογραφικά σημειώματα περιλαμβάνοντας τα κύρια μόνο στοιχεία των πληροφοριών που βρήκατε όπως:

• όνομα

• ποιος είναι ο τόπος καταγωγής

• ποια ήταν τα κατορθώματά τους

• με ποιον τρόπο πέθαναν

• γιατί θεωρούνται ήρωες

Εμπλουτίστε τα βιογραφικά σημειώματα με φωτογραφικό υλικό. Οι εργασίες σας μπορούν να παρουσιαστούν στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου.

1. Aφού διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο, απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Πόσο θαύμαζε ο Κολοκοτρώνης τη σοφία των αρχαίων Ελλήνων; Σε ποιες φράσεις φαίνεται αυτό;
2. Με ποιον τρόπο βοήθησαν τον Αγώνα οι μορφωμένοι Έλληνες που έφυγαν μακριά από την πατρίδα τους;
3. Ποια ήταν τα όπλα των Ελλήνων κατά το ξεκίνημα της Επανάστασης;
4. Πόση σημασία είχε η ομόνοια για την επιτυχία του Αγώνα;

2. Συζητήστε στην τάξη σε ποιες άλλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας φαίνεται η ομοψυχία των Ελλήνων και ποια ήταν τα αποτελέσματα;

3. Χωριστείτε σε ομάδες και συγκεντρώστε φωτογραφίες, από εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά βιβλία και μουσεία με τα εμβλήματα, τα λάβαρα, τις στολές και τις σημαίες της Ελληνικής Επανάστασης. Γράψτε τη χρονολογία κάτω από κάθε φωτογραφία και δώστε χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες. Στο τέλος, φτιάξτε με το υλικό σας το βιβλίο της 25ης Μαρτίου και παρουσιάστε το και στις άλλες τάξεις.