Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

Λεξικά για το Δημοτικό Λεξικά για το Δημοτικό [πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα]

Ενότητα 9

Συσκευές Συσκευές Συσκευές Συσκευές

Λιλιπούπολη

Στη βιομηχανική πλευρά του Πόρτο* Λίλι
ένα μόνο μηχάνημα θα δεις
Σιδερομάσας είναι το όνομά του
το ξακουστό στα πέρατα της γης.

Mάσα, Σιδερομάσα, μάσα, Σιδερομάσα,
μάσα δυνατά πετρέλαιο, βενζίνα, κοκ* και ορυκτά
και βγάζε, βγάζε, βγάζε απανωτές κονσέρβες, 
σαγιονάρες,
τσίχλες ευωδιαστές, σαμπρέλες, ζελατίνες και νάιλον
κλωστές
και ό,τι άλλο θέλουν οι καταναλωτές.

Eίσαι της επιστήμης το καμάρι,
είσαι της τεχνικής ο Παρθενών
και σε ζητωκραυγάζουν μ' ένα στόμα
οι τεχνοκράτες όλων των χωρών.

Mάσα, Σιδερομάσα, μάσα, Σιδερομάσα,
μάσα δυνατά πετρέλαιο, βενζίνα, κοκ και ορυκτά
και βγάζε, βγάζε, βγάζε απανωτές νάιλον σακούλες,
σκόνες χρωματιστές, φορμάικες, λεκάνες και βάρκες
φουσκωτές 
και ό,τι άλλο θέλουν οι καταναλωτές.

Mαριανίνα Kριεζή


πόρτο: λιμάνι
κοκ: προϊόν που χρησιμοποιείται ως καύσιμο

Με τι θα ασχοληθούμε:

  • Πώς δίνουμε οδηγίες

  • Πότε χρησιμοποιούμε στις οδηγίες μας προστακτική και πότε υποτακτική

  • Πώς γράφονται οι καταλήξεις της προστακτικής

Οδηγίες χρήσης καφετιέρας

εικόνα

Διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες πριν από τη χρήση και κρατήστε τες για να τις συμβουλεύεστε. Παρακαλούμε να πάρετε υπόψη σας τις οδηγίες ασφαλείας.

Περιγραφή

A. Δοχείο νερού με καπάκι. B. Θήκη φίλτρου. Γ. Κανάτα με καπάκι που επιτρέπει το πέρασμα του καφέ. Δ. Φωτεινός διακόπτης λειτουργίας. E. Βάση. Ζ. Χώρος καλωδίου

Υποδείξεις ασφαλείας

  • Μετά τη χρήση βγάζετε πάντα τη συσκευή από την πρίζα.
  • Αποφύγετε κάθε επαφή με το βραστό νερό.
  • Μην ξεπερνάτε ποτέ την ανώτατη ποσότητα νερού.
  • Μη γεμίζετε ποτέ με άλλα υγρά το δοχείο νερού.
  • Μη βάζετε την κανάτα πάνω σε μάτι κουζίνας.
  • Μην καθαρίζετε ποτέ τη συσκευή βάζοντάς την κάτω από νερό βρύσης.
  • Μη βυθίζετε την κανάτα σε νερό.
  • Μην καθαρίζετε τη συσκευή με αιχμηρά αντικείμενα.
  • Αν αντιληφθείτε βλάβη, μην επιχειρήσετε να την επισκευάσετε μόνοι σας.

εικόνα

Πρώτη χρήση

Πριν από την πρώτη παρασκευή καφέ, λειτουργήστε τη συσκευή σας δύο φορές, προσθέτοντας μόνο νερό. Μεταξύ των δυο λειτουργιών, αφήστε την καφετιέρα να κρυώσει για πέντε λεπτά. Θυμηθείτε ότι το καπάκι πρέπει να τοποθετηθεί πάνω στην κανάτα και ανοίγει αυτόματα, όταν βγάλετε την κανάτα από τη βάση της (εικ. 1).

Προετοιμασία του καφέ

  • Βάλτε την ποσότητα κρύου νερού που επιθυμείτε στο δοχείο (εικ. 2). Η μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα γεμίσματος (8 φλιτζάνια) δεν πρέπει να ξεπεραστεί.
  • Τοποθετήστε την κανάτα σωστά κάτω από τη θήκη του φίλτρου της καφετιέρας. Εάν δεν τοποθετηθεί σωστά, ο καφές θα ξεχειλίσει.
  • Τοποθετήστε αλεσμένο καφέ φίλτρου στη θήκη φίλτρου (εικ. 3).
  • Περιστρέψτε τη θήκη και κλείστε την. Τώρα μπορείτε να βάλετε την καφετιέρα σε λειτουργία (εικ. 4).
  • Μετά την παρασκευή του καφέ, βγάλτε την κανάτα (εικ. 5).
  • Για να σερβίρετε τον καφέ, περιστρέφετε το καπάκι της κανάτας (εικ. 6)

Καθάρισμα και συντήρηση

Αφαιρέστε το φίλτρο και πλύνετέ το στο χέρι. Το εσωτερικό της κανάτας πρέπει να καθαρίζεται με μια μαλακή βούρτσα και να ξεπλένεται με ζεστό νερό. Ξεβγάλτε το καπάκι, βάζοντάς το κάτω από τη βρύση. Καθαρίζετε την εξωτερική επιφάνεια της καφετιέρας με υγρό πανί.

Εικαστικά επαγγέλματα (η ενότητα περιλαμβάνει μια σειρά από κείμενα με οδηγίες) [Αισθητική Αγωγή: Εικαστικά Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού, Τετράδιο Εργασιών] Πώς να φτιάξετε μια απλή μάσκα [πηγή: Έκφραση-Έκθεση Α΄ Λυκείου, κεφ. Περιγραφή]

εικόναεικόνα1. Οι περισσότερες συσκευές συνοδεύονται από οδηγίες χρήσης. Σε τι χρησιμεύουν κατά τη γνώμη σας;

2. Ένας συγγενής σας αγόρασε καινούργια καφετιέρα και ετοιμάζεται να τη χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά χωρίς να έχει διαβάσει τις οδηγίες χρήσης. Εσείς όμως, που τις έχετε διαβάσει, τον διακόπτετε κάθε φορά που κάνει λάθος, εξηγώντας του ποιος είναι ο σωστός τρόπος χρήσης:

  • Αφού βγάλει την καφετιέρα από το κουτί της, τη βάζει κατευθείαν σε λειτουργία προσθέτοντας νερό και καφέ.
  • Γεμίζει την καφετιέρα με δέκα φλιτζάνια νερό, για να ετοιμάσει καφέ για όλους τους φίλους του.
  • Αφού σερβίρει τον καφέ, αφήνει την καφετιέρα στην πρίζα.
  • Βυθίζει την καφετιέρα σε νερό για να την πλύνει.

3. Σε ένα κείμενο οδηγιών χρήσης υπάρχουν συνήθως:

  • περιγραφή της συσκευής
  • υποδείξεις ασφαλείας
  • οδηγίες για την πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί η συσκευή
  • αναλυτικές οδηγίες για τον τρόπο λειτουργίας
  • συμβουλές για τη συντήρηση της συσκευής και, αν χρειάζεται, για το καθάρισμά της

Βρείτε τις βασικές οδηγίες χρήσης για μια άλλη συσκευή και συγκρίνετε με τις οδηγίες της καφετιέρας. Ποιες διαφορές βρίσκετε;

εικόνα4. Οι οδηγίες χρήσης κατευθύνουν το χρήστη μιας συσκευής, τον καθοδηγούν πώς να τη χρησιμοποιήσει με σωστό και ασφαλή τρόπο. Κάποιες οδηγίες είναι υποχρεωτικές, δείχνουν πώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί η συσκευή. Τέτοια οδηγία στο κείμενο είναι:

Βγάλτε την καφετιέρα από την πρίζα μετά την παρασκευή του καφέ

Στις περιπτώσεις αυτές η έγκλιση που ταιριάζει είναι η προστακτική.

Βρείτε στις οδηγίες χρήσης της καφετιέρας παραδείγματα προστακτικής.

5. Παρατηρήστε με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούμε να δώσουμε την ίδια οδηγία:

  • αποφύγετε κάθε επαφή με το βραστό νερό

  • να αποφύγετε κάθε επαφή με το βραστό νερό

  • αποφεύγουμε κάθε επαφή με το βραστό νερό

Μετατρέψτε την παρακάτω οδηγία με τον ίδιο τρόπο:

μετά τη χρήση βγάζετε τη συσκευή από την πρίζα

  • …………………………………………………………………………

  • …………………………………………………………………………

  • …………………………………………………………………………

εικόνα6. Ένας συγγενής σας που έχει κατάστημα τροφίμων και ψιλικών ζητάει τη βοήθειά σας. Θέλει να ετοιμάσει μικρές επιγραφές με οδηγίες για τους πελάτες, αλλά δε θυμάται την ορθογραφία μερικών ρημάτων. Μπορείτε να τον βοηθήσετε συμπληρώνοντας τα γράμματα που λείπουν;

Παρακαλούμε, αφ....στε τις τσάντες σας στο ταμείο

Ζυγ....στε μόνοι σας τα φρούτα

Προτιμ....στε το κατάστημά μας για τις αγορές σας:
είμαστε οι καλύτεροι!

Παρακαλούμε, σταθ....τε στην ουρά για τα τυριά

Εκτιμ....μόνοι σας την ποιότητα του λαδιού μας!
Μετρ....την οξύτητά του με τον νέο μετρητή οξύτητας!

Μείνατε ευχαριστημένοι από τις υπηρεσίες μας;
Απαντ....στε στο ερωτηματολόγιό μας, ξ....στε και βρ....τε
τον τυχερό αριθμό! Κερδ....στε πλούσια δώρα!

εικόνα7. Χωριστείτε σε ζευγάρια «πελάτης – πωλητής». Σκεφτείτε το διάλογο και δραματοποιήστε τον.

(Πελάτης) Aγοράσατε μια φωτογραφική μηχανή και μόλις αρχίσατε να τη χρησιμοποιείτε, παρουσίασε κάποιο πρόβλημα και δε λειτουργεί. Πηγαίνετε, λοιπόν, στο κατάστημα και ζητάτε να την επισκευάσουν ή να σας δώσουν μια καινούρια. Φυσικά, έχετε μαζί σας και την εγγύηση της συσκευής και είστε προετοιμασμένοι να απαντήσετε στις ερωτήσεις του υπαλλήλου, εξηγώντας του ότι ακολουθήσατε πιστά τις οδηγίες χρήσης.

(Πωλητής) Στο κατάστημα έρχεται ένας πελάτης, ο οποίος αγόρασε μια φωτογραφική μηχανή που δε λειτουργεί. Ποιες ερωτήσεις θα του κάνετε για να βεβαιωθείτε ότι ακολούθησε πιστά τις οδηγίες χρήσης;

Aπό το χαλκό στο γυαλί

Στα πρώτα καλώδια τηλεφώνου χρησιμοποιούσαν χάλκινα σύρματα προστατευμένα από γυαλί. Tα σιδερένια σύρματα χρησιμοποιούνταν σε εναέριες γραμμές. Σήμερα οι περισσότερες τηλεφωνικές γραμμές λειτουργούν με καλώδια οπτικών ινών. Aντί για μεταλλικά σύρματα που μεταφέρουν ηλεκτρικά σήματα, αυτά τα καλώδια περιέχουν μικρές, διάφανες γυάλινες ίνες, καθεμιά από τις οποίες μεταφέρει ένα φωτεινό σήμα. Tα ηλεκτρικά σήματα που προέρχονται από ένα τηλέφωνο μετατρέπονται σε φωτεινούς παλμούς (ψηφιακά σήματα) από μια συσκευή λέιζερ. Tα ψηφιακά σήματα είναι κατάλληλα για διαβίβαση πληροφοριών, γιατί επηρεάζονται ελάχιστα από τυχόν παράσιτα. Tα φωτεινά σήματα μετατρέπονται σε ηλεκτρικά στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Tα καλώδια οπτικών ινών μεταφέρουν τεράστιο όγκο πληροφοριών, αφού κάθε γυάλινη ίνα μπορεί να εξυπηρετήσει χιλιάδες κλήσεις ταυτόχρονα.

εικόνα8. Το κείμενο που διαβάσατε παρουσιάζει την εξέλιξη των τηλεφωνικών καλωδίων. Χωριστείτε σε ομάδες και συγκεντρώστε ανάλογες πληροφορίες και εικόνες από την εγκυκλοπαίδεια για διαφορετικές συσκευές (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ψυγείο) που έχουν εξελιχθεί με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Φροντίστε το κείμενό σας να μην ξεπερνάει τις 150 με 200 λέξεις και να περιέχει τα σημαντικότερα σημεία των πληροφοριών που βρήκατε. Φροντίστε, επίσης, να είναι κατανοητό από τους συμμαθητές σας. Κάθε ομάδα θα παρουσιάσει την εργασία της στην τάξη.

Πρέπει:

  • να δείξετε την εξέλιξη κάθε συσκευής

  • να κολλήσετε σε χαρτόνια τις εικόνες που έχετε συγκεντρώσει

  • να συμπληρώσετε από κάτω τις πληροφορίες που βρήκατε

  • να ζωγραφίσετε τις συσκευές αυτές, όπως φαντάζεστε ότι θα είναι στο μέλλον

εικόνα9. Μια εταιρεία ηλεκτρικών ειδών θέλει να πληροφορήσει τους πελάτες της ότι αναλαμβάνει επισκευές συσκευών. Μπορείτε να βοηθήσετε συμπληρώνοντας τα κενά της ανακοίνωσης με λέξεις από το συννεφάκι που ακολουθεί;

Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσουμε ότι η εταιρεία μας διαθέτει................................................ και εκτελεί δωρεάν ........................... σε ........................... που έχουν πρόβλημα, αν καλύπτονται από τη σχετική ........................... . Αν μια συσκευή παρουσιάσει..........................., ο πελάτης μπορεί να τη φέρει στην εταιρεία μας μαζί με την απόδειξη αγοράς. Σε περίπτωση που η συσκευή εμφανίσει ........................... που δεν επισκευάζεται, τότε φροντίζουμε άμεσα για την ........................... της. Σας υπενθυμίζουμε ότι η εγγύηση δεν καλύπτει προβλήματα λόγω κακής ........................... ή όταν ο πελάτης δεν ακολούθησε πιστά τις........................... χρήσης. Τέλος, μην ξεχνάτε ότι η εταιρεία μας διαθέτει γνήσια...........................για τις πιο πολλές ηλεκτρικές συσκευές που κυκλοφορούν στο εμπόριο.

κείμενο της συγγραφικής ομάδας

ανταλλακτικά, συσκευές,
επισκευές, οδηγίες, βλάβη, εγγύηση,
εκπαιδευμένο, προσωπικό,
αντικατάσταση, φθορά,
λειτουργίας

Με τι θα ασχοληθούμε:

  • Πώς δίνουμε πληροφορίες και οδηγίες για να  χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο

  • Πώς χρησιμοποιούμε τις εξαρτημένες προτάσεις που  εισάγονται με το «να»

εικόνα

O Γουέμπι είναι ένα πλάσμα που σας ξεναγεί στο διαδίκτυο και σας μαθαίνει ένα σωρό πράγματα για να σουλατσάρετε με άνεση και ασφάλεια στα απέραντα ηλεκτρονικά τοπία του, τα οποία είναι κατάσπαρτα με πολλές και ενδιαφέρουσες ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Aπ' αυτές εμείς επιλέξαμε μερικές μόνο, τις οποίες και σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα.

εικόνα

περιοδικό «Eρευνητές», Η Καθημερινή, τεύχος 245, 18/10/03

IMEάκια - Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (επίσημος δικτυακός τόπος) The Space Place (αγγλόγλωσση ιστοσελίδα της NASA για παιδιά)

Στην ιστοσελίδα του Ψηφιακού Σχολείου να βρείτε και να περιγράψετε τη διαδρομή που οδηγεί στην παρούσα ενότητα του ηλεκτρονικού σας βιβλίου. Λαμπρινή Κουζέλη, «Τρεις ελληνικές ιστοσελίδες για παιδιά που βραβεύονται στην Ευρώπη» (Σε ποιους απευθύνονται οι περιγραφές των ιστοσελίδων; Από ποια στοιχεία το καταλαβαίνετε;) [πηγή: εφημερίδα Το Βήμα] Περιήγηση στο διαδίκτυο με ασφάλεια

εικόνα1. Βρείτε στο λεξικό και συζητήστε μέσα στην τάξη τη σημασία των παρακάτω λέξεων, που έχουν σχέση με τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών:

διαδίκτυο, ιστοσελίδα, ηλεκτρονική διεύθυνση,

(δικτυακή) πλοήγηση, υπολογιστής,

σκληρός δίσκος, οθόνη, ηχείο, «ποντίκι»,

ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια, πληκτρολογώ

Ορθογραφικό - Ερμηνευτικό Λεξικό Δ΄, Ε΄, Στ΄ Δημοτικού (δείτε την ενότητα: Το λεξιλόγιο των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών)

εικόνα2. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

  1. Τι προσφέρει το junior.gr σ' αυτούς που θα το επισκεφτούν;
  2. Σε ποια ιστοσελίδα σάς δίνεται η δυνατότητα να ζωγραφίσετε;
  3. Πού μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για θέματα αστρονομίας, γεωγραφίας και ζωολογίας;
  4. Σας ενδιαφέρει να διοργανώσετε σωστά ένα πάρτι. Πού μπορείτε να βρείτε ιδέες γι' αυτό;

3. α. Το άρθρο συνοδεύεται από μερικά εικονίδια. Τι δείχνουν; Μπορείτε να βρείτε σε ποια από τις ιστοσελίδες που περιγράφονται στο άρθρο αντιστοιχεί το κάθε εικονίδιο;

β. Νομίζετε πως οι πληροφορίες που μας δίνει το άρθρο γι' αυτές τις ιστοσελίδες είναι αρκετές; Τι άλλο θα θέλατε να μάθετε; Συγκεντρώστε και σημειώστε τις ιδέες σας για να τις χρησιμοποιήσετε στη γραπτή δραστηριότητα 6.

4. Η αρθρογράφος μάς δίνει μερικά προσωπικά της σχόλια, και μάλιστα με φιλικό και παιχνιδιάρικο τρόπο, αφού οι αναγνώστες της εφημερίδας είναι κυρίως παιδιά.

Για παράδειγμα, λέει: Ναι, στην οθόνη του υπολογιστή, με το ειδικό μολύβι που θα βρείτε! Έχει πλάκα!

Προσπαθήστε να βρείτε στο κείμενο και άλλες τέτοιες φράσεις.

εικόνα

Στα κείμενα που διαβάσατε υπάρχουν τελικές προτάσεις.

Θυμηθείτε ότι:

  • Οι τελικές προτάσεις απαντούν στην ερώτηση «για ποιο σκοπό;» και αρχίζουν με τους τελικούς συνδέσμους για να, να.

    π.χ. Ο Γουέμπι σάς ξενάγησε στο διαδίκτυο και σας έμαθε ένα σωρό πράγματα για να σουλατσάρετε με άνεση και ασφάλεια στα απέραντα ηλεκτρονικά τοπία του.

  • Προσοχή! Υπάρχουν προτάσεις που αρχίζουν κι αυτές με το «να», αλλά έχουν ρόλο αντικειμένου. Συμπληρώνουν ρήματα όπως: θέλω, μπορώ, προτιμώ κ.ά.

Για να μην τις μπερδεύετε με τις τελικές, να ξέρετε ότι στις τελικές προτάσεις ο τελικός σύνδεσμος «να» μπορεί να αντικατασταθεί με το «για να».

π.χ. Θα έρθει στο σπίτι να / για να γράψουμε στον υπολογιστή την εργασία μας.

5. Βρείτε στο παρακάτω απόσπασμα τις προτάσεις που αρχίζουν με το «να» και αποτελούν συμπλήρωμα του ρήματος (έχουν ρόλο αντικειμένου):

εικόνα

εφημερίδα Tα Nέα, 28/2/00

 

Νηπιαγωγείο Μεγαπλάτανου Πέλλας (δικτυακός τόπος)

Εικόνα6. Δημιουργήσατε τη δική σας σχολική ιστοσελίδα στο διαδίκτυο και ανυπομονείτε να την παρουσιάσετε!

Γράφετε ένα άρθρο με 150 περίπου λέξεις για μια παιδική εφημερίδα, όπου παρουσιάζετε αναλυτικά τις δυνατότητες της ιστοσελίδας σας (μπορείτε να πάρετε ιδέες από αυτά που προτείνατε στη δραστηριότητα 3.β.).

Θυμηθείτε να:

  • βρείτε έναν πετυχημένο τίτλο για την ιστοσελίδα σας
  • βάλετε έναν κεντρικό τίτλο στο άρθρο που θα «τραβήξει» την προσοχή των αναγνωστών
  • οργανώσετε το κείμενό σας σε στήλες
  • μιλάτε με φιλικό και παιχνιδιάρικο τρόπο, που θα πείθει κάποιον να επισκεφτεί την ιστοσελίδα σας και θα κάνει πιο ευχάριστη την παρουσίασή σας
  • βρείτε τις κατάλληλες φωτογραφίες που θα πλαισιώσουν το άρθρο σας
Φιλοξενία ιστοτόπων [πηγή: Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο]

εικόνα7. α. Στο άρθρο με τον Γουέμπι συναντάμε κάποιες ξένες λέξεις, όπως: site (σάιτ), ανιματέρ, σέρφιγκ, μόντεμ. Ξέρετε τι σημαίνουν; Ποια είναι η αντίστοιχη ελληνική λέξη; Ορθογραφικό - Ερμηνευτικό Λεξικό Δ΄, Ε΄, Στ΄ Δημοτικού (δείτε την ενότητα: Το λεξιλόγιο των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών)

β. Ανακαλύψτε την κρυμμένη φράση που ξεκινάει από το «Για να».

γ. Στο κείμενο που ακολουθεί λείπουν μερικά [ο]. Συμπληρώστε και τονίστε τις λέξεις, όπου χρειάζεται:

Με μεράκι και φαντασία, που μεταφράζ__νται σε πρ__τ__τυπα γραφικά με πολλά χρ__ματα,είναι φτιαγμένες οι περισσ__τερες σελίδες τ__ν σχολεί__ν, καθεμιά από τις οποίες έχει και άλλη άποψη. Πληκτρ__λ__γ__ντας κανείς τη διεύθυνση μπορεί να βρει φ__τ__γραφίες του σχολείου και της περι__χής , τα ονόματα των διδασκ__ντ__ν, τις δραστηρι__τητες που έγιναν και θα γίνουν. Επιπλέ__ν, με τον τρόπο αυτό οι μαθητές έχουν ακόμη ένα χρήσιμο εργαλεί__ για την καθημερινή σχολική ζ__ή.

εφημερίδα Τα Νέα, 28/2/00

 

Με τι θα ασχοληθούμε:

  • Πώς φτιάχνουμε μια αφήγηση

  • Ποια πρόσωπα και ποιους χρόνους χρησιμοποιούμε στην αφήγηση

Tο μηχάνημα

Το έφεραν ένα πρωί στο κτίριο που ήταν τα γραφεία μας και το τοποθέτησαν κοντά στη σκάλα του τρίτου ορόφου.

Ο Γιάννης ο καφετζής, σαν από ένστικτο, κατάλαβε την απειλή. Έμεινε με τον δίσκο μετέωρο να κοιτά φιλύποπτα τον εχθρό. Η λειτουργία του ήταν απλή. Κανόνιζες μ' έναν διακόπτη το ποτό που ήθελες, έριχνες ένα δίφραγκο και περίμενες να γεμίσει το πλαστικό ποτήρι.

εικόνα

Ο Γιάννης συνέχισε ν' ανεβαίνει σκεφτικός. Στο κατέβασμα βρήκε το μηχάνημα τριγυρισμένο απ' τους πρώτους θαυμαστές. Χωρίς να χάσει καιρό, πήγε να παραπονεθεί στον προσωπάρχη. Ο προσωπάρχης τού εξήγησε ότι το μηχάνημα εξυπηρετούσε. Η δουλειά θα μοιραζόταν. Έπρεπε να συμβιώσουν.   

«Δε φαντάζομαι να μου κάνει μεγάλη ζημιά το μηχάνημα» προσπάθησε να πείσει τον εαυτό του ο Γιάννης. «Γιατί να σηκώνεται ο κόσμος απ' τα γραφεία και να πηγαίνει να προσκυνά; Άλλωστε το μηχάνημα δεν ξέρει να χαμογελά».

Άρχισε να πυκνώνει τις βόλτες, να γίνεται πιο σβέλτος και χαμογελαστός, ώστε να προλαβαίνει να τους εξυπηρετεί, προτού επιθυμήσουν κάτι παγωμένο και πάνε στο μηχάνημα. Αλλά παρ' όλα αυτά, όταν κάτι έλειπε από το δίσκο του, οι δυσαρεστημένοι δεν περίμεναν να τους το φέρει! Έσπευδαν στο μασίνι. Ξέχασα να σας πω ότι έτσι το λέγανε χαϊδευτικά «μασίνι».

Ο Γιάννης αναγκάστηκε ν' αλλάξει τακτική. Άρχισε μία άνευ προηγουμένου συκοφαντική δυσφήμιση κατά του εχθρού του. Η πρώτη διάδοση, που έβαλε σε κυκλοφορία, έλεγε ότι το μηχάνημα τρώει τα κέρματα. Αυτό αναχαίτισε για κάμποσο τα κύματα των πιστών. Αποδείχτηκε όμως τελικά ότι κάτι τέτοιο γινόταν πολύ σπάνια για να το πάρει κανείς σοβαρά υπόψη. Τα συνθήματα «ανακατεύει την πορτοκαλάδα με τον καφέ» και «ρίχνει σκουριά στο κακάο» δεν έπιασαν καθόλου, κι ας ξενύχτησε ο Γιάννης για να τα σοφιστεί. 

Το μηχάνημα του έγινε εφιάλτης. Οι σκάλες τού φαίνονταν ατελείωτες. Τα γνώριμα πρόσωπα των γραφείων, μάσκες εχθρικές. Κάθε φορά που περνούσε μπροστά απ' το μασίνι, το 'βλεπε με το μάτι να λάμπει θριαμβικά, τη σχισμή του να χαμογελά. Ο ακέραιος χαρακτήρας του λύγισε.

Άρχισε να ρίχνει κρυφά στη σχισμή του μηχανήματος δίφραγκα που τα στράβωνε στο πεζούλι του καφενείου. Το μηχάνημα χάλαγε βέβαια, αλλά οι δούλοι του έσπευδαν να το διορθώσουν. «Μα γιατί; συλλογιζόταν. Γιατί;» Τον έπνιγε το δίκιο.  

«Τόσα χρόνια να ιδρώνεις, να τρέχεις, να λες την πρώτη καλημέρα, να χαμογελάς και να 'ρχεται ξαφνικά ένα μασίνι να σου τρώει το ψωμί; Άτιμο πράμα!»

Ώσπου μια μέρα πήρε τη μεγάλη απόφαση: Το μεσημέρι του Σαββάτου, όταν θα 'φευγε ο κόσμος, θα 'μενε στα γραφεία και θα κανόνιζε τους λογαριασμούς του με το μηχάνημα. Θα του 'κοβε τις χοντρές, μαύρες αρτηρίες! Θα 'σβηνε το απαίσιο κίτρινο μάτι! Θα ξεβίδωνε τα σωθικά του! Θα ανάδευε τα σπλάχνα του! Θα 'βρισκε την καρδιά του! Και θα 'δινε εκεί το θανάσιμο πλήγμα!  

Το πρωί του Σαββάτου ήταν κεφάτος. Το μηχάνημα ανύποπτο μοίραζε καφέ, κακάο και αναψυκτικά.   

Ήρθε μεσημέρι. Τα γραφεία άδειασαν. Ο Γιάννης έμεινε μόνος. Άφησε να περάσει μισή ώρα, τρία τέταρτα. Άρχισε να κατεβαίνει αργά τις σκάλες, κρατώντας τα όργανα του θανάτου: μια τανάλια κι ένα παλιό κατσαβίδι.

Έφτασε στο πλατύσκαλο. Εκεί βρέθηκαν αντιμέτωποι. Ο Γιάννης και το μηχάνημα! Αναμετρήθηκαν! Το μηχάνημα αστραφτερό, με το κίτρινο μάτι να λάμπει! Ο Γιάννης με τα καλαμάκια στο τσεπάκι, σκυφτός, κουρασμένος, μα αποφασισμένος! Παράξενη ησυχία απλωνόταν γύρω. Απόμακρα ακουγόντουσαν όπως σε όνειρο οι θόρυβοι της πόλης.

Ο Γιάννης προχώρησε, έσπρωξε το βαρύ μηχάνημα δαγκώνοντας τα χείλη και ξεβίδωσε με το κατσαβίδι τη λεία πλάτη. Βρέθηκε μπροστά σ' ένα λαβύρινθο από πυκνά, μπλεγμένα καλώδια…Ποιο απ' όλα οδηγούσε στην καρδιά;

Ζαλίζεται παρακολουθώντας τη δαιδαλώδη διαδρομή τους. Τα καλώδια σαλεύουν απειλητικά. Μοιάζουν με φίδια. Αναδεύονται, θαρρείς και ζωντανεύουν. Ένας βόμβος στ' αυτιά του. Η ανάσα του κοφτή. Σφίγγει τα δόντια. Απλώνει το χέρι…

Εκεί έπαθε ηλεκτροπληξία ο Γιάννης. Τινάχτηκε! Γονάτισε! Τον βρήκαν κάρβουνο τ' άλλο πρωί, πλάι στο μηχάνημα.

Στη θέση του Γιάννη έφεραν ένα μηχάνημα ακόμα.

Ευγένιος Τριβιζάς, Το μηχάνημα, «Η Γλώσσα μου», Ε' τάξη, ΟΕΔΒ, α' έκδοση 1984 (διασκευή)

εικόνα1. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο και απαντήστε στις ερωτήσεις:

  1. Ποια ήταν η απειλή που αισθάνθηκε ο καφετζής όταν είδε το μηχάνημα;
  2. Ποια εξήγηση έδωσε ο προσωπάρχης στον παραπονούμενο καφετζή;
  3. Με ποιους τρόπους αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον εχθρό του ο καφετζής;
  4. Πέτυχαν τα σχέδιά του;

εικόνα2. Πιστεύετε ότι οι μηχανές βλάπτουν ή εξυπηρετούν τους ανθρώπους; Συζητήστε τις απόψεις σας στην τάξη.

εικόναεικόνα3. α. Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση; Ποιος διηγείται την ιστορία; Είναι κάποιος ήρωας της ιστορίας;

β. Θυμάστε ποιοι χρόνοι χρησιμοποιούνται στην αφήγηση; Χρησιμοποιούνται και στο κείμενο που διαβάσατε;

γ. Διαβάστε την τρίτη παράγραφο «Ο Γιάννης συνέχισε … συμβιώσουν». Φανταστείτε τώρα πως την ιστορία διηγείται ο ίδιος ο καφετζής. Σε ποιο πρόσωπο θα γραφτεί; Τι άλλο θα αλλάξει;

εικόνα4. Να ποιες είναι, με σύντομο τρόπο, οι διαφορετικές φάσεις κατασκευής της ιστορίας που διαβάσατε:

  1. Το μηχάνημα εμφανίζεται στα γραφεία και ο Γιάννης, ο καφετζής, φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του.
  2. Ο Γιάννης αλλάζει συμπεριφορά και γίνεται πιο εργατικός, χωρίς να πετύχει κάτι.
  3. Ο Γιάννης επινοεί διάφορους ύπουλους τρόπους για να ξεφορτωθεί το μηχάνημα, χωρίς επιτυχία.
  4. Ο Γιάννης αποφασίζει να καταστρέψει βίαια το μηχάνημα.
  5. Ο Γιάννης παθαίνει ηλεκτροπληξία και ένα άλλο μηχάνημα τον αντικαθιστά.

Αρκεί να αλλάξετε ένα ή περισσότερα στοιχεία από τα παραπάνω για να αλλάξει και η ιστορία. Φανταστείτε, για παράδειγμα, τι θα γινόταν εάν ο καφετζής δεν πάθαινε ηλεκτροπληξία.

Σκεφτείτε ποια άλλα στοιχεία θα θέλατε να αλλάξετε για να προχωρήσει η ιστορία με διαφορετικό τρόπο. Μην ξεχάσετε στην ιστορία σας να συμπεριλάβετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ήρωα.

5. Σκεφτείτε πώς θα άλλαζε η ιστορία εάν ο ήρωας, αντί για καφετζής, ήταν ο υπάλληλος στο γραφείο όπου εγκαθιστούν το μηχάνημα και αυτό πάθαινε βλάβη. Φτιάξτε το σχεδιάγραμμα της ιστορίας σας με λίγες φράσεις. Έπειτα, αναπτύξτε κάθε φράση σε μια παράγραφο. Για να αναπτύξετε κάθε παράγραφο, προσπαθήστε να απαντήσετε σε ερωτήματα όπως: ποιος ή ποιοι, πού, πότε, γιατί, πώς. Συμβουλευτείτε και τον παρακάτω πίνακα:

Θυμηθείτε να πείτε για:

  • 1. τα πρόσωπα της ιστορίας, τον τόπο και την αρχική κατάσταση
  • 2. το γεγονός που ανατρέπει την αρχική κατάσταση
  • 3. τις διάφορες ενέργειες που γίνονται για την επίλυση του προβλήματος
  • 4. τα εμπόδια στην επίλυση του προβλήματος
  • 5. την αντίδραση – τις προσπάθειες των προσώπων, σκέψεις και συναισθήματα
  • 6. τα αποτελέσματα των προσπαθειών
  • 7. το τέλος της ιστορίας

6. Σας αρέσουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Θα θέλατε να φτιάξετε μια ιστορία με θέμα τις περιπέτειες που παίζονται στο αγαπημένο σας ηλεκτρονικό παιχνίδι, για να το μάθουν και οι συμμαθητές σας; Δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε το σχεδιάγραμμα:

  1. παρουσιάστε τους ήρωες, τον τόπο και το χρόνο
  2. ποια είναι η αποστολή τους
  3. ποια εμπόδια ή κινδύνους συναντούν
  4. τι εφόδια διαθέτουν
  5. με ποιον τρόπο πρέπει να υπερπηδήσουν τα εμπόδια
  6. με ποιον τρόπο φαίνονται τα συναισθήματα
    των προσώπων που παίρνουν μέρος
  7. πώς τερματίζεται το παιχνίδι

Μπορείτε να κάνετε και έναν διαγωνισμό. Διαβάστε τις ιστορίες που γράψατε και διαλέξτε την καλύτερη περιπέτεια. Καλή τύχη!

Η Μηλιά, ένας χώρος αφήγησης (ψηφιακή πλατφόρμα για τη δημιουργία και παρουσίαση αφηγήσεων) [πηγή: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.]

εικόνα7. Πάρτε από ένα κομμάτι χαρτί και γράψτε σ' αυτό πέντε τυχαία γράμματα (χωρίς επαναλήψεις). Δώστε το χαρτί στον διπλανό σας και πάρτε εσείς το δικό του. Γράψτε μια πρόταση με λέξεις που αρχίζουν από τα γράμματα του χαρτιού (προσθέστε άρθρα όπου χρειάζονται). Προσπαθήστε να έχει κάποιο νόημα η πρότασή σας και να έχει σχέση με συσκευές και μηχανήματα.

Παράδειγμα:

Τ Σ Μ Β Α

Τα Σύγχρονα Μηχανήματα Βοηθούν τους Ανθρώπους            ή

Το Σκουπάκι Μαζεύει τις Βρομιές Αμέσως                             ή

Το Σεσουάρ της Μαρίας Βγάζει Αέρα

 

Πώς οργανώνεται ένα κείμενο οδηγιών

1.α. Πώς δίνουμε οδηγίες σε κάποιον γενικά

  • Προσπαθούμε να δίνουμε σαφείς και σωστές πληροφορίες.

  • Χρησιμοποιούμε κυρίως προστακτική και υποτακτική (αλλά και οριστική μέλλοντα ή ενεστώτα).

  • Προσέχουμε να γράφουμε σωστά τις καταλήξεις, κυρίως της προστακτικής, όπου συχνά γίνονται ορθογραφικά λάθη.

1.β. Πώς διαβάζουμε και καταλαβαίνουμε τις οδηγίες χρήσης (μιας συσκευής, ενός παιχνιδιού, του διαδικτύου)

Σε ένα κείμενο οδηγιών χρήσης για μια συσκευή υπάρχουν συνήθως:

  • Περιγραφή της συσκευής.

  • Συμβουλές για να τη χρησιμοποιούμε με ασφάλεια.

  • Οδηγίες για την πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί η συσκευή.

  • Αναλυτικές οδηγίες για τον τρόπο λειτουργίας.

  • Συμβουλές για τη συντήρηση της συσκευής και, αν χρειάζεται, για το καθάρισμά της.

Σε ένα κείμενο οδηγιών χρήσης για ένα παιχνίδι, υπάρχουν συνήθως:

  • Τα περιεχόμενα-μέρη ενός παιχνιδιού.

  • Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει ο κάθε παίκτης.

  • Ο στόχος των παικτών και πότε τελειώνει το παιχνίδι.

Σε ένα κείμενο οδηγιών χρήσης για το διαδίκτυο, υπάρχουν συνήθως:

  • Οι βασικές οδηγίες για να βρούμε μια διεύθυνση και να την επισκεφτούμε.

  • Οδηγίες πώς να περιηγούμαστε σε μια ή περισσότερες διευθύνσεις και να βρίσκουμε όσες πληροφορίες μάς ενδιαφέρουν.

 

Mπορείτε να διαβάσετε από το Aνθολόγιο:

Διαβάστε - Δείτε - Aκούστε - Eπισκεφτείτε

εικόνα
  • Mηχανές, εκδ. Eρευνητές, Αθήνα, 1995
  • Σακελλαρίου Xάρης, Tρία παιδιά χαμένα στο διάστημα, εκδ. Kέδρος, Αθήνα, 1984
  • Σίνου Kίρα, Tο μεγάλο πείραμα, εκδ. Kέδρος, Αθήνα,1981
  • Yπολογιστές για μικρούς… και μεγάλους με εικόνες, εκδ. Γκιούρδας, Αθήνα, 2003
εικόνα
  • E.T. ο εξωγήινος, Στίβεν Σπίλμπεργκ, 1982
  • Tα παιδιά του πετρελαίου, Iμπραΐμ Φορουζές, 2001
  • Tο τρίο της Mπελβίλ, Σιλβέν Σομέ, 2003
  • Toy story, Tζον Λάσιτερ, 1995
  • Παρασκήνιο: Τεχνολογία στο σπίτι (βίντεο, 50:07min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

εικόνα
  • Π.X. (O Γίγαντας), στίχοι K. X. Mύρης, μουσική Γ. Mαρκόπουλος
  • Tο ηλιακό λεωφορείο, στίχοι M. Kριεζή, μουσική Λ. Πλάτωνος
εικόνα