Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων (Ε΄ & ΣΤ΄ Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Μοραΐτικα κάλαντα

image292

Χριστούγεννα, πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου
για βγάτε*, διέτε*, μάθετε πως ο Χριστός γεννάται.
Γεννάται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.
Το μέλι τρών' οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες
και το μελισσοβότανο* να νίβονται* οι κυράδες.

Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά γαϊτανοφρύδα*,
κυρά μ' όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου
βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη
και τον καθάριο αυγερινό τον βάζεις δαχτυλίδι.

Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε,
παρά σας αγαπούσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε.
Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα,
δώστε μας και πέντ' έξι αυγά να πάμε σ' άλλη πόρτα.



*βγάτε (βγαίνω): βγείτε *διέτε (βλέπω): δείτε *το μελισσοβότανο: θαμνώδες αρωματικό φυτό *να νίβονται (νίβομαι): πλένουν τα χέρια και το πρόσωπο τους *(η) γαϊτανοφρύδα: η γυναίκαπου έχει λεπτό και κομψό (τοξωτό) φρύδι.

Νικηφόρος Λύτρας, «Τα κάλαντα», 1872. Λάδι σε μουσαμα, 59X90 εκ., Ιδιωτική συλλογή [πηγή: Βικιπαίδεια] Χριστούγεννα [πηγή: Μικρός Αναγνώστης (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)] Καλές γιορτές (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

image45Ερωτήσεις - Δραστηριότητες: 

  1. Ποια παραδοσιακά στοιχεία αναφέρονται στα κάλαντα αυτά;
  2. Ποιες είναι οι μεταφορές που υπάρχουν στο τραγούδι; Σε τι χρησιμεύουν;
  3. Ρωτήστε τους παππούδες και τις γιαγιάδες σας να σας πουν τα κάλαντα του τόπου τους. Ύστερα συγκεντρώστε τα και φτιάξτε ένα φυλλάδιο με αυτά. Μπορείτε, ακόμη, να τους βάλετε να τα ψάλουν κι εσείς να τα μαγνητοφωνήσετε για να μη χαθούν.
  4. Σαν συνέχεια της προηγούμενης δραστηριότητας συγκεντρώστε παραδοσιακά κάλαντα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και απαγγείλτε ή τραγουδήστε τα στη γιορτή της τάξης ή του σχολείου σας. 
    Ύμνοι και κάλαντα Χριστουγέννων (ηχητικά αρχεία) [πηγή: Μυριόβιβλος]