Ιστορία (Γ Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Ο ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πριν από πολλά χρόνια, οι Αχαιοί που κατοικούσαν τότε στην Ελλάδα, ενώθηκαν και µε τα πλοία και το στρατό τους πήγαν να κυριεύσουνε την Τροία. Έτσι άρχισε ο Τρωικός πόλεµος που κράτησε δέκα χρόνια. Ήταν ο µεγαλύτερος πόλεµος της αρχαιότητας κι οδήγησε στο θάνατο αµέτρητους Τρώες κι Αχαιούς. Αφορµή ήτανε µια γυναίκα, η ωραία Ελένη, η βασίλισσα της Σπάρτης. Πολλά σπουδαία παλικάρια πολέµησαν σ’ αυτό τον πόλεµο. Ο Αχιλλέας, ο γιος της Θέτιδας, ο Έκτορας, ο αρχηγός των Τρώων, ο ατρόµητος Διοµήδης, ο δυνατός Αίαντας, ο Μενέλαος, ο άντρας της Ελένης, ο αδελφός του ο Αγαµέµνονας, που ήταν αρχηγός των Αχαιών, ο πολυµήχανος Οδυσσέας κι άλλοι πολλοί. Όλους αυτούς θα τους γνωρίσουµε στα επόµενα µαθήµατα. Επίσης, θα γνωρίσουµε την Ανδροµάχη, την όµορφη γυναίκα του Έκτορα, τους σεβαστούς γονείς του, την Εκάβη και τον Πρίαµο, κι άλλους πολλούς! Τι να πρωτοθυµηθεί κανείς απ’ όλα αυτά που έγιναν. Οι µύθοι που τα αναφέρουν είναι τόσο γοητευτικοί, που αξίζει τον κόπο να τους διαβάσουµε και να τους θυµόµαστε για πάντα.
|
1. Το μήλο της Έριδας
Πριν από πολλά χρόνια, στην αρχαία εποχή, τότε που στον Όλυµπο κατοικούσαν οι δώδεκα θεοί, ο Δίας αποφάσισε να παντρέψει το βασιλιά της Φθίας, τον Πηλέα, µε µια θαλασσινή νεράιδα, τη Θέτιδα, την κόρη του Νηρέα.  Ο γάµος έγινε στο Πήλιο κι ήτανε καλεσµένοι όλοι οι θεοί και οι θεές. Μόνο την Έριδα δεν κάλεσαν, τη θεά της φιλονικίας, γιατί όπου πήγαινε έσπερνε µίσος και καβγάδες. Εκείνη θύµωσε πολύ κι πήγε στο γάµο αόρατη κι άφησε στο τραπέζι ένα µήλο ολόχρυσο, που πάνω του είχε γράψει: «στην οµορφότερη». Αµέσως η Ήρα, η Αθηνά κι η Αφροδίτη άρχισαν να µαλώνουν για το ποια ήταν η οµορφότερη που θα έπαιρνε το µήλο. Ρώτησαν και το Δία, µα αυτός δεν ήθελε να στενοχωρήσει καµιά από τις τρεις θεές. Γι’ αυτό είπε να πάνε στο βουνό Ίδη, δίπλα στην Τροία, όπου ο Πάρης, ο γιος του βασιλιά Πρίαµου, έβοσκε το κοπάδι του σε µια πλαγιά, για να διαλέξει εκείνος την οµορφότερη θεά. Πέταξαν λοιπόν οι τρεις θεές, µαζί µε τον Ερµή, στην Ίδη και στάθηκαν µπροστά στο ξαφνιασµένο βασιλόπουλο. Ο Ερµής τού είπε το θέληµα του Δία και του έδωσε το χρυσό µήλο της Έριδας. Τότε η Ήρα τού έταξε να τον κάνει τον πιο µεγάλο βασιλιά, η Αθηνά τον πιο γενναίο και σοφό πολεµιστή και η Αφροδίτη να του βρει την πιο όµορφη γυναίκα για να την παντρευτεί. O Πάρης, αφού το καλοσκέφτηκε, έδωσε το χρυσό µήλο στην Αφροδίτη. Η Ήρα και η Αθηνά έφυγαν θυµωµένες, ενώ η Αφροδίτη φανέρωσε στον Πάρη πως η ωραία Ελένη, η γυναίκα του Μενέλαου, του βασιλιά της Σπάρτης, ήταν η οµορφότερη στον κόσµο και τον συµβούλεψε να πάει να την πάρει. 
|
Ο Πάρης ετοίµασε καράβι γρήγορο κι έφυγε για τη Σπάρτη. Έφτασε στο παλάτι του Μενέλαου κρατώντας πλούσια δώρα. Εκεί όλοι τον καλοδέχτηκαν και τον φιλοξένησαν, όπως ταίριαζε στο βασιλόπουλο της Τροίας. Όµως ο Πάρης, µε τη βοήθεια της Αφροδίτης, ξεµυάλισε την Ελένη και την έπεισε να τον ακολουθήσει. Και µια µέρα που έλειπε ο Μενέλαος, έφυγαν για την Τροία. 
|
3. Η κρίση του Πάρη
Να, πώς ένας αρχαίος συγγραφέας, ο Λουκιανός, φαντάστηκε και έγραψε το διάλογο του Πάρη µε τον Ερµή και τις τρεις θεές. ΕΡΜΗΣ: Γεια σου, βοσκόπουλο. Ο ∆ίας προστάζει να γίνεις κριτής στην οµορφιά των τριών θεών και το βραβείο του διαγωνισµού θα το µάθεις άµα διαβάσεις τι γράφει επάνω στο µήλο. ΠΑΡΗΣ: ∆ος µου το, να δω τι λέει: Η ΟΜΟΡΦΗ, γράφει, ΑΣ ΤΟ ΠΑΡΕΙ. Μα τούτες όλες είναι το ίδιο όµορφες και δεν είναι εύκολο πράγµα να κρίνει κανείς. Πρέπει να εξετάσω την κάθε µία χωριστά, γιατί τώρα τα έχω χαµένα και δεν ξέρω σε ποια να σταµατήσω τη µατιά µου. ΑΦΡΟ∆ΙΤΗ: Ας γίνει κι αυτό. ΠΑΡΗΣ: Μείνε εσύ, Ήρα. ΗΡΑ: Αν µε κρίνεις, Πάρη, εµένα πως είµαι η πιο όµορφη, θα σε κάµω αφέντη ολόκληρης της Ασίας. ΠΑΡΗΣ: Πλησίασε εσύ, Αθηνά. ΑΘΗΝΑ: Αν κρίνεις, Πάρη, εµένα σαν την πιο όµορφη, ποτέ δεν θα γυρίσεις νικηµένος από τη µάχη, µα πάντα θριαµβευτής. ΠΑΡΗΣ: Και τώρα η σειρά της Αφροδίτης. ΑΦΡΟ∆ΙΤΗ: Εγώ από καιρό τώρα σ’ έβλεπα που είσαι τόσο νέος κι όµορφος κι έπρεπε κιόλας να είσαι και παντρεµένος µε κάποια γυναίκα σαν την Ελένη, που είναι νέα κι όµορφη, γιατί εκείνη και µονάχα να σ’ έβλεπε είµαι βέβαιη πως θα τα παρατούσε όλα και θα σ’ ακολουθούσε οπουδήποτε. Αν δώσεις το µήλο σε µένα, θα τα καταφέρω εγώ να γίνει γυναίκα σου. Λουκιανός, Θεών διάλογοι, µτφ. Ν. Σφυρόερα (µε αλλαγές)
|
2. Η θυσία της Ιφιγένειας
Οργίστηκε πολύ ο Μενέλαος, που ο Πάρης του πήρε την Ελένη, και θέλησε να τον εκδικηθεί και να τη φέρει πίσω. Γι’ αυτό ζήτησε βοήθεια από τον αδελφό του, τον Αγαµέµνονα, που βασίλευε στις Μυκήνες. Εκείνος κάλεσε όλους τους βασιλιάδες των Αχαιών να ετοιµαστούν να πάνε στην Τροία, να πολεµήσουνε να πάρουν πίσω την Ελένη. Στο λιµάνι της Αυλίδας µαζεύτηκαν όλοι οι Αχαιοί µε τα πλοία και το στρατό τους. Πήγε ο γερο-Νέστορας, ο βασιλιάς της Πύλου, ο Ιδοµενέας από την Κρήτη, ο Αίαντας από τη Σαλαµίνα, ο άλλος Αίαντας απ’ τη Λοκρίδα, ο Διοµήδης από το Άργος, ο Φιλοκτήτης, ο φίλος του Ηρακλή, από τη Μαγνησία, ο Οδυσσέας απ’ την Ιθάκη κι ο Αχιλλέας, ο γιος του Πηλέα και της Θέτιδας από τη Φθία µε το φίλο του τον Πάτροκλο και τους γενναίους Μυρµιδόνες.  Διάλεξαν για αρχηγό τον Αγαµέµνονα κι αφού έκαναν θυσίες, περίµεναν να φυσήξει ο άνεµος, να ξεκινήσουν τα καράβια για την Τροία.
2. Ο Αγαµέµνονας
Όσοι προέρχονταν από την καλά οχυρωµένη πόλη των Μυκηνών […] είχαν αρχηγό τον Αγαµέµνονα Ατρείδη µε εκατό καράβια. Οι άνδρες του ήταν οι περισσότεροι και οι καλύτεροι όλων, ενώ αυτός ανάµεσά τους ήταν χαλκοφορεµένος και υ περήφανος, γιατί σαν καλύτερος οδηγούσε και τους πιο πολλούς άνδρες. Όµηρος, Ιλιάδα Β 509-576, µτφ. Γ. Γιοβάνη
|
Όµως φύλλο δεν εσάλευε κι οι βασιλιάδες ρωτήσανε το µάντη Κάλχα να τους πει γιατί οι άνεµοι δε φυσούσαν. Εκείνος τότε είπε ότι η θεά Άρτεµη κρατούσε τους ανέµους. Είχε θυµώσει, γιατί ο Αγαµέµνονας είχε σκοτώσει το ιερό ελάφι της. Και δε θα της περνούσε ο θυµός, αν πρώτα ο Αγαµέµνονας δε θυσίαζε στο βωµό της την κόρη του, την Ιφιγένεια. Αβάσταχτη θλίψη πλάκωσε την καρδιά του Αγαµέµνονα. Δεν ήθελε να θυσιάσει την αγαπηµένη του κόρη. Μέρες θρηνούσε. Τέλος έστειλε µήνυµα στην Κλυταιµνήστρα, τη γυναίκα του, να φέρει στην Αυλίδα την Ιφιγένεια, να την παντρέψει τάχα µε τον Αχιλλέα. Όταν η Ιφιγένεια κι η µητέρα της έφτασαν στην Αυλίδα, µε δάκρυα στα µάτια ο Αγαµέµνονας τους είπε την αλήθεια. Η Κλυταιµνήστρα έκλαιγε και τον παρακαλούσε να µην αφήσει να γίνει η θυσία. Η Ιφιγένεια τελικά αποφάσισε να θυσιαστεί για την πατρίδα της. Τη µέρα της θυσίας πήγε στολισµένη στο βωµό και µε θάρρος έσκυψε το κεφάλι. Κι ο µάντης Κάλχας, αφού της φόρεσε χρυσό στεφάνι στα µαλλιά, σήκωσε το µαχαίρι. Όµως εκείνη τη στιγµή η Άρτεµη ήρθε µέσα σε ένα σύννεφο, άρπαξε την κόρη και πάνω στο βωµό άφησε ένα µικρό ελάφι. Την Ιφιγένεια την πήγε µακριά στη χώρα των Ταύρων σ’ έναν από τους ναούς της. Αµέσως φύσηξε άνεµος και οι Αχαιοί κίνησαν για την Τροία. |
|
3. Οι Αχαιοί φτάνουν στην Τροία
Ταξιδεύοντας για την Τροία οι Αχαιοί πέρασαν απ’ τη Δήλο. Εκεί, στο ναό του Απόλλωνα, ήταν ιερέας ο Άνιος που είχε τρεις κόρες, τις Οινότροπες. Το χώµα που άγγιζε η Σπερµώ γινόταν σιτάρι. Το χώµα που άγγιζε η Οινώ γινόταν κρασί και το χώµα που άγγιζε η Ελαΐδα γινόταν λάδι. Ο Άνιος, που ήταν και µάντης, είπε στους Αχαιούς ότι σε δέκα χρόνια θα έπαιρναν την Τροία και τους κάλεσε να µείνουνε εννιά χρόνια στη Δήλο και το δέκατο χρόνο να πάνε στην Τροία. Εκείνοι όµως δεν δέχτηκαν. Έφυγαν λοιπόν από τη Δήλο οι Αχαιοί και σε λίγες µέρες έφτασαν στην Τροία. Εκεί βασίλευαν ο Πρίαµος και η Εκάβη που είχαν πενήντα γιους και πολλές κόρες. Μια από τις κόρες τους ήταν η Κασσάνδρα που ήταν µάντισσα. Όµως ο Απόλλωνας την είχε τιµωρήσει και κανένας δεν πίστευε τα λόγια της. Οι Τρώες, βλέποντας τα αµέτρητα καράβια των Αχαιών, πήραν τα όπλα τους κι έτρεξαν στην ακρογιαλιά για να τους πολεµήσουν. Αρχηγό είχαν τον πιο µεγάλο γιο του Πρίαµου, τον Έκτορα, τον αδελφό του Πάρη.  Από τους Αχαιούς κανένας δεν τολµούσε να πατήσει στη στεριά. Η Θέτιδα τούς είχε πει πως ο πρώτος που θα πατούσε της Τροίας το χώµα θα έπεφτε νεκρός. Τότε ο Οδυσσέας πέταξε την ασπίδα του στη στεριά και µε ένα πήδηµα στάθηκε πάνω της. Ξεγελασµένος από το τέχνασµά του ο Πρωτεσίλαος πήδησε δεύτερος και πάτησε στο χώµα. Κι αµέσως έπεσε νεκρός απ’ το κοντάρι του Έκτορα. Άρχισε τότε µάχη φοβερή. Οι Τρώες νικήθηκαν και κλείστηκαν στα τείχη της πόλης. Οι Αχαιοί τράβηξαν τα πλοία τους στη στεριά κι έφτιαξαν στρατόπεδο που το έκλεισαν µε τείχος ξύλινο, γιατί κατάλαβαν ότι θα χρειάζονταν πολύ καιρό µέχρι να καταφέρουν να κυριεύσουν την Τροία.
Τον τελευταίο χρόνο του πολέµου, που τα τρόφιµα λιγόστεψαν και ο στρατός πεινούσε, ο Αγαµέµνονας έστειλε ένα καράβι να φέρει στην Τροία τις Οινότροπες. Εκείνες όµως φεύγοντας απ’ τη Δήλο παρακάλεσαν το θεό Διόνυσο να τις βοηθήσει. Κι ο Διόνυσος τις έκανε περιστέρια και πέταξαν και γύρισαν στη Δήλο. 1. Ο πατέρας των Οινότρoπων, ο Άνιος. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο. |
3. Ο Πρωτεσίλαος
Όταν ο Πρωτεσίλαος πήγε στον κάτω κόσµο, ο Αιακός, ο δικαστής του Άδη, του είπε:
ΑΙΑΚΟΣ: ...Για το θάνατό σου, Πρωτεσίλαε, δεν φταίει κανείς άλλος παρά µονάχα εσύ, αφού, όταν φτάσατε στην Τροία, λησµόνησες τη νιόπαντρη γυναίκα σου κι όρµησες πριν από τους άλλους, τόσο απερίσκεπτα και µε τέτοια αδιαφορία για τον κίνδυνο - µόνο και µόνο για να δοξαστείς! - που σκοτώθηκες πρώτος στην απόβαση.
Λουκιανός, Νεκρικοί ∆ιάλογοι, 19, µτφ. Π. Μουλά
|
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
4. Ο θυµός του Αχιλλέα
Εννιά χρόνια πολέµησαν οι Αχαιοί στην Τροία, µα το κάστρο του Πρίαµου ήταν άπαρτο κι οι Τρώες, µε αρχηγό τους τον Έκτορα, το υπεράσπιζαν γενναία. Το δέκατο όµως χρόνο µάλωσαν ο Αχιλλέας κι ο Αγαµέµνονας για δυο όµορφες σκλάβες, τη Χρυσηίδα και τη Βρισηίδα. Αυτό έφερε πολλές συµφορές στους Αχαιούς. Σκλάβα του Αγαµέµνονα ήταν η Χρυσηίδα. Ο Χρύσης, ο πατέρας της, που ήταν ιερέας του Απόλλωνα, ήρθε ικέτης στο στρατόπεδο των Αχαιών, κρατώντας πλούσια δώρα, το χρυσό ραβδί και τα ιερά στεφάνια του θεού. Έπεσε στα πόδια τού Αγαµέµνονα και τον παρακαλούσε να του δώσει πίσω τη Χρυσηίδα. Ο Αγαµέµνονας δε σεβάστηκε το γέροντα και τον έδιωξε θυµωµένος.  Ο Χρύσης τότε παρακάλεσε τον Απόλλωνα να τιµωρήσει σκληρά τους Αχαιούς. Ο Απόλλωνας τον άκουσε από τον Όλυµπο κι αµέσως πήρε το τόξο του και πήγε στο στρατόπεδο των Αχαιών. Κάθισε παράµερα και αόρατος χτυπούσε µε τα βέλη του τα ζώα και τους ανθρώπους. Έπεσε τότε αρρώστια φοβερή ανάµεσά τους και πέθαιναν οι Αχαιοί, ο ένας µετά τον άλλο.
|
Εννιά µέρες κράτησε το κακό. Τη δέκατη ηµέρα οι βασιλιάδες ρώτησαν το µάντη Κάλχα να τους πει γιατί τους βρήκε τέτοια συµφορά. Εκείνος είπε πως ο Απόλλωνας ήτανε θυµωµένος, γιατί ο Αγαµέµνονας δε σεβάστηκε το Χρύση. Για να σταµατήσει το κακό, ο Αγαµέµνονας έστειλε τη Χρυσηίδα πίσω στον πατέρα της. Όµως διέταξε να φέρουν στη σκηνή του τη σκλάβα του Αχιλλέα, τη Βρισηίδα. Θύµωσε ο Αχιλλέας πολύ, µίσος και οργή γέµισαν την ψυχή του. Θέλησε να σκοτώσει τον Αγαµέµνονα για την προσβολή που του έκανε, µα έτρεξε η θεά Αθηνά και τον συγκράτησε. Πικραµένος όµως κλείστηκε στη σκηνή του κι ορκίστηκε να µην ξανα πολεµήσει.
3. Ο θυµός του Αχιλλέα
Ο Αχιλλέας έµενε πάντα θυµωµένος κοντά στα γρήγορα καράβια του. Και ούτε πήγαινε στις συνελεύσεις, που είναι τιµή για τον άνδρα, ούτε έβγαινε στη µάχη. Η καρδιά του σπάραζε κι έµενε µόνος του εκεί κι ας λαχταρούσε τη βοή της µάχης. Όµηρος, Ιλιάδα Α 488 - 492 (ελεύθερη απόδοση)
|
5. Η Ιλιάδα του Οµήρου
«Ω µεγαλόχαρο βιβλίο σε καρτερούσα µάθηµα, κ’ εσύ ήρθες θάµα». Κ. Παλαµάς
Την ιστορία του Τρωικού πολέµου την περιγράφει ο ποιητής Όµηρος στο έργο του Ιλιάδα. Το ποίηµα αυτό αρχίζει µε τη σύγκρουση του Αχιλλέα µε τον Αγαµέµνονα, που συγκλονίζει το στρατόπεδο των Αχαιών, γι’ αυτό και η πρώτη λέξη της Ιλιάδας είναι η «µήνις», δηλαδή ο θυµός του Αχιλλέα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
5. Ο θάνατος του Πάτροκλου
Ο Αχιλλέας δεν πολεµούσε πια κι οι Τρώες πήραν θάρρος. Άγριες µάχες γίνονταν έξω απ’ της Τροίας τα τείχη κι αµέτρητοι Αχαιοί έπεφταν νεκροί. Απελπισµένος τότε ο Αγαµέµνονας έστειλε στον Αχιλλέα το γέρο Φοίνικα, το δάσκαλο του Αχιλλέα, τον Αίαντα, τον πιο δυνατό πολεµιστή των Αχαιών, και τον πολυµήχανο Οδυσσέα, να τον παρακαλέσουνε να ξαναβγεί στη µάχη και θα του έδινε πίσω τη Βρισηίδα και δώρα αµέτρητα. Μα ο Αχιλλέας δε δέχτηκε κι είπε ότι θα πολεµούσε µόνο αν οι Τρώες έφταναν στα καράβια του. Οι µάχες συνεχίζονταν πιο άγριες. Οι Τρώες κυνήγησαν τους Αχαιούς ως το στρατόπεδό τους. Ο Έκτορας έσπασε την ξύλινη πύλη του στρατοπέδου µε µια τεράστια πέτρα κι οι Τρώες όρµησαν µέσα κι έβαλαν φωτιά σ’ ένα καράβι. Τους Αχαιούς έσωσε ο Αίαντας, που τραυµάτισε τον Έκτορα και η µάχη σταµάτησε για λίγο. Βλέποντας τις συµφορές των Αχαιών, ο Πάτροκλος πήγε στο φίλο του τον Αχιλλέα. «Αχιλλέα», του είπε, «οι Τρώες καίνε τα καράβια µας. Αφού εσύ δεν πολεµάς, κανένα δε φοβούνται. Δος µου την πανοπλία σου, το άρµα µε τα αθάνατα άλογά σου και τους γενναίους Μυρµιδόνες, να πολεµήσω εγώ στη θέση σου». O Αχιλλέας δέχτηκε και τον συµβούλεψε να διώξει τους Τρώες από το στρατόπεδο και να γυρίσει πίσω.
|
Ο Πάτροκλος ξέχασε του Αχιλλέα τη συµβουλή και κυνήγησε τους Τρώες ως τα τείχη της Τροίας. Όµως εκεί τον γνώρισε ο Έκτορας, πήγε κοντά κι άρχισαν να παλεύουν. Τότε ο Απόλλωνας χτύπησε τον Πάτροκλο πισώπλατα. Εκείνος έπεσε κάτω κι ο Έκτορας τον σκότωσε και του πήρε τα θεϊκά όπλα του Αχιλλέα. Έγινε µάχη γύρω απ’ το νεκρό. Τ’ αθάνατα άλογα του Αχιλλέα, ο Ξάνθος κι ο Βαλίος, που του τα είχε χαρίσει ο Ποσειδώνας, σαν είδαν τον Πάτροκλο νεκρό, έσκυψαν τα κεφάλια τους και µε τα δάκρυά τους έβρεχαν τη γη. Οι Αχαιοί πήραν το νεκρό Πάτροκλο και τον έφεραν στα πλοία. Βλέποντας ο Αχιλλέας το φίλο του νεκρό, ξέσπασε σε θρήνο. Τον άκουσε η µητέρα του η Θέτιδα και βγήκε από τη θάλασσα να τον παρηγορήσει. Και πήγε η ίδια στον Όλυµπο και του έφερε καινούργια πανοπλία, που του την έφτιαξε ο Ήφαιστος. 2. Η ασπίδα του Αχιλλέα
Ο Ήφαιστος βάζει όλη την τέχνη του, για να φτιάξει την καινούργια πανοπλία του Αχιλλέα. Μα πιο πολύ δούλεψε τη στρογγυλή ασπίδα. Στην εικόνα τον βλέπουµε να την παραδίδει στη Θέτιδα.
 Βάζει πρώτα τη γη, τη θάλασσα και τον ουρανό µε τον ήλιο, το φεγγάρι κι όλα τ’ αστέρια. Κι έπειτα αρχίζει να σχεδιάζει δυο πολιτείες δίπλα δίπλα. Στην πρώτη οι άνθρωποι έχουν ειρήνη. Παντρεύουν τα παιδιά τους µε τραγούδια και χαρές και λύνουν σε κριτές τις διαφορές τους. Στην άλλη πολιτεία έχουν πόλεµο. Μέσα στην πόλη έχουν µείνει οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γέροντες, ενώ έξω από τα τείχη δυο στρατοί έχουν πέσει στη µάχη. Οι λαβωµένοι και οι νεκροί κείτονται ολόγυρα. Έτσι ο Ήφαιστος ιστορεί τις χαρές της ειρήνης και τις συµφορές του πολέµου.Έπειτα βάζει τους γεωργούς που όργωναν τα χωράφια τους, τους εργάτες που θέριζαν µε τα δρεπάνια, βάζει αµπέλια φορτωµένα σταφύλια κι ανθρώπους που τα τρυγούσαν τραγουδώντας, βάζει βοσκούς που έβοσκαν τα κοπάδια τους, βάζει αγόρια και κοπέλες που χόρευαν µε άνθη στα µαλλιά τους. Και γύρω γύρω βάζει τον απέραντο Ωκεανό να αστράφτει.Και όταν τελειώνει, στέκεται να την κοιτάξει. Ξέρει πως αν οι άνθρωποι προσέξουν την οµορφιά της ασπίδας, δεν θα θέλουν πια να πολεµούν. Θα θέλουν να χορεύουν και να τραγουδούν, να οργώνουν τα χωράφια τους, να τρυγούν τα αµπέλια τους και να βόσκουν τα κοπάδια τους. Θα θέλουν να ζουν ειρηνικά. Και είναι αυτή η ασπίδα του Αχιλλέα το πρώτο, το µοναδικό όπλο που φτιάχτηκε ποτέ και δεν προσκαλεί σε πόλεµο αλλά σε ειρήνη.Μ. Καπλάνογλου, Η ασπίδα της ειρήνης, σελ. 25-26 (µε αλλαγές)
|
3. Tα άλογα του Αχιλλέως
Ο ποιητής Κ. Καβάφης µάς µιλά για το θρήνο των αλόγων πάνω από το νεκρό Πάτροκλο. Με το θρήνο τους νιώθουµε ακόµα βαθύτερα τι συµφορά ήταν ο χαµός του Πάτροκλου.
Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωµένο
που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός και νέος, άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Αχιλλέως. Η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε. Τίναζαν τα κεφάλια των και τες µακριές χαίτες κουνούσαν, την γη χτυπούσαν µε τα πόδια και θρηνούσαν τον Πάτροκλο που ενιώθανε άψυχο-αφανισµένο… ανυπεράσπιστο- χωρίς πνοή… Κ. Καβάφης, Ποιήµατα, τόµ. Α΄, σελ.113
4. Ο θρήνος του Αχιλλέα
Την είδηση του θανάτου του Πάτροκλου έφερε στον Αχιλλέα ο γιος του Νέστορα, ο Αντίλοχος.
«Έπεσε ο Πάτροκλος, και γύρα του για το νεκρό χτυπιούνται, γυµνό, γιατί ο Έχτορας επήρε τ’ άρµατά του!». Στο άκουσµα αυτό ο πόνος του Αχιλλέα ξεσπάει άγριος: δίχως µιλιά ο ήρωας χύνει µε τα δυο του χέρια στάχτη µαύρη στο κεφάλι του πάνω, κι έπειτα, µε ασκηµισµένο το ωραίο του πρόσωπο, µε το θείο χιτώνα λερωµένο, πέφτει και ξαπλώνει στο χώµα τραβώντας και ξεριζώνοντας τα µαλλιά του. Από φόβο, µήπως στην απελπισία του βγάλει το σπαθί του και σκοτωθεί, αναγκάζεται ο Αντίλοχος να του κρατεί τα χέρια. Ο Αχιλλέας δε µιλάει, βογγάει µόνο δυνατά. Όµηρος, Ιλιάδα Σ 20-35 (απόδοση Ι.Θ.Κακριδής, Οµηρικές έρευνες σ. 85-86)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
6. Ο Αχιλλέας σκοτώνει τον Έκτορα
Οργή κι απελπισία µαζί γέµιζαν την καρδιά του Αχιλλέα µετά το θάνατο του Πάτροκλου και ήθελε να εκδικηθεί τον Έκτορα, που σκότωσε τον αδερφικό του φίλο. Την άλλη µέρα φόρεσε την καινούρια πανοπλία του, έδεσε στο άρµα του τ’ αθάνατα άλογά του και µε τους Μυρµιδόνες του πήγε να πολεµήσει. Μέσα στο κάστρο της Τροίας, ο Έκτορας αποχαιρέτησε την Ανδροµάχη, τη γυναίκα του, πήρε στην αγκαλιά του για τελευταία φορά το µικρό του γιο, τον Αστυάνακτα, και βγήκε κι αυτός να πολεµήσει. Οι Τρώες ήταν έξω από τα τείχη τους έτοιµοι για µάχη. Βλέποντας όµως τον Αχιλλέα να φτάνει, τρόµαξαν. Οι µισοί έτρεξαν µέσα στα τείχη να σωθούν κι οι άλλοι µισοί έτρεξαν προς τον κάµπο. Ο Αχιλλέας τούς κυνήγησε κι έγινε άγρια µάχη. Οι Τρώες έπεφταν νεκροί ο ένας µετά τον άλλο. Ο Πρίαµος, που παρακολουθούσε τη µάχη α πό τα τείχη, διέταξε κι άνοιξαν τις πύλες να µπει ο στρατός για να σωθεί.   Μόνο ο γενναίος Έκτορας δεν κλείστηκε στα τείχη, αλλά έµεινε να αντιµετωπίσει τον εχθρό. Άδικα του φώναζαν ο Πρίαµος και η Εκάβη, η µητέρα του, και η όµορφη
Πάλεψαν σκληρά, γιατί κι οι δυο ήταν γενναία παλικάρια. Τέλος ο Αχιλλέας µε το κοντάρι του χτύπησε στο λαιµό τον Έκτορα και τον έριξε στο χώµα. Ο πιο γενναίος πολεµιστής της Τροίας ήταν πια νεκρός. Ψηλά από τα τείχη κοίταζαν οι Τρώες και θρηνούσαν. Μα πιο πολύ θρηνούσαν ο Πρίαµος και η Εκάβη, η µητέρα του, και η όµορφη Ανδροµάχη. |
Αµέσως ο Αχιλλέας πήρε τα όπλα τού νεκρού, έδεσε τα πόδια του µε δερµάτινα λουριά από το άρµα κι άφησε το κεφάλι του να σέρνεται στο χώµα. Μετά χτύπησε τ’ άλογά του κι εκείνα έτρεξαν γρήγορα προς τα πλοία σέρνοντας το νεκρό Έκτορα µαζί τους. Την άλλη µέρα οι Αχαιοί έκαψαν το νεκρό Πάτροκλο. Ο Αχιλλέας έκοψε τα µακριά µαλλιά του και τα έβαλε στα χέρια του Πάτροκλου, για να καούν µαζί του. Έπλυνε τα οστά του µε κρασί και τα έβαλε σε χρυσό δοχείο, που του είχε δώσει η µάνα του η Θέτιδα. Ο νεκρός Έκτορας έντεκα µέρες έµεινε άταφος, ώσπου ο Πρίαµος πήγε στον Αχιλλέα, έπεσε στα πόδια του και τον παρακάλεσε να του δώσει το σώµα του παιδιού του να το θάψει. Ο Αχιλλέας συγκινήθηκε. Διέταξε να πλύνουν και να στολίσουν το νεκρό και τον έδωσε στο γέρο βασιλιά, για να τον πάει στην Τροία. Και πρόσταξε να σταµατήσει ο πόλεµος έντεκα µέρες, για να προλάβουνε οι Τρώες να θρηνήσουν και να κάψουν το νεκρό, όπως είχαν συνήθεια.
|
4. Τα όνειρα των γονιών για τα παιδιά τους
Ο Έκτορας, πριν συγκρουσθεί µε τον Αχιλλέα, µπαίνει στο κάστρο της Τροίας και αποχαιρετά τους δικούς του. Εκεί συναντά τη γυναίκα του την Ανδροµάχη και το µικρό γιο του τον Αστυάνακτα.
Μόλις άνοιξε την αγκαλιά του στο γιο του, ο µικρός φοβήθηκε από τα όπλα και την περικεφαλαία και τραβήχτηκε. Γέλασαν τότε ο Έκτορας κι η Ανδροµάχη. Έβγαλε εκείνος τη λαμπρή περικεφαλαία και την ακούµπησε στη γη. Παίρνει µετά το γιο, τον φίλησε, τον χόρεψε στα χέρια, κι έτσι µετά στο ∆ία προσεύχουνταν και στους θεούς τους άλλους: «Πατέρα Δία κι εσείς οι υπόλοι ποι θεοί, και τούτος δώστε, ο γιος µου, όπως εγώ περίλαµπρος µέσα στους Τρώες να γίνει, άντρας τρανός, και πολυδύναµα την Τροία να κυβερνήσει. κι ένας να πει: "πολύ καλύτερος απ’ το γονιό του ετούτος," σα θα γυρίζει από τον πόλεµο µε λάφυρα αιµατωµένα εχθρού που σκότωσε, κι η µάνα του βαθιά ν’ αναγαλλιάσει». Όµηρος, Ιλιάδα Ζ 474-481, µτφ. Ν. Καζαντζάκη - Ι. Θ. Κακριδή (µε µικρές αλλαγές)
5. Αγώνες για να τιµηθεί ο Πάτροκλος
Ο Αχιλλέας, ύστερα από την ταφή του Πάτροκλου, οργανώνει αγώνες για να τιµήσει το νεκρό φίλο του. Τα αγωνίσµατα είναι πολλά: αρµατοδροµία, πυγµαχία, πάλη, δρόµος, οπλοµαχία, δισκοβολία, τοξοβολία, ακοντισµός. Στους αγώνες πήραν µέρος όλα τα παλικάρια των Αχαιών και κέρδισαν σπουδαία βραβεία από τα χέρια του Αχιλλέα. Οι θεατές συµµετέχουν φωνάζοντας και βάζοντας στοιχήµατα. Στο τελευταίο αγώνισµα ο Αχιλλέας δίνει στον Αγαµέµνονα το πρώτο βραβείο χωρίς να τον αφήσει ν’ αγωνιστεί, αφού όλοι το ήξεραν ότι και στη δύναµη και στ’ άρµατα ήταν ο πρώτος µέσα στους Έλληνες. Έτσι οι δυο αντίπαλοι συµφιλιώνονται, ύστερα από την καταστροφή που προκάλεσε η σύγκρουσή τους. Ο Πάτροκλος τιµήθηκε όσο κανένας άλλος ήρωας. Όλοι θα θυµούνται τη δύναµή του και θα θέλουν να του µοιάσουν. Αυτός ήταν και ο σκοπός που έγιναν οι επιτάφιοι αγώνες. Όµηρος, Ιλιάδα Ψ 258-897 (διασκευή)
6. Νικητές και νικηµένοι κλαίνε µαζί
Και καθώς κι οι δύο τους θυµήθηκαν τον πόνο τους, έκλαιγε ο Πρίαµος τον αντρειωµένο Έκτορα, κουβαριασµένος µπρος στα πόδια του Αχιλλέα, κι έκλαιγε ο Αχιλλέας µια τον πατέρα του µια τον Πάτροκλο, κι οι θρήνοι ολόγυρα αντηχούσαν. Όµηρος, Ιλιάδα Ω 509-512 (ελεύθερη απόδοση Γ. Οικονοµίδης)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
7. Το τέλος του Αχιλλέα
Μετά την ταφή του Έκτορα, ξανάρχισε ο πόλεµος έξω από της Τροίας τα τείχη. Ο Αχιλλέας σκότωνε τους Τρώες πολεµιστές τον ένα µετά τον άλλο. Μια µέρα όµως που βρισκόταν έξω από τις Σκαιές πύλες, τη µεγαλύτερη πύλη του κάστρου της Τροίας, τον είδε ο Απόλλωνας και συµβούλεψε τον Πάρη να τον χτυ πήσει µε τα βέλη του στη δεξιά του φτέρνα. Η µητέρα του, η Θέτιδα, όταν ήταν µικρός, τον είχε κάνει αθάνατο βουτώντας τον στα µαγεµένα νερά της λίµνης Στύγας. Όµως η δεξιά του φτέρνα δεν είχε βραχεί, γιατί από εκεί τον εκρατούσε. Σηµάδεψε λοιπόν ο Πάρης τον Αχιλλέα και κάρφωσε ένα φαρµακωµένο βέλος στη δεξιά του φτέρνα. Βογκώντας ο ήρωας γονάτισε στη γη. Με πονεµένες κραυγές προσπαθούσε να τραβήξει το βέλος απ’ τη φτέρνα του. Μετά από λίγο σωριάστηκε νεκρός. Γύρω από το νεκρό του σώµα έγινε άγρια µάχη. Αγωνίζονταν οι Τρώες να τον πάρουν. Όµως ο Οδυσσέας κι ο Αίαντας τον άρπαξαν και τον έφεραν στα πλοία. Όλοι οι Αχαιοί θρηνούσαν για το χαµό του ήρωα. Ξαφνικά ακούστηκε µια τροµερή βουή απ’ τη θάλασσα και µέσα από τα κύµατα βγήκε η Θέτιδα και οι Νηρηίδες, οι αδερφές της. Στάθηκαν όλες γύρω απ’ το νεκρό. Δέκα επτά µέρες έκλαιγαν και τον µοιρολογούσαν. Μετά έκαψαν το σώµα του, έβαλαν τα οστά του στο ίδιο δοχείο µε τα οστά του Πάτροκλου και, για να τον τιµήσουν, έκαναν αγώνες. Μετά από λίγες µέρες σκοτώθηκε κι ο Πάρης. Τον σκότωσε ο Φιλοκτήτης µε ένα από τα δηλητηριασµένα βέλη, που του είχε χαρίσει ο Ηρακλής.
|
3. Ταφικά έθιµα
Πλένουν το νεκρό, τον αλείφουν µε λάδι, τον τυλίγουν µε λευκό σεντόνι και τον στολίζουν. Τον βάζουν πάνω στο νεκρικό κρεβάτι και τον θρηνούν συγγενείς και φίλοι. Οι στενοί φίλοι και συγγενείς κόβουν τα µαλλιά τους, για να δείξουν το πένθος τους. Υψώνουν µια ξύλινη κατασκευή από κούτσουρα και ξερά κλαδιά. Τοποθετούν επάνω το νεκρό µε πολλά από τα προσωπικά του αντικείµενα (κτερίσµατα). Αφού ανάψει η φωτιά και κάψει ανθρώπους, σφαγµένα ζώα και αντικείµενα, τη σβήνουν και συλλέγουν προσεκτικά τα οστά του νεκρού. Τα πλένουν, τα τοποθετούν µέσα σ’ ένα αγγείο και τέλος υψώνουν τύµβο από χώµα και πέτρες σκεπάζοντας όλα τα υπολείµµατα. Στο τέλος τρώνε όλοι µαζί. Όµηρος, Ιλιάδα (διασκευή)
|
8. Ο Δούρειος ίππος και η καταστροφή της Τροίας
Μετά το θάνατο του Αχιλλέα οι Αχαιοί απελπίστηκαν. Δεν πίστευαν πως θα κατάφερναν να κυριεύσουν την Τροία. Τότε ο Οδυσσέας, ο πολυµήχανος, σκέφτηκε ότι η Τροία δεν θα έπεφτε µε τα όπλα αλλά µε πονηριά. Συµβούλεψε λοιπόν τους Αχαιούς να φτιάξουν ένα µεγάλο ξύλινο άλογο, κούφιο από µέσα, το Δούρειο ίππο. Το έφτιαξαν λοιπόν οι Αχαιοί κι έγραψαν πάνω του: «Δώρο των Αχαιών στην Αθηνά». Και µια νύχτα σκοτεινή µπήκαν µέσα στο άλογο ο Οδυσσέας, ο Μενέλαος, ο Διοµήδης, ο Νεοπτόλεµος, που ήταν γιος του Αχιλλέα, και µερικοί ακόµη γενναίοι Αχαιοί. Ο Αγαµέµνονας µε τον υπόλοιπο στρατό, αφού έκαψαν το στρατόπεδο, µπήκαν στα πλοία και πήγαν και κρύφτηκαν πίσω από την Τένεδο. Το πρωί οι Τρώες, κοιτώντας από τα τείχη, δεν πίστευαν στα µάτια τους. Οι Αχαιοί είχαν φύγει και είχαν αφήσει πίσω τους µόνο ένα µεγάλο ξύλινο άλογο, δίπλα στο ακρογιάλι! Βγήκαν λοιπόν από τα τείχη, το πλησίασαν και είδαν πως ήταν αφιέρωµα στην Αθηνά. Πολλοί έλεγαν πως έπρεπε να το ανεβάσουν στην ακρό πολη της Τροίας, για να τους προστατεύει η θεά. Άδικα η Κασσάνδρα, φώναζε πως µέσα στην κοιλιά του ήταν κρυµµένοι Αχαιοί. Κανένας δεν την πίστευε. Κι ένας Τρώας, ο Λαοκόoντας, που ήταν ιερέας του Απόλλωνα, είπε: «Να φοβάστε τους Αχαιούς ακόµη κι αν σας φέρνουν δώρα». 
|
Βλέποντας το θαύµα αυτό οι Τρώες τρόµαξαν κι έσυραν το άλογο στην πόλη. Για να µπει, γκρέµισαν κι ένα µέρος απ’ τα τείχη της. Μετά έφαγαν, ήπιαν και γλέντησαν χαρούµενοι όλη τη µέρα. Τη νύχτα κοιµήθηκαν κουρασµένοι από το χορό κι από το φαγοπότι. Τα µεσάνυχτα βγήκαν οι Αχαιοί από την κοιλιά του αλόγου. Έτρεξαν κι άναψαν φωτιές ψηλά στα τείχη κι άνοιξαν τις πύλες. Σε λίγο γύρισε κι ο στρατός από την Τένεδο. Μπήκαν όλοι οι Αχαιοί στην Τροία, σκότωσαν τους πολεµιστές και πήραν σκλάβους τα παιδιά και τις γυναίκες. Ο Μενέλαος έτρεξε στο παλάτι του Πρίαµου και πήρε πίσω την Ελένη. Μετά έβαλαν φωτιά κι έκαψαν την πόλη, χωρίς να σεβαστούν ούτε τους ναούς των θεών. Το πρωί φόρτωσαν τα πλοία τους µε λάφυρα και ξεκίνησαν για να γυρίσουν στην πατρίδα.
|
4. Πώς έφτασε η είδηση της καταστροφής της Τροίας στις Μυκήνες
Όταν η Τροία έπεσε στα χέρια των Αχαιών, ο Αγαµέµνονας ειδοποίησε την Κλυταιµνήστρα µέσα σε µια νύχτα. Οι άνθρωποί του άναψαν δυνατή φωτιά στην κορυφή της Ίδης, στην Τροία, και πολλές φωτιές, η µια µετά την άλλη, µετέφεραν το µήνυµα από βουνό σε βουνό µέχρι της Μυκήνες: Ίδη -> Λήµνος -> Άθως -> Εύβοια -> Κιθαιρώνας -> Μυκήνες. Αισχύλος, Αγαµέµνων, στίχοι 280 - 316 (διασκευή)
Βλέπουµε λοιπόν ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής είχαν ανακαλύψει ένα πολύ γρήγορο µέσο επικοινωνίας, στέλνοντας τα µηνύµατά τους µε φωτιά. Σε λόφους και βουνά κοντά στις πόλεις, υπήρχαν συγκεκριµένοι άνθρωποι, που είχαν αναλάβει να ανάβουν τις φωτιές, για να γίνεται η επικοινωνία.
5. Οι συµφορές του πολέµου
Ο Τρωικός πόλεµος, που κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια, είχε τελειώσει. Άφησε όµως πίσω του νεκρούς, σπίτια γκρεµισµένα, χήρες και ορφανά. Όπως κάθε πόλεµος. Ο αρχαίος ποιητής Ευριπίδης στο έργο του «Τρωάδες» µιλάει για τις συµφορές και τον πόνο που φέρνει ο πόλεµος στους ανθρώπους:
Η βασίλισσα Εκάβη και οι αιχµάλωτες Τρωαδίτισσες θρηνούν για ό,τι έχασαν και αγωνιούν για τα βάσανα που έχουν να τραβήξουν από δω και πέρα. Η Κασσάνδρα γίνεται σκλάβα του Αγαµέµνονα. Η Ανδροµάχη πέφτει στα χέρια του Νεοπτόλεµου, του γιου του Αχιλλέα. Το γιο της, τον Αστυάνακτα, τον γκρέµισαν από τα τείχη της Τροίας, για να µη ζητήσει αργότερα εκδίκηση. Ο ποιητής δεν χάνει την ευκαιρία να τονίσει τις συµφορές που περιµένουν και τους νικητές στο ταξίδι της επιστροφής. Γιατί όποιος ρηµάζει πολιτείες και δεν σέβεται τους ναούς των θεών, δεν θα αργήσει να χτυπηθεί από τη συµφορά. Ευριπίδης, Τρωάδες (διασκευή)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
