Γ. Σεφέρης, Ο βασιλιάς της Ασίνης

Ο βασιλιάς της Ασίνης

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ανήκει στην ποιητική συλλογή του Γ. Σεφέρη Ημερολόγιο Καταστρώματος Α' και, όπως δηλώνεται στο τέλος, γράφτηκε μέσα στη διετία 1938-1940. Σχετίζεται με μια αόριστη μνεία της Ασίνης (πόλης της Αργολίδας) στο Β', 560 της Ιλιάδας (κατάλογος νεών*):

Ερμιόνην Ασίνην τε βαθύν κατά κόλπον εχούσας

(= την Ερμιόνη και την Ασίνη που βρίσκονται στο βαθύ κόλπο). Ο βασιλιάς της Ασίνης δένεται μέσα στο ποίημα με μια σειρά από εικόνες και σύμβολα που εκφράζουν την απουσία της ζωής και το αίσθημα του κενού.

Ασίνην τε...
ΙΛΙΑΔΑ

	Κοιτάξαμε όλο το πρωί γύρω γύρω το κάστρο¹ αρχίζοντας από το μέρος του ίσκιου εκεί που η θάλασσα πράσινη και χωρίς αναλαμπή, το στήθος σκοτωμένου παγονιού² μας δέχτηκε όπως ο καιρός χωρίς κανένα χάσμα.
5	Οι φλέβες του βράχου³ κατέβαιναν από ψηλά
	στριμμένα κλήματα γυμνά πολύκλωνα ζωντανεύοντας στ' άγγιγμα του νερού, καθώς το μάτι ακολουθώντας τις πάλευε να ξεφύγει το κουραστικό λίκνισμα χάνοντας δύναμη ολοένα.

10	Από το μέρος του ήλιου ένας μακρύς γιαλός ολάνοιχτος και το φως τρίβοντας διαμαντικά στα μεγάλα τείχη. Κανένα πλάσμα ζωντανό τ' αγριοπερίστερα φευγάτα κι ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε δυο χρόνια⁴ τώρα άγνωστος, λησμονημένος απ' όλους κι από τον Όμηρο
15	μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα κι εκείνη αβέβαιη⁵
	ριγμένη εδώ σαν την εντάφια χρυσή προσωπίδα.⁶ Την άγγιξες, θυμάσαι τον ήχο της; κούφιο μέσα στο φως σαν το στεγνό πιθάρι στο σκαμμένο χώμα· κι ο ίδιος ήχος μες στη θάλασσα με τα κουπιά μας.
20	Ο βασιλιάς της Ασίνης ένα κενό κάτω απ' την προσωπίδα παντού μαζί μας παντού μαζί μας, κάτω από ένα όνομα: «Ασίνην τε... Ασίνην τε...»
		και τα παιδιά του αγάλματα⁷
	κι οι πόθοι του φτερουγίσματα πουλιών κι ο αγέρας στα διαστήματα των στοχασμών του και τα καράβια του
25	αραγμένα σ' άφαντο λιμάνι·
	κάτω απ' την προσωπίδα ένα κενό.

	Πίσω από τα μεγάλα μάτια τα καμπύλα χείλια τους βοστρύχους ανάγλυφα στο μαλαματένιο σκέπασμα της ύπαρξής μας ένα σημείο σκοτεινό που ταξιδεύει σαν το ψάρι
30	μέσα στην αυγινή γαλήνη του πελάγου και το βλέπεις:
	ένα κενό παντού μαζί μας. Και το πουλί που πέταξε τον άλλο χειμώνα με σπασμένη φτερούγα σκήνωμα ζωής,
35	κι η νέα γυναίκα που έφυγε να παίξει
	με τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού⁸ κι η ψυχή που γύρεψε τσιρίζοντας⁹ τον κάτω κόσμο κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο που παρασέρνει
		ο χείμαρρος του ήλιου
	με τ' αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη.

40	Κι ο ποιητής αργοπορεί κοιτάζοντας τις πέτρες κι αναρωτιέται,
	υπάρχουν άραγε ανάμεσα στις χαλασμένες τούτες γραμμές τις ακμές τις
		αιχμές τα κοίλα και τις καμπύλες
	υπάρχουν άραγε εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής του αγέρα
		και της φθοράς
45	υπάρχουν, η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής εκείνων που λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες στη
		ζωή μας
	αυτών που απόμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί με την
		απεραντοσύνη του πελάγου
	ή μήπως όχι δεν απομένει τίποτε παρά μόνο το βάρος η νοσταλγία του βάρους μιας ύπαρξης ζωντανής
50	εκεί που μένουμε τώρα ανυπόστατοι λυγίζοντας
	σαν τα κλωνάρια της φριχτής ιτιάς¹⁰ σωριασμένα μέσα στη
		διάρκεια της απελπισίας
	ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά βούρλα ξεριζωμένα
		μες στο βούρκο
	εικόνα μορφής που μαρμάρωσε με την απόφαση μιας πί-
		κρας παντοτινής.
	Ο ποιητής ένα κενό.

55	Ασπιδοφόρος ο ήλιος ανέβαινε πολεμώντας
	κι από το βάθος της σπηλιάς μια νυχτερίδα τρομαγμένη χτύπησε πάνω στο φως σαν τη σαΐτα πάνω στο σκου-
		τάρι:
	«Ασίνην τε Ασίνην τε...». Να 'ταν αυτή ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε τόσο προσεχτικά σε τούτη την ακρό-
		πολη
60	γγίζοντας κάποτε με τα δάχτυλά μας την αφή του πάνω
		στις πέτρες.
			Ασίνη, καλοκαίρι '38 - Αθήνα, Γεν. '40

κατάλογος νεών: κατάλογος πλοίων (κατά πόλεις) που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.
1. εννοεί της Ασίνης. Τα ερείπιά του βρίσκονται κοντά στο Ναύπλιο.
2. το στήθος σκοτωμένου παγονιού: παραθετικά στη λ. θάλασσα. Υπολανθάνει η παρομοίωση: σαν το στήθος σκοτωμένου παγονιού.
3. οι φλέβες του βράχου: τα σχήματα που γίνονται πάνω στο βράχο από τη διάβρωση, την υγρασία κτλ.
4. Βλ. εισαγωγικό σημείωμα.
5. αβέβαιη: επειδή βρίσκεται στον «κατάλογο των πλοίων», που η γνησιότητά του αμφισβητείται.
6. χρυσή προσωπίδα: πρόκειται για τις γνωστές μυκηναϊκές προσωπίδες. Εδώ η έλλειψη του προσώπου κάτω από το σχήμα της προσωπίδας παίρνει τη σημασία συμβόλου. Το ποίημα προχωρεί με μια σειρά από παρόμοια σύμβολα, που δηλώνουν την απουσία της ζωής (το στεγνό πιθάρι, τα αγάλματα, το πουλί που πέταξε κτλ.).
7. αγάλματα: τα αγάλματα επανέρχονται συχνά στην ποίηση του Σεφέρη. Συνήθως συμβολίζουν τη μετάβαση σ' έναν άλλο κόσμο (του θανάτου ή της ανυπαρξίας ή της ζωής που απόμεινε χωρίς συνέχεια).
8. τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού: τα «κυνικά καύματα», οι ζέστες του καλοκαιριού που προκαλούνται από τον αστερισμό του Κυνός (σύμφωνα με παλιά αντίληψη). Η φράση συνοπτικά σημαίνει: η γυναίκα που έφυγε το καλοκαίρι.
9. τσιρίζοντας: η εικόνα παρμένη από τον Όμηρο:
τῇ ῥ᾿ ἄγε [Ἑρμῆς] κινήσας, ταὶ δὲ τρίζουσαι
ἕποντο,
ὡς δ᾿ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο
τρίζουσαι ποτέονται...
(Ομ. ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ω, 5-7)
Τους στίχους αυτούς έχει μεταφράσει ο ίδιος ο Σεφέρης:
«Έτσι πήρε να ξεκινήσει, κι αυτές τσιρίζοντας [οι ψυχές]
ακολουθούσαν. Όπως όταν νυχτερίδες
στα βάθη της
σπηλιάς... πεταρίζουν τσιρίζοντας...»
(Γ. Σεφέρη: Μεταγραφές, 1980, σελ. 15-16)
10. ιτιά: εννοεί το δέντρο «ιτιά κλαίουσα» που πήρε αυτό το όνομα από το σχήμα της· στην ποίηση είναι σύμβολο του πένθους.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Το ποίημα στηρίζεται κυρίως πάνω στα αντιθετικά ζεύγη: φως-σκιά, επιφάνεια-βάθος, παρόν-παρελθόν, παρουσία-απουσία. Να βρείτε τα σύμβολα και τις εικόνες που εκφράζουν αυτά τα ζεύγη.
Ο ποιητής ξεκινάει από μια εμπειρία των αισθήσεων (περιήγηση στο κάστρο της Ασίνης) και φτάνει σε μια πνευματική εμπειρία: ο ποιητής ένα κενό (στ. 54).
Να παρακολουθήσετε την πορεία των συνειρμών που τον οδηγούν σ' αυτή τη διαπίστωση.
Ποιο είναι το κυρίαρχο αίσθημα μέσα στο ποίημα; Ποιοι στίχοι το εκφράζουν πιο ρητά και πιο έντονα;
Πώς ερμηνεύετε την εικόνα των στίχων 55-58;

εικόνα