ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ (ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ)

Α. ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε, με βάση όσα γνωρίζετε, τα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης:

Κώνωψ πρὸς λέοντα ἐλθὼν εἶπεν «Οὔτε φοβοῦμαί σε, οὔτε δυνατώτερός μου εἶ· εἰ δὲ μή, τί σοί ἐστιν ἡ δύναμις; ὅτι ξύεις τοῖς ὄνυξι καὶ δάκνεις τοῖς ὀδοῦσι; τοῦτο καὶ γυνὴ τῷ ἀνδρὶ μαχόμενη ποιεῖ. Ἐγὼ δὲ λίαν ὑπάρχω σου ἰσχυρότερος. Εἰ δὲ θέλεις, ἔλθωμεν καὶ εἰς πόλεμον.» Καὶ σαλπίσας ὁ κώνωψ ἐπετίθετο δάκνων τὰ περὶ τὰς ῥίνας αὐτοῦ ἄτριχα πρόσωπα. Καὶ ὁ λέων τοῖς ἰδίοις ὄνυξι κατέλυεν ἑαυτόν, ἔως ἀπηύδησεν, καὶ οὕτω ὁ κώνωψ ἐνίκησεν.

(Αἰσώπου Μῦθοι, διασκευή)

• Να εντάξετε τα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης που αναγνωρίσατε στην κατάλληλη κατηγορία, σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:

* Έχουν διδαχθεί μέχρι τώρα τα αφωνόληκτα, τα μονόθεμα υγρόληκτα, τα σιγμοληκτα και τα ενρινόληκτα.

Β. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Να μελετήσετε τα επόμενα παραδείγματα και να επισημάνετε υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης. Σε ποιες από τις παραπάνω κατηγορίες ανήκουν;

• Ἀθηναῖοι τοὺς τῶν ῥητόρων λόγους μᾶλλον ἐθαύμαζον ἢ τὰ τῶν στρατηγῶν ἔργα.
• Ἡ ἀκὶς (= κορυφή, άκρη) τοῦ στάχυος καὶ ἀθὴρ καλεῖται.
• Οἱ ἐν τῷ αἰθέρι ἀστέρες ἀεὶ αἴθουσιν (= λάμπουν).
• Ἕκτωρ πολλοὺς ἐνιαυτοὺς (= έτη, χρόνια) τῶν Τρώων ἡγεμὼν καὶ σωτὴρ ἦν.

Στα παραπάνω παραδείγματα οι τύποι:

είναι υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης που λήγουν:

Τα ονόματα αυτά κλίνονται σύμφωνα με τους επόμενους πίνακες (βλ. επίσης και την παράγ. 127(β) της Γ.Α.Ε.)

Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τα υγρόληκτα ουσιαστικά σε -ωρ, -ορος και -ηρ, -ερος:

1. Έχουν δυο θέματα που λήγουν σε -ωρ, -ορ και σε -ηρ, -ερ αντίστοιχα (π.χ. ῥήτωρ-, ῥητορ- και αἰθηρ-, αἰθερ-). Από αυτά, τα ονόματα σε -ωρ, -ορος σχηματίζουν με το θέμα σε -ωρ μόνο την ονομαστική του ενικού και με το θέμα σε -ορ τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό. Τα ονόματα σε -ηρ, -ερος σχηματίζουν με το θέμα σε -ηρ την ονομαστική και την κλητική του ενικού και με το θέμα σε -ερ τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό.
2. Η ονομαστική και η κλητική του ενικού σχηματίζονται από τα αντίστοιχα θέματα χωρίς κατάληξη (π.χ. ῥήτωρ, ῥῆτορ και ἀθήρ, ἀθήρ).
3. Το όνομα ἀστήρ σχηματίζει στη δοτική πληθυντικού τον τύπο τοῖς ἀστράσι.

Δ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

  Να βάλετε στη σωστή πτώση τα ουσιαστικά που είναι σε παρένθεση:

1. Διὰ τοῦ ………………   (αἰθὴρ) πορεύεται, ὥσπερ λαμπάς, ἡ σελήνη.
2. Οἱ ἄνθρωποι τὸ πάλαι (= τα παλιά χρόνια) ᾤοντο (= νόμιζαν) τους ……………… (ἀστὴρ) θεοὺς εἶναι καὶ ἐν τῷ ……………… (αἰθὴρ) διατρίβειν (= ότι ζουν).
3. Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, πατέρα, ……………… (παντοκράτωρ).
4. Πολλοὶ τῶν ……………… (ῥήτωρ) καὶ τῶν σοφιστῶν περὶ μικρῶν πραγμάτων διελέγοντο.
5. Τοῖς ……………… (ἀστὴρ) οἱ Πέρσαι ναοὺς ἵδρυον καὶ ὡς ἡμιθέους αὐτοὺς ἐθεράπευον.
6. Τῷ μὲν παιδὶ προσήκει μανθάνειν, τῷ δὲ ἀνδρὶ πράττειν, τῷ δὲ (ῥήτωρ) βουλεύειν (= να συμβουλεύει, να προτείνει).

  Να αποδώσετε στην κοινή νεοελληνική το ακόλουθο κείμενο:

Στίλπων, ὁ Μεγαρεὺς ῥήτωρ, ἀξιομνημόνευτον δοκεῖ ποιήσασθαι ἀπόκρισιν, ὅτε Δημήτριος ὁ Προγάστωρ ἐξανδραποδισάμενος τὴν πόλιν εἰς ἔδαφος κατέβαλε καὶ τὸν Στίλπωνα ἤρετο, μή τι ἀπολωλεκὼς εἴη. Καὶ ὅς, τὸν αἰθέρα ἀτενίζων, ἔφη· «οὐ δῆτα· πόλεμος γὰρ οὐ λαφυραγωγεῖ ἀρετήν».