Φρανσίς Πονζ, «Πρώτο σχεδίασμα του χεριού»

Α43

Φρανσίς Πονζ

ΠΡΩΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΕΡΙΟΥ

Ι
Ας κινήσουμε λοιπόν εδώ το ΧΕΡΙ, το χέρι του Ανθρώπου.

II
Το χέρι, αυτή η νυχτερίδα της μέρας, πάντα στη διάθεση του βραχίονα που αδιάκοπα το προφταίνει, είναι ένα από τα υποταχτικά του ανθρώπου. Κι όταν αναπαύεται εδώ ή εκεί, τρυγόνι ή περιστέρι, συχνά
	ανταμώνει με το ταίρι του.
Κι έπειτα πάλι φτερουγίζει τριγύρω, δυνατό, ευκίνητο. Του
	σκιάζει το μέτωπο, του κρύβει το φως.
Περίτεχνα όπως οι Ευμενίδες.

IΙΙ
Κι είναι ακόμη για τον άνθρωπο βάρκα δεμένη στο μουράγιο. Σαν τη βάρκα τεντώνει το σκοινί. Ανήσυχο και πεισματάρικο, καθώς το πουλάρι, γνέφει στηρίζοντας το σώμα πότε στο ένα πόδι, πότε στ’ άλλο.

Κι όταν σηκώνεται το κύμα, μοιάζει ν’ αποκρίνεται με το
	σήμα «έτσι κι έτσι».
Φύλλο φοβερό, γόνιμο και σαρκώδες. Ευαίσθητος θύσανος φοινικιάς, αρθρωτός κορμός του
	κοκκοφοίνικα.
Δείτε πώς τρέχει το δεξί χέρι πάνω σε τούτη τη σελίδα: Ιδού το μέρος του σώματος με τους πιο τέλειους αρμούς!
	Ως τους βραχίονες
ο άνθρωπος κάτι θυμίζει από το βόδι. Από τον καρπό και κάτω, καθώς οι αρθρώσεις πληθαίνουν — δυο καβούρια.

[..]

VI
Το χέρι είναι ένα από τα υποτακτικά του ανθρώπου: συχνά το τελευταίο που σαλεύει.

Κάποτε πληγωμένο, σέρνει στο χαρτί σαν πρόσθετο άκαμπτο μέλος ένα στιλογράφο, που αφήνει εκεί τα ίχνη του. Όταν εξαντληθεί μένει ακίνητο. Και τότε μαζεύει τα σεντόνια ή τσαλακώνει το χαρτί, σαν το πουλί που σπαρταρά και ξεψυχά στη σκόνη — στο τέλος χαλαρώνει και παραδίνεται.

μτφρ. Χριστόφορος Λιοντάκης (γενν. 1945)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΣΧΟΛΙΟ

Η βραχείας διάρκειας επαφή του Πονζ με τον υπερρεαλισμό τον βοήθησε να διαμορφώσει μια διεισδυτική ματιά, που του επέτρεπε να βλέπει με πρωτοφανή καθαρότητα τις αόρατες σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων και τις αδιόρατες αναλογίες που υπάρχουν μεταξύ τους. Ποιητής των πραγμάτων ο Πονζ, εντούτοις δεν ενδιαφέρεται τόσο για την εξωτερική περιγραφή τους, όσο για την απόδοση της εσώτερης ουσίας τους, την οποία προσπαθεί να απεικονίσει επικεντρώνοντας την προσοχή του σ’ εκείνα τα στοιχεία της εξωτερικής τους όψης, που θα του επιτρέψουν να δεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο τους. Στο ίδιο αποβλέπουν και οι αλλεπάλληλες παρομοιώσεις και μεταφορές στο «Πρώτο σχεδίασμα του χεριού». Περιγράφοντας το ανθρώπινο χέρι ως μια σχεδόν αυτόνομη οντότητα, με εικόνες τολμηρές που πλουτίζουν με νέα στοιχεία την ποιητική εικονογραφία, ο Πονζ μας αποκαλύπτει μιαν όψη του ανθρώπινου σώματος, την οποία μας στερεί η ανθρωποκεντρική θέασή του.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποιες λειτουργίες επιτελεί το χέρι μέσα στο ποίημα;
Εντοπίστε τις αναφορές σε ζώα και σχολιάστε την ποιητική τους λειτουργία.
Πώς παρουσιάζεται το θέμα της γραφής σ’ αυτό το ποίημα;

FRANCIS PONGE (Μονπελλιέ 1899 – Μπαρ-Σι-Λουπ 1988). Γάλλος ποιητής και δοκιμιογράφος. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Αβινιόν και σπούδασε νομικά και φιλολογία. Συμμετείχε για λίγο καιρό στο κίνημα των υπερρεαλιστών. Το 1937 προσχώρησε στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, από το οποίο αποχώρησε το 1946. Έλαβε μέρος στην αντίσταση κατά των Γερμανών. Έδωσε διαλέξεις σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις και δίδαξε σε πανεπιστήμιο στις ΗΠΑ.

Κύρια ποιητικά έργα του: Η βούληση των πραγμάτων (1942), Προήματα (Proêmes, 1948), Η μεγάλη συλλογή (1961), Νέα συλλογή (1967). Έγραψε ακόμη το δοκίμιο Για έναν Μαλέρμπ (1965) και κριτικά κείμενα για την τέχνη.

eikona

Μ.Κ. Έσερ, «Χέρια που σχεδιάζουν»