Φρανσίς Ζαμ, «Προσευχή για να πάω στον παράδεισο μαζί με τους γαϊδάρους»

Α28

Φρανσίς Ζαμ

ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΩ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΑΪΔΑΡΟΥΣ

Σα θά ’ρθει, Θεέ μου, ο Χάρος να με πάρει για να με πάει κοντά Σου, κάνε μου τη χάρη, μια μέρα να ’ναι που όλ’ η χώρα θα γιορτάζει. Καθώς το συνηθίζω κι εδώ κάτου, το δρόμο που στο κέφι μου ταιριάζει, ποθώ να πάρω για να φτάσω στου θανάτου και στου Παράδεισου τη χώρα, που εκεί πέρα τ’ αστέρια φέγγουν όλη μέρα. Στο χέρι μου θα πάρω το ραβδί μου και την πλατιά τη δημοσιά θ’ ακολουθήσω, και στους γαϊδάρους, που είν’ οι φίλοι οι γκαρδιακοί μου, θα πω και θα μιλήσω: Με λένε Φρανσί Ζαμ κι ευθεία τραβάω γραμμή για τον Παράδεισο. Δεν έχει ο Θεούλης πιθαμή που να τη λένε Κόλαση. Μαζί μου ελάτε σεις, που τον αίθριο ουρανό αγαπάτε, φτωχά μου ζώα, που απότομα τ’ αυτιά κουνάτε, τις μύγες για να διώχτε, το μελίσσι, το χέρι που ζητάει να σας χτυπήσει...

Να εμφανισθώ, για χάρη το ζητάω, στα ζώα τούτα ανάμεσα, που τ’ αγαπάω, γιατί γλυκά την κεφαλή τους σκύβουν, τα ποδαράκια τους, σα σταματούνε, σμίγουν με χάρη και με γλύκα, που σε θλίβουν. Θα φτάσω ακλουθημένος απ’ τα μύρια αυτιά τους· ακλουθημένος απ’ τα ζώα που στα πλευρά τους με κόφες φορτωμένα τα ’χανε μεγάλες· κι ακλουθημένος απ’ τα ζώα που έχουν τραβήξει καρότσες σαλτιμπάγκων ή κι αμάξια μ’ άλλες πραμάτειες· απ’ τα ζώα που έχουν βαστήξει στη ράχη νεροβάρελα, σταμνιά· κι απ’ τις γαϊδάρες, θά ’ρθω ακλουθημένος, που έχουν κοιλιές γεμάτες σαν ασκιά και που ο βηματισμός τους είναι τσακισμένος· ακλουθημένος θά ρθω κι απ’ τα γαϊδουράκια, που για να γιάνουν οι πληγές οι αφορμισμένες, που μύγες προκαλέσαν μανιασμένες, ντυμένα τα ’χουν με παντελονάκια. Με τους γαϊδάρους, Θεέ μου, κάνε μου τη χάρη να ’ρθω κοντά Σου· στείλε να μας πάρει χορός αγγέλων και στους τόπους να μας πάει που τρέχουν νερά και τρέμουνε κεράσια, κεράσια λεία ωσάν τη σάρκα, που γελάει και σφιχτοδένει τα κοράσια. Και κάνε μου τη χάρη, στων ψυχών τη χώρα, σκυμμένος πάνω στα νερά τα θεία, να μοιάσω στους γαϊδάρους, που όλην ώρα θα καθρεφτίζουν τη γλυκιά, την ταπεινή και τη φτωχή τους παρουσία μέσ’ στης αγάπης της αιώνιας τ’ άχραντο γυαλί.

	μτφρ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος (1902-1987)

αφορμισμένος: ερεθισμένος (για πληγές).

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΣΧΟΛΙΟ

Παρά τη βαθιά χριστιανικότητά του —ήταν αφοσιωμένος καθολικός— ο Ζαμ εκφράζει στην ποίησή του αισθήματα για τον κόσμο και για τη φύση, που αγγίζουν κάποτε τον πανθεϊσμό. Η κάθε μέρα είναι γι’ αυτόν μια περιπέτεια που πρέπει να τη βλέπει κανείς μέσα στο φως της θείας βούλησης. Κάθε πράξη ενσωματώνεται στην απέραντη ζωή του σύμπαντος και δίνει στα συναισθήματα και στα όνειρα τη βεβαιότητα μιας υλικής πραγματικότητας. Ο Ζαμ πιστεύει ότι ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβει κανείς τη ζωή είναι η προσευχή. Ο βίος των ταπεινών και οι απλές πράξεις που συνθέτουν την καθημερινότητα αποτελούν, όπως το δείχνει το παραπάνω ποίημα, το πλέον γόνιμο πεδίο των εμπνεύσεών του. Το ποίημα εκφράζει την επιθυμία για γαλήνη ενός ανθρώπου κουρασμένου από τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, ο οποίος βρίσκει στην αγαθότητα του γαϊδάρου την ψυχική απλότητα και ταπεινότητα που οδηγεί στην ευτυχία. Η τολμηρή αφέλεια αναδεικνύεται ως αρετή αυτού του ποιήματος, καθώς η ηθικολογική του διάθεση εξουδετερώνεται από ένα ελεγειακών καταβολών χιούμορ.

Μπορεί να διαβαστεί κατ’ αντιδιαστολή με την Μπαλάντα του κυρ Μέντιου του Βάρναλη (βλ. Κ. Βάρναλη, Ποιητικά, Κέδρος, Αθήνα 1956).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποια αυτοβιογραφικά στοιχεία διαφαίνονται στο ποίημα;
Πώς αντιμετωπίζει τον θάνατο και τη μετά θάνατον ζωή ο ποιητής;
Ποια στοιχεία υπαγορεύουν την επιλογή του συγκεκριμένου ζώου ως κεντρικού συμβόλου του ποιήματος;

eikona

FRANCIS JAMMES (Τουρναί αν Μπιγκόρ 1868 – Ασπαράν 1938). Γάλλος ποιητής. Συνδέθηκε με τους Παριζιάνους συγγραφείς της ύστερης συμβολιστικής περιόδου (τον ποιητή Στεφάν Μαλλαρμέ και τον μυθιστοριογράφο Αντρέ Ζιντ), που τον θεωρούσαν πατριάρχη της γαλλικής ποίησης. Τράβηξε την προσοχή του κοινού με την ποιητική του συλλογή Από τον Άγγελο της αυγής στον Άγγελο του δειλινού (1898). Αργότερα, προσχώρησε στον ρωμαιοκαθολικισμό (1905), υπό την επιρροή του ποιητή Κλωντέλ, γεγονός που τον οδήγησε σε βαθιά χριστιανική ευσέβεια. Το έργο του Χριστιανικά Γεωργικά (3 τόμ., 1911-12), θρύλος που αναφέρεται σε μια θρησκευόμενη αγροτική οικογένεια, αποτυπώνει εύγλωττα τα χριστιανικά του αισθήματα. Εκτός από ποιήματα, ο Ζαμ έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα και τα απομνημονεύματά του (1932).