Ο ΚΥΚΝΟΣ

ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ήτανε μια λίμνη. Στη λίμνη ζούσε ένας κύκνος. Το μεγαλύτερο αξιοθέατο του πάρκου. Μια μέρα εξαφανίστηκε ο κύκνος. Τον κλέψανε κάτι αλήτες.

Ο Οργανισμός Δημόσιων Κήπων αγόρασε καινούριο κύκνο. Δημιουργήθηκε ειδική θέση φύλακα για να προστατεύει τον κύκνο, να μην έχει την τύχη του προκατόχου του.

Η θέση αυτή ανατέθηκε σ’ ένα γεράκο που ζούσε μονάχος κι έρημος χρόνια ολόκληρα. Όταν ανέλαβε αυτή τη δουλειά, είχε αρχίσει να κάνει ψύχρα τα βράδια. Το πάρκο ήταν έρημο. Ενόσω περιπολούσε στη λίμνη, ο γέρος έριχνε μια ματιά στον κύκνο, αλλά μερικές φορές αφηνόταν να κοιτάζει τ’ αστέρια. Κρύωνε. Θα ήταν όμορφα, σκέφτηκε, να ρίξει μια ματιά στο μικρό εστιατόριο που είναι κοντά στο πάρκο. Άρχισε να βαδίζει προς τα κει αλλά θυμήθηκε τον κύκνο. Μπορεί να τον κλέβανε όσο θα έλειπε. Θα ’χανε τη δουλειά του. Έπρεπε να το ξεχάσει λοιπόν.

Αλλά το κρύο συνέχισε να τον περονιάζει, μεγαλώνοντας τη μοναξιά του. Στο τέλος αποφάσισε να πάει στο εστιατόριο και να πάρει μαζί του τον κύκνο. Ακόμα κι αν ερχόταν κανείς στο πάρκο, όσο θα λείπανε, για ν’ αναπνεύσει τον καθαρό αέρα στην ομορφιά της φύσης, δε θα πρόσεχε αμέσως την απουσία του κύκνου. Η νύχτα ήταν γεμάτη αστέρια βέβαια, αλλά δεν είχε φεγγάρι. Και, το πιο σπουδαίο, θα γυρίζανε γρήγορα.

Φύγανε λοιπόν.

Στο εστιατόριο τους υποδέχτηκε ένα ανακουφιστικό κύμα ζεστού αέρα γεμάτο με γαργαλιστικές μυρωδιές από το μαγείρεμα των φαγητών. Ο γέρος έβαλε τον κύκνο να καθίσει απέναντι του στο τραπέζι και κάθισε κι αυτός. Έτσι μπορούσε να παρακολουθεί τον κύκνο, ενώ θα έτρωγε το φαγητό του. Για να ζεσταθεί, παράγγειλε κι ένα ποτηράκι βότκα.

Ενόσω έτρωγε μια μερίδα αρνίσιο κρέας, και το χαιρόταν μάλιστα πολύ, παρατήρησε ότι ο κύκνος τον κοίταζε με δυστυχισμένο ύφος. Ο γέρος λυπήθηκε το φτωχούλη κύκνο. Νιώθοντας την επιτιμητική ματιά του τού κόπηκε κάθε όρεξη για φαί. Έπειτα του ήρθε μια ιδέα. Φώναξε το σερβιτόρο και παράγγειλε ένα ψωμάκι και λίγη ζεστή μπίρα με ζάχαρη. Βούτηξε το ψωμάκι στη μπίρα και το ’δωσε στον κύκνο, που γρήγορα ξαναβρήκε τα κέφια του. Μετά το φαγητό, ικανοποιημένοι και ξανανιωμένοι, ξαναγύρισαν στο πόστο τους.

Το άλλο βράδυ έκανε περισσότερο κρύο. Τ’ αστέρια φαίνονταν ασυνήθιστα λαμπερά και ο γερο-φύλακας ένιωθε το κάθε αστέρι σαν παγωμένο καρφί μπηγμένο στη ζεστή αλλά μοναχική καρδιά του. Ωστόσο, αντιστάθηκε στον πειρασμό να ξαναπάει, γι’ άλλη μια φορά στo εστιατόριο.

Στο κέντρο της λίμνης φάνηκε ο κύκνος· τ’ άσπρα φτερά του άστραφταν κάτω απ’ το φως των αστεριών.

Η σκέψη ενός ζωντανού πλάσματος μέσα στο νερό, μια τέτοια παγωμένη νύχτα, έκανε το γέρο ν’ ανατριχιάσει.

Ο φτωχούλης κύκνος άξιζε καλύτερη τύχη. Ο γερο-φύλακας ήταν σίγουρος ότι ο κύκνος θα καλοδεχόταν λίγη ζεστασιά και κάμποσο φαγητό.

Τον πήρε λοιπόν στην αγκαλιά του και τον κουβάλησε μαζί του στο εστιατόριο.

Άλλη μια νύχτα γεμάτη παγωνιά, κι ο γέρος να βασανίζεται απ’ τη θλίψη. Τούτη τη φορά το ’χε πάρει απόφαση να μην πάει στο εστιατόριο γιατί, την προηγούμενη νύχτα, αφότου γύρισαν, ο κύκνος χόρευε και τραγουδούσε πολύ παράξενα.

Κάθισε λοιπόν στην άκρη της λίμνης, στο άδειο παγωμένο πάρκο, και κοίταζε τον ουρανό. Ξαφνικά, ένιωσε να του τραβάνε το παντελόνι. Ήταν ο κύκνος που κάτι του ζητούσε. Πήγανε λοιπόν.

Ένα μήνα αργότερα, τόσο ο φύλακας όσο και ο κύκνος απολύθηκαν από τη δουλειά τους. Ο κύκνος: τον είδανε να κολυμπάει περίεργα στο νερό, ακόμα και τη μέρα. Μια μητέρα που είχε φέρει τα παιδάκια της στο πάρκο για να δουν τον κύκνο, παραπονέθηκε στις αρχές, από καθαρό ενδιαφέρον, βέβαια, για τη νεολαία.

Ακόμη και στην κατώτερη θέση, ο κάτοχός της πρέπει να έχει κάποιες ηθικές αρχές.

μτφρ. Νίκος Μπαλής

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  

Το σατιρικό διήγημα του Σλάβομιρ Μρόζεκ παρουσιάζει τη μετατροπή του παραδοσιακού συμβόλου της αγνότητας, της ευγένειας και της μορφικής τελειότητας σε δημόσιο έκθεμα και, στη συνέχεια, σε μεθύστακα, που αποβάλλεται από τον Δημόσιο Κήπο λόγω ανάρμοστης συμπεριφοράς. Στρέφοντας τον αφηγηματικό τρόπο του παραμυθιού προς την κατεύθυνση του χιουμοριστικού ανεκδότου ή και της γελοιογραφίας, ο Μρόζεκ μετατρέπει ένα παραδοσιακό θέμα των ηθοπλαστικών διηγήσεων (τη συγκινητική επικοινωνία του ανθρώπου με το ζώο) σε μέσο υπονόμευσης της υποκριτικής ευπρέπειας που χαρακτηρίζει τις αντιλήψεις της μικροαστικής κοινωνίας. Ο φύλακας και ο κύκνος, υποχρεωμένοι να συνυπάρχουν τη νύχτα προκειμένου να εξυπηρετούν την ημερήσια ψυχαγωγία του κοινωνικού συνόλου, αλληλωθούνται στην εκτροπή από τις συμβάσεις που καθορίζουν τον ρόλο τους, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την απόλυσή τους. Όπως συχνά συμβαίνει στα ανέκδοτα, η σύντομη ιστορία φανερώνει περισσότερα για τον αθέατο περίγυρο παρά για τους ορατούς πρωταγωνιστές της.

1. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον φύλακα και στον κύκνο;
2. Τι υποδηλώνει το επιμύθιο;

SLAVOMIR MROŽEK (Γεν. Μπορζεζίν 1930). Πολωνός διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Σπούδασε αρχιτεκτονική, εικαστικές τέχνες και φιλολογία και δούλεψε ως δημοσιογράφος και γελοιογράφος. Στα πεζά του σατιρίζει τον σύγχρονο κόσμο, συνδυάζοντας τον ρεαλισμό με τον υπερρεαλισμό, ενώ στα θεατρικά του είναι φανερή η επίδραση του «θεάτρου του παραλόγου». Έργα του: Ο ελέφαντας (διηγήματα, 1957), Τάνγκο (θέατρο, 1964). Εμιγκρέδες (θέατρο, 1974), κ.ά.