Τριστάν Τζαρά  

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΑ, ΑΝΤΙ-ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  

Η επιθυμία απαλλαγής από τα δεσμά της καθιερωμένης ποιητικής έκφρασης είναι πρόδηλη σ’ αυτό το ντανταϊστικό ποίημα. Η εκφορά του λόγου διαμορφώνεται εδώ από την προσπάθεια να μεταδοθεί αδιαμεσολάβητο από αισθητικούς κανόνες το περιεχόμενο της συγκεκριμένης εμπειρίας. Ωστόσο, η συγκινησιακή αλληλουχία δεν φτάνει στην απόλυτη εκφραστική αναρχία που χαρακτηρίζει τα πλέον κατεδαφιστικά ντανταϊστικά κείμενα (βλ. λ.χ. το κείμενο αρ. 13 του Παραρτήματος)· πλησιάζει περισσότερο τους ελεύθερους συνειρμούς της υπερρεαλιστικής γραφής (βλ. το ποίημα Α40). Και όχι μόνο αυτό: η τραυματικότητα της φοβερής εμπειρίας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που είναι διάχυτη σε όλη την έκταση του κειμένου, φαίνεται να υπαγορεύει ένα νοηματικό και μορφικό σχήμα περισσότερο οργανωμένο από εκείνο της υπερρεαλιστικής γραφής. Παρότι η ακολουθία των —ως επί το πλείστον αντιλυρικών— εικόνων αναπτύσσεται με μια ποιητικά φυγόκεντρη κίνηση, η συνεχής αποστροφή του λόγου προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και η τακτή επαναληπτικότητά της επαναδιατάσσουν το υλικό σ’ ένα σχέδιο πεζόμορφων στροφών, με την προσφώνηση ως ένα είδος αντεστραμμένης επωδής, επαναφέροντας έτσι —έστω αυτοπαρωδούμενο— ένα στοιχείο λυρικότητας. Το στοιχείο αυτό ενισχύεται με την ερωτική υποδήλωση της καταληκτικής φράσης, η οποία εισάγει ξαφνικά μια βεβαιότητα ελπίδας στον εφιαλτικό κόσμο που περιγράφει το ποίημα.

Μπορεί να διαβαστεί σε συνδυασμό με το ποίημα του Μπρετόν (Α40).

Ντανταϊστικός πίνακας του Ραούλ Χάουσμαν

1. Γιατί το ποίημα απευθύνεται σε λοχαγό;
2. Σχολιάστε την εικονογραφία του ποιήματος.
3. Τι πιστεύετε ότι σημαίνει η φράση ο κινηματογράφος του ύπνου σου, και πώς συνδέεται το περιεχόμενό της με την εμπειρία που εκφράζει το ποίημα;

TRISTAN TZARA (Μοϊνέστι Ρουμανίας 1896 – Παρίσι 1963). Γάλλος ποιητής, ρουμανικής καταγωγής. Το 1915 εγκατέλειψε τη Ρουμανία και πήγε στη Ζυρίχη, όπου το 1916 ίδρυσε το καλλιτεχνικό κίνημα «Νταντά». Το 1920 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου και συνεργάστηκε με τους υπερρεαλιστές, με τους οποίους αργότερα ήρθε σε ρήξη μαζί τους. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, έλαβε μέρος στην αντίσταση. Προσχώρησε το 1945 στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, δίχως όμως να υιοθετήσει τις αρχές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Οι προβληματισμοί και οι παρεμβάσεις του Τζαρά στις πνευματικές εξελίξεις της εποχής του αποτυπώνονται σε πολλά από τα έργα του: Μανιφέστο Νταντά (1918), Είκοσι πέντε ποιήματα (1918), Ο κατά προσέγγιση άνθρωπος (1931), Πού πίνουν οι λύκοι (1932), Η αντί-κεφαλή (1933), Να μιλάς μόνος (1950), Το ρόδο και ο σκύλος (1958), κ.ά.