Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία (Β΄ Γενικού Λυκείου - Επιλογής) - Βιβλίο Μαθητή (Eμπλουτισμένο)
Α38
Εουτζένιο Μοντάλε

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

Θάλασσα παλιά, με μέθυσε η φωνή
που από τα στόματά σου βγαίνει, σαν ανοίγουν
πράσινες καμπάνες, κι ύστερα ξανά
πισωδρομούν και σβήνουν.
Το σπίτι των αλλοτινών καλοκαιριών μου
κοντά σου ήταν, το ξέρεις,
εκεί στη χώρα όπου ο ήλιος ψήνει
και τα κουνούπια συννεφιάζουν τον αέρα.
Σαν και τότε σήμερα πέτρα γίνομαι μπροστά σου,
θάλασσα, μα πια δεν λογαριάζομαι άξιος
για το προμήνυμα το επίσημο
που κλει η αναπνοή σου: Συ πρώτη μου ’χες πει
πως η μικρούλα η ζύμωση
μέσ’ στην καρδιά μου ήταν μια στιγμή
της δικής σου· πως ήταν ριψοκίνδυνος
για μένα κατά βάθος ο δικός σου νόμος:
να είμαι πλατύς και πολυπρόσωπος
κι ωστόσο σταθερός
κι έτσι από καθετί ακάθαρτο ν’ αδειάζω
όπως συνήθειο το ’χεις συ που ρίχνεις στις ακτές
ανάμεσα σε φελλούς, σε φύκια και σταυρούς
τ’ άχρηστα απορρίμματα του αβυσσαλέου βυθού σου.

*
 
Να μπορούσα τουλάχιστο να κλείσω
σ’ αυτό μου το ρυθμό που αγκομαχά
κάτι απ’ το παραμιλητό σου·
να μου δινόταν να ταιριάσω
στις δικές σου φωνές την τραυλή μιλιά μου, –
εγώ που ονειρευόμουν να σου κλέψω
τα λόγια τ’ αρμυρά
όπου φύση και τέχνη γίνονται ένα,
για να διαλαλήσω πιο καλά τη μελαγχολία μου
γερασμένου παιδιού που δεν έπρεπε να συλλογάται.
Κι ωστόσο δεν έχω άλλα απ’ τα φθαρμένα γράμματα
των λεξικών, και τη σκοτεινή
φωνή που για έρωτα μιλεί, σβήνει,
γίνεται αξιοθρήνητη φιλολογία.
Δεν έχω άλλα από τα λόγια αυτά
που σαν δημόσιες γυναίκες
προσφέρονται σ’ όποιον τις θέλει·
δεν έχω άλλες απ’ τις κουρασμένες τούτες φράσεις
που κι αύριο μπορεί να μου τις κλέψουν
ρέμπελοι φοιτητές γι’ αληθινούς στίχους.
Κι η βοή σου αυξαίνει, κι απλώνεται
γαλάζιος ο νέος ίσκιος.
Μ’ αφήνουν οι σκέψεις μου για δοκιμή.
Αισθήσεις δεν έχω, ούτε νου. Δεν έχω όρια.
 

μτφρ. Δημήτρης Νικολαρεΐζης
(1908-1981)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΣΧΟΛΙΟ

Το παραθαλάσσιο τοπίο της Λιγουρίας, της γενέθλιας γης του Μοντάλε, κυριαρχεί στο πρώτο του βιβλίο Κόκαλα σουπιάς, όπου περιέχεται η σειρά των μικρών ποιημάτων με τίτλο «Μεσόγειος», στην οποία ανήκουν τα δύο παραπάνω ποιήματα. Όλα τα ποιήματα της σειράς διέπονται από μια συναισθηματική κίνηση που αντανακλά τις κινήσεις της θάλασσας και τα ποικίλα πρόσωπά της που κλιμακώνονται στο πέρασμά της από την τρικυμία στη γαλήνη. Για τον Μοντάλε ο άνθρωπος, διαποτισμένος από την επίγνωση μιας τραγικής μοίρας, δένεται με τη φύση με ένα αμφίθυμο αίσθημα: από τη μια θαυμάζει τη ζωτικότητά της και αντλεί από αυτήν στοιχεία για την ποθούμενη λύτρωση· και από την άλλη βυθίζεται στη μελέτη της με τη βαθιά επιθυμία ν’ αλλάξει την εσωτερική της αναγκαιότητα. Τα παραπάνω ποιήματα εκφράζουν την πρώτη από αυτές τις διαθέσεις. Η συναισθηματική σχέση του με τη θάλασσα του μεσογειακού τοπίου, στιγμές της οποίας περιγράφει εδώ ο ποιητής, έχει εκείνα τα χαρακτηριστικά που αποκρυστάλλωσαν την εικόνα της θάλασσας σε σύμβολο της ανθρώπινης ζωής και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Ποιες είναι οι αναφορές του ποιήματος στην παιδική ηλικία και πώς σχετίζονται με το ποιητικό παρόν;
  2. Κατά πόσο η φράση Αισθήσεις δεν έχω, ούτε νου επαληθεύεται από το ποίημα;
  3. Πώς αντιλαμβάνεσθε τον στίχο: όπου φύση και τέχνη γίνονται ένα;

eikona

 

EUGENIO MONTALE (Τζένοβα 1896 – Μιλάνο 1981). Ιταλός ποιητής, κριτικός της λογοτεχνίας και μεταφραστής. Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ερμητισμού (της ιταλικής εκδοχής του Μοντερνισμού). Άρχισε να σπουδάζει φιλολογία στη γενέτειρά του, σύντομα όμως εγκατέλειψε τις σπουδές του. Διώχτηκε από το φασιστικό καθεστώς. Υπήρξε συνιδρυτής λογοτεχνικού περιοδικού, επί χρόνια διευθυντής φιλολογικού κέντρου στη Φλωρεντία και δημοσιογράφος σε μεγάλη εφημερίδα του Μιλάνου, όπου δημοσίευσε κείμενα λογοτεχνικής και μουσικής κριτικής. Το 1975 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ.

Κυριότερες ποιητικές συλλογές: Κόκαλα σουπιάς (1925), Οι ευκαιρίες (1939), Η καταιγίδα (1956), Ο κορεσμός (1971). Κριτικά κείμενα: Για την ποίηση (1976), Πρεμιέρες στη Σκάλα (1981).

Γεράσιμος Στέρης, «Ακρογιάλι με δέντρα»

Γεράσιμος Στέρης, «Ακρογιάλι με δέντρα»