Ζοζέ-Μαρία ντ’ Ερεντιά, «Ανδρομέδα»

Α21

Ζοζέ-Μαρία ντ’ Ερεντιά

ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ

Ι

Του Κηφέως η κόρη ζωντανή, αλίμονον, ακόμα σε βράχο, στα μαυρόνησα, ανάμαλλη σπαράζει· κι ενώ τρομάρας σύγκρυο βαθιά το αναταράζει· δεμένο το βασιλικό του κάκου στρέφει σώμα.

Η μπόρα δέρνει ανήμερα του Ωκεανού το στρώμα, στα κρουσταλλένια πόδια της πικρόν αφρό ξεβράζει, και μέσα εκείνη απ’ τα κλειστά ματόκλαδα κοιτάζει, ακούραστο ν’ ανοιγοκλεί το γαλανό του στόμα.

Μα ξαφνικά, σαν τη βροντή στον άφωτο αιθέρα, ακούει χλιμίντρισμα στεγνό να αντιλαλάει ως πέρα κι ανοίγει ο τρόμος διάπλατο το ξαφνισμένο μάτι. Βλέπει... με πέταμα τρελό, να ο Πήγασος σιμώνει,

φέρνει, ορθός στα πισινά, του Δία το γιο στην πλάτη κι ίσκιο γαλάζιο ολόμακρο στη θάλασσα ξαπλώνει.

II

Ανάμεσα στα κύματα, που κόφτουν αφρισμένα το πέταμά του, ο νικητής της Μέδουσας προβαίνει κι ενώ το αίμα, ιδρώς ζεστός, απ’ το κορμί του βγαίνει παίρνει την ξανθομάλλινη στην αγκαλιά παρθένα.

Στο αδέρφι του Χρυσάορος επάνω, που οργισμένα στο κύμα κρούει τις οπλές και με αφρό τους ραίνει, βάζει την Κόρη, που γλυκά τον σφίγγει χλωμιασμένη σε στήθη από τα κλάιματα ακόμα φουσκωμένα.

Τον σφίγγει κι η αφροδροσιά τους δυο μαζί σκεπάζει, δειλά εκείνη στο άλογο πιο πάνω τ’ ανεβάζει τα ωραία της πόδια που φιλά ένα φευγάτο κύμα.

Μα ο Πήγασος, που επανωτά φτερνίζει τα πλευρά του, ψηλά, στου ήρωος τη φωνή πετώντας, μ’ ένα βήμα χτυπά στον έντρομο ουρανό τα φλογερά φτερά του.

III

Σιγά πετώντας το άλογο το φτερωτό από πέρα με τ’ ανοιχτά ρωθούνια του αέρα φυσά π’ αχνίζει, με μια τους φέρνει του φτερού τρεμούλα π’ ανεμίζει μέσ’ στη γαλάζια τη νυχτιά μέσ’ στο ξανθόν αιθέρα.

Πετούν· κι αφήνουν πίσω τους της Αφρικής την ξέρα· να κι η Ασία... μια έρημος... ο Λίβανος καπνίζει στεφανωμένος καταχνιά, και πέρα εκεί αφρίζει λευκό το μνήμα πο’ κρύψε την Έλλη μιαν ημέρα.

Σα δυο θεόρατα πανιά ο άνεμος φουσκώνει τις δυο φτερούγες, που πετούν απ’ άστρο σε αστέρι, κάνοντας κούνια ολόθερμη στ’ αγκαλιασμένο ταίρι.

Κι εκεί ψηλά που ο ίσκιος των σειστός περνά κι απλώνει στον Υδροχόο ανάμεσα και στον Κριό θωρούνε τα δυο τους Άστρα κρεμαστά ν’ ασπροφεγγοβολούνε.

	μτφρ. Ιωάννης Γρυπάρης (1870-1942)

Κηφέας: μυθικός βασιλιάς της Αιθιοπίας, πατέρας της Ανδρομέδας.
του Δία το γιο: αναφέρεται στον Περσέα, που αποκεφάλισε τη Μέδουσα, τη μόνη θνητή από τις Γοργόνες.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΣΧΟΛΙΟ

Εκλεπτυσμένη και αριστοκρατική η ποίηση του Ζοζέ-Μαρία ντ’ Ερεντιά, η οποία εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή των σονέτων που περιέχονται στο μοναδικό ποιητικό του βιβλίο, αποτελεί το υψηλότερο ίσως επίτευγμα της παρνασσικής σχολής. Τα θέματα των σονέτων αυτών, αντλημένα από μύθους και ιστορίες της Αρχαιότητας, του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, απαθανατίζουν με γλυπτική ακρίβεια και με μεγάλη οπτική ενάργεια φευγαλέες εικόνες ομορφιάς από το παρελθόν, και δεν αντανακλούν από το παρόν παρά μόνο το νοσταλγικό αίσθημα ενός μυθικού χρόνου και την αισθητιστική αναζήτηση του δημιουργού τους.

Τα τρία σονέτα της Ανδρομέδας —που είναι μεταξύ τους συμπληρωματικά, αλλά μπορούν να διαβαστούν και ως αυτόνομα ποιήματα— αποτελούν ένα είδος τριπτύχου που εικονογραφεί τρεις στιγμές από τον μύθο του Περσέα και της Ανδρομέδας: την εμφάνιση του Πήγασου με τον Περσέα πάνω από τη δεμένη στον βράχο Ανδρομέδα, την ιπτάμενη αναχώρηση του ζεύγους μετά τη νικηφόρα σύγκρουση του Περσέα με το τέρας, και την τελική αστεροποίηση των δύο νέων. Αν υπάρχει κάτι που δίνει έναν τόνο νεοτερικότητας στα σονέτα αυτά είναι η κατά σημεία αναπαράσταση του μύθου σε εικόνες όχι συνεχόμενες, η οποία δίνει στη σύνθεση μιαν αίσθηση αποσπασματικότητας αυξάνοντας την υποβλητικότητά της.

Η σύνθεση μπορεί να διαβαστεί σε σύγκριση με το ομώνυμο ποίημα (Κ΄) από το Μυθιστόρημα του Σεφέρη (Παράρτημα, αρ. 8).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποια στοιχεία του κειμένου δηλώνουν την ερωτική έλξη που αρχίζει να αναπτύσσεται ανάμεσα στον Περσέα και την Ανδρομέδα;
Ποια είναι η σχέση της εικόνας του Πήγασου με το νόημα του έρωτα;
Τι συμβολίζει, κατά τη γνώμη σας, η αστεροποίηση του ερωτικού ζεύγους;

eikona

JOSE – MARIA DE HEREDIA (Σαντιάγο, Κούβα 1842 – Μπουρντοννέ, Ουντάν 1905). Γάλλος ποιητής. Ο πατέρας του ήταν Ισπανός και η μητέρα του Γαλλίδα. Από οκτώ χρονών έζησε στη Γαλλία. Σπούδασε νομικά. Νέος συνδέθηκε με την ομάδα των παρνασσικών.

Έγραψε κυρίως σονέτα, τα οποία συγκέντρωσε στη μοναδική ποιητική συλλογή του Τα τρόπαια (1893).