Τα φυτά αποτελούν τους μοναδικούς οργανισμούς που παρουσιάζουν τροφική αυτονομία.

Έχουν τη δυνατότητα με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας να συνθέτουν από απλά συστατικά που παίρνουν από το έδαφος οργανικές ενώσεις. Αυτή τους η ικανότητα εξασφαλίζει άλλωστε και τη ζωή στους υπόλοιπους ζωικούς οργανισμούς.

Ένας φυτικός οργανισμός αποτελείται από δύο τύπους ιστών:

1. Το μεριστωματικό ιστό που εντοπίζεται στα άκρα των ριζών και των στελεχών και σχετίζεται με την ανάπτυξη,
2. Τους μόνιμους ιστούς οι οποίοι αποτελούνται από ώριμα διαφοροποιημένα κύτταρα και διακρίνονται σε:

* Προστατευτικό ιστό (επιδερμίδα, περίδερμα).

* Θεμελιώδη ιστό (παρέγχυμα, κολέγχυμα, σκληρέγχυμα).

* Αγωγό ιστό (ξύλωμα, φλοίωμα).

Η ρίζα αποτελεί το μέρος του φυτού που αναπτύσσεται μέσα στο έδαφος και εξυπηρετεί δύο κυρίως σκοπούς: στήριξη και απορρόφηση νερού και ανόργανων θρεπτικών συστατικών. Στα φυτά διακρίνουμε δύο τύπους ριζικού συστήματος:

* Θυσσανωτός

* Πασσαλώδης

Στο άκρο των ριζών παρατηρείται ένα λεπτό προστατευτικό περίβλημα που ονομάζεται καλύπτρα και παρέχει προστασία από πιθανές ζημιές κατά την εισχώρηση τους στο έδαφος. Λίγο πιο πάνω παρατηρείται μια ζώνη από την οποία εκφύεται πλήθος ριζικών τριχιδίων τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εισχωρούν εύκολα στα εδαφικά κενά απορροφώντας νερό και θρεπτικά στοιχεία.

Σε εγκάρσια τομή η ρίζα αποτελείται από διάφορες στρώσεις ιστών. Εξωτερικά παρατηρείται η επιδερμίδα, ακολουθεί ο φλοιός και τέλος ο κεντρικός κύλινδρος με τους δυο αγωγούς ιστούς, το ξύλωμα και το φλοίωμα.

Ο βλαστός είναι το τμήμα του φυτού που φέρει φύλλα, άνθη, καρπούς και μεταφέρει στα φύλλα με τα αγγεία που τον διατρέχουν το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους και προς τη ρίζα και τα άλλα μέρη του φυτού τον κατεργασμένο στα φύλλα χυμό.

Η σταθερότητα του βλαστού οφείλεται αφενός στα κύτταρα του που αναπτύσσουν παχιά τοιχώματα, αφετέρου στην περιεκτικότητά του σε νερό.

Σε εγκάρσια τομή βλαστού παρατηρούμε εξωτερικά την επιδερμίδα, ενώ ακολουθεί ο φλοιός και ο κεντρικός κύλινδρος με τους αγωγούς ιστούς και την εντεριώνη.

Τα φύλλα θεωρείται ότι αποτελούν τα σπουδαιότερα όργανα του φυτού. Σ' αυτά διακρίνουμε το έλασμα με χαρακτηριστικό σύστημα νευρώσεων, συνέχεια των αγωγών ιστών του βλαστού, και το μίσχο.

Σε εγκάρσια τομή φύλλου διακρίνουμε εξωτερικά, στην πάνω και κάτω επιφάνεια, την εφυμενίδα και επιδερμίδα, ενώ ακολουθεί εσωτερικά το μεσόφυλλο που αποτελείται από παρεγχυματικά κύτταρα που φέρουν τους χλωροπλάστες. Στην κάτω επιφάνεια παρατηρούνται φυσικά ανοίγματα, τα στομάτια, μέσω των οποίων γίνεται η ανταλλαγή αερίων μεταξύ του εσωτερικού του φύλλου και του ατμοσφαιρικού αέρα.

Στα φύλλα επιτελούνται τρεις βασικές λειτουργίες:

• Φωτοσύνθεση, που αφορά τη σύνθεση οργανικών ουσιών από απλά ανόργανα στοιχεία, νερό και διοξείδιο του άνθρακα με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας.
• Αναπνοή, που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την αντίθετη διεργασία της φωτοσύνθεσης και έχει σαν σκοπό να δώσει στο φυτό την ενέργεια που χρειάζεται για να εκτελέσει όλες τις ζωτικές λειτουργίες, οξειδώνοντας τις οργανικές ενώσεις που σχηματίστηκαν με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης.
• Διαπνοή, που αφορά την απώλεια νερού από τα φύλλα και τα άλλα φυτικά τμήματα με τη μορφή υδρατμών. Μέσω αυτής της λειτουργίας είναι εφικτή η απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων με τη βοήθεια των ριζών από το εδαφικό διάλυμα.

Τα άνθη αποτελούν τα όργανα αναπαραγωγής του φυτού. Σ' ένα τυπικό άνθος διακρίνουμε τον κάλυκα, τη στεφάνη, τους στήμονες και τον ύπερο. Όταν ένα άνθος έχει τα τέσσερα μέρη που περιγράψαμε καλείται πλήρες, ειδάλλως ατελές.

Οι κόκκοι της γύρης μεταφέρονται με τη βοήθεια του ανέμου και των εντόμων στα στίγματα του υπέρου. Η εν λόγω μεταφορά καλείται επικονίαση. Ακολουθεί βλάστηση της γύρης με τη δημιουργία

προεκβολής που διασχίζει ολόκληρο το στυλό και φθάνει στο εσωτερικό της ωοθήκης όπου βρίσκεται το ωοκύτταρο (γονιμοποίηση). Μετά τη γονιμοποίηση αρχίζει ο σχηματισμός του σπέρματος.

Ο πολλαπλασιασμός των φυτών μπορεί να επιτευχθεί με δυο τρόπους:

Α) Εγγενώς, όπου παράγονται άτομα που δεν διατηρούν τα τυπικά χαρακτηριστικά της ποικιλίας από την οποία προέρχονται και ως εκ τούτου δεν συνίστανται για εγκατάσταση νέων καλλιεργειών. Αντίθετα, πληρούν τις προϋποθέσεις για να χρησιμοποιηθούν σαν υποκείμενα.

Β) Αγενώς, όπου παράγονται άτομα με τις ίδιες ακριβώς ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τα μητρικά φυτά από τα οποία προήλθαν. Ο αγενής τρόπος πολλαπλασιασμού περιλαμβάνει αυτόν με μοσχεύματα, με καταβολάδες και με παραφυάδες.

Η ιστοκαλλιέργεια αποτελεί μια νέα σχετικά μέθοδο αναπαραγωγής μέσω της οποίας μπορεί να παραχθεί μεγάλος αριθμός φυτών σε σύντομο χρονικό διάστημα απαράλλακτα όμοια με το μητρικό φυτό και, το κυριότερο, απαλλαγμένο ιώσεων.

Μέσω του εμβολιασμού επιτυγχάνεται άριστος συνδυασμός στο ίδιο άτομο, ενός υπέργειου μέρους με τις επιθυμητές οργανοληπτικές ιδιότητες (εμβόλιο) και ενός υπόγειου μέρους (ριζικό σύστημα) με άριστη προσαρμοστικότητα σε συγκεκριμένες εδαφικές συνθήκες, (υποκείμενο).

Μια επιτυχής καλλιέργεια αποτελεί συνάρτηση μιας σειράς εργασιών και φροντίδων που αποσκοπούν στην εξασφάλιση γρήγορης όσο και υγιεινής ανάπτυξης των φυτών. Γίνεται αντιληπτό ότι η περιοχή στην οποία πρόκειται να εγκατασταθεί ένα φυτικό είδος πρέπει να πληρεί όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που θα εξασφαλίζουν μεγαλύτερη απόδοση (παραγωγή) με το μικρότερο κόστος (κατάλληλο φυτικό είδος από άποψη εδαφοκλιματικών απαιτήσεων, δυνατότητες απορρόφησης του προϊόντος, διαθέσιμα ή μη εργατικά χέρια κ.λπ.).

Με εξασφαλισμένες τις παραπάνω προϋποθέσεις ο παραγωγός οφείλει να πραγματοποιεί μια σειρά εργασιών που θα αποβλέπουν στην επιτυχή εγκατάσταση όπως σωστή φύτευση την κατάλληλη

εποχή, να επιλέξει την πλέον κατάλληλη μέθοδο άρδευσης, να κάνει ορθολογική λίπανση (σωστές δόσεις τον κατάλληλο χρόνο), να κλαδεύει και τέλος να αντιμετωπίζει τους παθογόνους οργανισμούς που προσβάλλουν την καλλιέργειά του εμποδίζοντας έτσι τη μείωση ή και την καταστροφή της παραγωγής του.

Οι παθήσεις των καλλιεργούμενων φυτών διακρίνονται:

1. σε μη παρασιτικές (οφείλονται απλά και μόνο σε φυσιολογικά αίτια και κατά συνέπεια δεν είναι μεταδοτικές),
2. σε ασθένειες που οφείλονται σε ιούς,
3. σε ασθένειες που οφείλονται σε μύκητες,
4. σε ζημιές που προκαλούνται από έντομα και
5. σε ζημιές που προκαλούνται από ζιζάνια.

Για την αντιμετώπιση των εχθρών και ασθενειών των καλλιεργούμενων φυτών ο άνθρωπος έχει αναπτύξει ένα οπλοστάσιο μέσω του οποίου έχει επιτύχει σημαντική μείωση των δυσμενών επιπτώσεων των ως άνω παραγόντων.

Τα μέσα που χρησιμοποιεί είναι:

- Καλλιεργητικά,

- Χημικά και

- Βιολογικά.

Σήμερα επικρατεί η τάση περιορισμού της αποκλειστικής χρήσης χημικών ουσιών για την αντιμετώπιση των παθογόνων οργανισμών, εξαιτίας των δυσμενών επιπτώσεων που έχουν αυτές στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Αντ' αυτής επιδιώκεται συνδυασμός των παραπάνω μέσων με απώτερο σκοπό την όσο, το δυνατό μικρότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος από χημικά παράγωγα. Ο ως άνω συνδυασμός καλείται ολοκληρωμένη καταπολέμηση.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αξιόλογη προσπάθεια για παραγωγή φυτικών προϊόντων χωρίς χημικά υπολείμματα. Η βιολογική γεωργία προς το παρόν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και αυτό αποδίδεται κυρίως στο γεγονός της περιορισμένης ανάπτυξης αποτελεσματικών βιολογικών μέσων και μεθόδων καλλιέργειας δυναμένων να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μεγάλων εκτάσεων καλλιέργειας. Εξαιτίας αυτού η βιολογική γεωργία περιορίζεται ακόμα

μα σε μικρές στρεμματικές εκτάσεις στις οποίες εκ των πραγμάτων μπορούν να αποδώσουν τα υφιστάμενα βιολογικά μέσα.

Στα φυτά μεγάλης καλλιέργειας ανήκουν τα ετήσια που καλλιεργούνται κατά κανόνα σε μεγάλες εκτάσεις (χειμερινά σιτηρά, ανοιξιάτικα σιτηρά, βιομηχανικά φυτά, χειμερινά ψυχανθή και ανοιξιάτικα ψυχανθή).

Στα χειμερινά σιτηρά κυρίαρχη θέση κατέχει το σιτάρι που αποτελεί τη βάση της διατροφής του ανθρώπου. Το ριζικό τους σύστημα είναι θυσσανωτό, ενώ χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η ικανότητά τους να "αδελφώνουν".

Στα ανοιξιάτικα σιτηρά περιλαμβάνονται δυο πολύ σημαντικά είδη με ευρεία εξάπλωση: Το καλαμπόκι που χρησιμοποιείται στη διατροφή του ανθρώπου αλλά και στην κτηνοτροφία και το ρύζι από την καλλιέργεια του οποίου εξαρτάται από άποψη διατροφής περίπου ο μισός πληθυσμός της γης.

Στα βιομηχανικά φυτά περιλαμβάνεται το βαμβάκι, ο καπνός και τα ζαχαρότευτλα. Τα προϊόντα τους χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στις διάφορες γεωργικές βιομηχανίες (κλωστοϋφαντουργία, εργοστάσια καπνού, βιομηχανία ζάχαρης).

Η πατάτα είναι φυτό που μπορεί να καταναλωθεί είτε νωπή είτε με τη μορφή προϊόντων που έχουν προέλθει μετά από βιομηχανική επεξεργασία (τσιπς, προμαγειρεμένη, πουρές, κ.λπ). Οι κόνδυλοι (πατάτες) αποτελούν βλαστικά αποθησαυριστικά όργανα.

Τα ψυχανθή διακρίνονται σε εκείνα που καλλιεργούνται για τη διατροφή του ανθρώπου (βρώσιμα όσπρια) και σε εκείνα που η παραγωγή τους προορίζεται για ζωοτροφές (κτηνοτροφικά όσπρια). Χαρακτηριστικό αυτής της κατηγορίας φυτών είναι η ικανότητά τους να δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και να το αποθηκεύουν στις ρίζες σε ειδικά φυμάτια. Η συγκεκριμένη λειτουργία επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ειδικών βακτηρίων που συμβιούν στα φυμάτια των ριζών.

Τα κηπευτικά αποτελούν μια ιδιαίτερα μεγάλη κατηγορία φυτών που καλλιεργούνται για να παράγουν προϊόντα (καρπούς, φύλλωμα, βολβούς, ριζώματα, κονδύλους, στελέχη) χρησιμοποιούμενα στη διατροφή του ανθρώπου. Η θρεπτική τους αξία είναι τεράστια, γιατί περιέχουν βιταμίνες και άλλες ουσίες απαραίτητες για την εξασφάλιση της καλής υγείας.

Η καλλιέργεια των οπωροφόρων δένδρων αποτελεί ένα σημαντικό

κλάδο του αγροτικού τομέα της οικονομίας εξαιτίας της μεγάλης θρεπτικής αξίας των παραγόμενων καρπών, που συνδυάζεται σε πολλές περιπτώσεις με ευχάριστη γεύση και άρωμα, αλλά και εξαιτίας της δυνατότητας αξιοποίησης ποικιλίας εδαφών, όπως για παράδειγμα επικλινών ή μικρής γονιμότητας.

Η χώρα μας παρουσιάζει σήμερα μια στασιμότητα στην καλλιέργεια των οπωροφόρων δένδρων εξαιτίας της περιορισμένης ευελιξίας αυτής της κατηγορίας των φυτών, αλλά και εξαιτίας του έντονου διεθνούς ανταγωνισμού.

Η ελληνική δενδροκομία προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να ανταπεξέλθει επιτυχώς στο νέο ανταγωνισμό οφείλει να εκσυγχρονιστεί. Μια τέτοια ενέργεια προϋποθέτει:

• εκλογή ειδών των οποίων τα προϊόντα απολαμβάνουν μεγάλη ζήτηση και υψηλή τιμή,
• καλλιέργεια νάνων ποικιλιών,
• μηχανοποίηση των καλλιεργητικών εργασιών,
• άριστη τυποποίηση και συσκευασία και τέλος
• στροφή προς τα βιολογικώς παραγόμενα προϊόντα.

Καλλωπιστικά φυτά ονομάζουμε εκείνα που καλλιεργούνται για διακόσμηση των εξωτερικών, αλλά και των εσωτερικών χώρων. Η καλλωπιστική τους αξία βασίζεται είτε στα όμορφα άνθη τους, είτε στο φύλλωμά τους, είτε ακόμα και στη συνολική εμφάνιση τους.

Διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τα ποώδη και τα ξυλώδη, και κάθε μια από αυτές περιλαμβάνει επιμέρους ομάδες όπως για παράδειγμα : αναρριχητικά, ξηρόφυτα, υδροχαρή, σκιόφιλα, αλατόφυτα, παχύφυτα, κ.λπ. Επιπλέον, ανάλογα με το βιολογικό τους κύκλο διακρίνονται σε ετήσια και πολυετή.

Η ανθοκομία αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Οι εξαιρετικές κλιματικές συνθήκες (έντονη ηλιοφάνεια, υψηλές θερμοκρασίες) αποτελούν τους παράγοντες εκείνους που μπορούν να προσδώσουν σημαντική ώθηση στον τομέα αυτό με την παραγωγή προϊόντων που κάλλιστα μπορούν να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα ξένα σε ποιότητα και ιδιαίτερα σε τιμές.

Τα αρωματικά φυτά αποτελούν σημαντική πηγή παραλαβής αιθέριων ελαίων, αλλά και χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων, τη ζαχαροπλαστική αλλά και την φαρμακευτική, εξαιτίας των φαρμακευτικών τους ιδιοτήτων.

1. Πού βασίζεται ο τόσο σημαντικός ρόλος των φυτών για τη ζωή πάνω στη γη;
2. Από ποιους ιστούς αποτελείται ένας φυτικός οργανισμός; Ποιος ο ρόλος τους;
3. Ποιος ο ρόλος της ρίζας;
4. Πόσους τύπους ριζικού συστήματος διακρίνουμε και ποια τα χαρακτηριστικά του καθενός;
5. Τι είναι η καλύπτρα και ποιος ο ρόλος της;
6. Τι είναι τα ριζικά ή απορροφητικά τριχίδια;
7. Ποιους τύπους ιστών διακρίνουμε σε μια εγκάρσια τομή ρίζας;
8. Ποιος ο ρόλος του βλαστού;
9. Πόσους τύπους βλαστών διακρίνουμε;
10. Πού οφείλεται η σταθερότητα του βλαστού;
11. Ποια μέρη διακρίνουμε σε εγκάρσια τομή βλαστού;
12. Ποια τα χαρακτηριστικά μέρη ενός φύλλου;
13. Σε εγκάρσια τομή φύλλου ποια μέρη διακρίνουμε και ποια τα χαρακτηριστικά του καθενός;
14. Τι γνωρίζετε για τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης;
15. Τι γνωρίζετε για τη λειτουργία της αναπνοής;
16. Τι γνωρίζετε για τη λειτουργία της διαπνοής;
17. Ποια τα χαρακτηριστικά μέρη ενός άνθους;
18. Πότε ένα άνθος λέγεται πλήρες και πότε ελλιπές;
19. Πότε ένα άνθος λέγεται μόνοικο και πότε δίοικο;
20. Τι γνωρίζετε για τη διαδικασία της γονιμοποίησης;
21. Τι πλεονεκτήματα και τι μειονεκτήματα έχει ο εγγενής τρόπος αναπαραγωγής;
22. Ποια τα είδη του αγενούς πολλαπλασιασμού και τι αφορά έκαστος;
23. Τι είναι η ιστοκαλλιέργεια και ποια τα πλεονεκτήματα της;
24. Τι είναι ο εμβολιασμός; Τι προσφέρει, αυτή η μέθοδος πολλαπλασιασμού;
25. Ποιες οι σημαντικότερες καλλιεργητικές εργασίες που οφείλει να πραγματοποιεί ένας παραγωγός;
26. Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνεται ο προσδιορισμός των λιπαντικών αναγκών ενός φυτού;

27. Ποια τα επικρατέστερα συστήματα άρδευσης;
28. Τι επιδιώκουμε να επιτύχουμε με την εργασία του κλαδεύματος;
29. Πως πρέπει να πραγματοποιείται το κλάδευμα στα διαφορετικής ηλικίας δένδρα;
30. Τι επιδιώκουμε με το αραίωμα των καρπών;
31. Ποιες οι συνήθεις μέθοδοι αντιμετώπισης των παθογόνων οργανισμών;
32. Ποια τα μειονεκτήματα της χημικής καταπολέμησης;
33. Τι αφορά η ολοκληρωμένη μέθοδος καταπολέμησης των παθογόνων οργανισμών;
34. Τι αφορά η βιολογική γεωργία;
35. Ποιες κατηγορίες φυτών ανήκουν στα φυτά μεγάλης καλλιέργειας;
36. Να αναφέρετε μερικά σημαντικά είδη που ανήκουν στην κατηγορία των κηπευτικών.
37. Ποιες οι προοπτικές της ελληνικής λαχανοκομίας;
38. Ποιοι είναι οι σπουδαιότεροι παράγοντες που ευνόησαν την ανάπτυξη του κλάδου της δενδροκομίας;
39. Πού οφείλεται η στασιμότητα του συγκεκριμένου κλάδου και τι μέτρα προτείνονται για αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης;
40. Ποια τα μέτρα που επιβάλλεται να εφαρμοσθούν, έτσι ώστε η ελληνική δενδροκομία να μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα απαιτητικά διεθνή δεδομένα;
41. Τι αφορά ο κλάδος της ανθοκομίας;
42. Πού οφείλεται το χαμηλό επίπεδο της ελληνικής ανθοκομίας;
43. Με ποια μέτρα μπορεί να αναπτυχθεί ο κλάδος της ελληνικής ανθοκομίας;
44. Τι είναι τα αρωματικά φυτά και ποια η χρησιμότητά τους;