9.1 Γενικά

Με τη συνθήκη της Ρώμης το 1957, καθιερώθηκε η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) που απέβλεπε, μεταξύ των άλλων, στην αύξηση της παραγωγής βασικών προϊόντων διατροφής, στην προμήθεια των προϊόντων αυτών από τους καταναλωτές σε λογικές τιμές και στην εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού εισοδήματος στους παραγωγούς.

Στη διάρκεια των δεκαετιών που πέρασαν η γεωργική παραγωγή τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) όσο και στην Ελλάδα αυξήθηκε σημαντικά, κάτω όμως από τη λήψη ισχυρών μέτρων προστατευτισμού. Ήδη σήμερα η Ε.Ε. αντιμετωπίζει προβλήματα υπερπαραγωγής σε ορισμένα γεωργικά προϊόντα και πάνω από 8,80 δις € δαπανώνται ετησίως για επιδοτήσεις και αποσύρσεις προϊόντων που πλεονάζουν και καταλήγουν σε χωματερές. Πάνω από 200 εκατομμύρια στρέμματα παραμένουν κάθε χρόνο σε υποχρεωτική αγρανάπαυση στην Ε.Ε. και υπολογίζεται ότι σε λίγα χρόνια οι εκτάσεις αυτές θα αυξηθούν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

κατά 50%, θα ξεπεράσουν δηλαδή τα 300 εκατομμύρια στρέμματα.

Την ίδια στιγμή τόσο η Ε.Ε., όσο και η χώρα μας, παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε ενέργεια.

Η βασική σχέση που συνδέει τη γεωργία με την ενέργεια είναι ότι δε νοείται άσκηση της γεωργίας χωρίς ηλιακή ενέργεια (φωτισμό ή φωτοπερίοδο ή ένταση ηλιακής ακτινοβολίας), αφού η φυτική παραγωγή συνδέεται στενά και άρρηκτα με την ηλιακή ενέργεια, μέσω της λειτουργίας της φωτοσύνθεσης. Η παραγωγή τροφίμων φυτικής και ζωικής προέλευσης αλλά και πρώτων υλών για πολλές βιομηχανίες (βαμβάκι, καπνός, ζάχαρη, ξυλεία, χαρτοπολτός, καυσόξυλα) δεν είναι δυνατή χωρίς ηλιακή ενέργεια. Η φυτική παραγωγή είναι επομένως η εποχική αποθήκευση ενός μικρού ποσοστού της ηλιακής ενέργειας που προσπίπτει και απορροφάται από τη φυτική μάζα.

Η διαφορά μεταξύ του φυσικού αυτού φαινομένου και της άσκησης της γεωργίας σήμερα στον πλανήτη είναι ότι ο άνθρωπος εισάγει πρόσθετα ποσά ενέργειας στο σύστημα παραγωγής για να επιτύχει αύξηση των στρεμματικών αποδόσεων και του συνολικού όγκου παραγωγής, βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων ή παραγωγή προϊόντων εκτός εποχής.

Τα επιπλέον αυτά ποσά ενέργειας παρέχονται στο σύστημα παραγωγής είτε με άμεση μορφή (ανθρώπινη εργασία, ηλεκτρισμό, καύσιμα γεωργικών μηχανημάτων κ.ά.), είτε με έμμεση μορφή (λιπάσματα, φυτοφάρμακα κ.ά.). Στο ενεργειακό σύστημα που διέπει τη φυτική παραγωγή, ισχύουν 3 βασικοί κανόνες:

1. Όσο μεγαλύτερα είναι τα επιπλέον ποσά ενέργειας που χρησιμοποιούνται (εντατική άσκηση της γεωργίας), τόσο μεγαλύτερες μέσες στρεμματικές αποδόσεις επιτυγχάνονται. Βέβαια ισχύει και εδώ ο νόμος της "μη αναλόγου αποδόσεως",
2. Ο λόγος της ενέργειας που παράγεται προς την επιπλέον ενέργεια που εισέρχεται στο σύστημα παραγωγής είναι θετικός (εκτός από κάποιες εξαιρέσεις στα λαχανικά). Η γεωργία δηλαδή παράγει ενέργεια περισσότερη από αυτή που καταναλώνει και ο παραπάνω λόγος είναι τόσο μεγαλύτερος, όσο λιγότερο εντατική είναι η άσκηση της γεωργίας,
3. Όσο πιο εντατική είναι η άσκηση της γεωργίας, τόσο πιο πολλές βλάβες προκαλούνται στο περιβάλλον ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Οι βλάβες αυτές οφείλονται και στην άμεση και στην έμμεση κατανάλωση ενέργειας. Ας μη διαφεύγει της προσοχής κανενός ότι το 60% των καλλιεργούμενων εκτάσεων στην Ε.Ε. έφτασε στο επίπεδο συναγερμού, όσον αφορά την περιεκτικότητα σε λιπάσματα και φυτοφάρμακα.