8.5 Καταπολέμηση ζιζανίων, εχθρών και ασθενειών

α) Καταπολέμηση των ζιζανίων. Η καταπολέμηση των ζιζανίων μπορεί να πραγματοποιηθεί με :

• μηχανικά μέσα,
• φυσικά μέσα.
• χημικά και
• φυτοτεχνικά (αμειψισπορές, χλωρές λιπάνσεις κ.λπ.)

Με μηχανικά μέσα. Τα μηχανικά μέσα καταπολέμησης των ζιζανίων έρχονται εκ νέου στο προσκήνιο. Υπενθυμίζεται ότι μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δόθηκε μεγάλη προτεραιότητα στη χημική καταπολέμηση, όμως σήμερα η γνώση για τις συνέπειες στο περιβάλλον και στην υγεία των

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ανθρώπων ορισμένων ζιζανιοκτόνων** αναβαθμίζει το ρόλο της μηχανικής καταπολέμησης των ζιζανίων (είναι η καταστροφή των ζιζανίων χωρίς χημικά σκευάσματα). Οι εξελίξεις στον τομέα της μηχανικής καταπολέμησης των ζιζανίων στις καλλιέργειες είναι αξιόλογες.

Εικόνα 8-9
Τρόποι καταπολέμησης ζιζανίων
α. σκάλισμα με χέρι, β. μηχανικό σκαλιστήρι, γ. εφαρμογή ζιζανιοκτόνου

* Όλα τα ξένα προς την καλλιέργεια φυτά ονομάζονται "ζιζάνια", ενώ ορθότερο είναι να λέγονται ανεπιθύμητα φυτά, γιατί πολλά από αυτά καλλιεργούνται (π.χ. το κριθάρι στα σιτάρια είναι ζιζάνιο). Ο όρος "ζιζάνιο" επινοήθηκε από την πλευρά της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων.

** Είναι χημικές ουσίες οι οποίες καταστρέφουν το σύστημα ανάπτυξης των φυτών συγκεκριμένων βοτανικών ομάδων. Χρησιμοποιούνται και ορμόνες σε υψηλές συγκεντρώσεις που καταπολεμούν π.χ. τα πλατύφυλλα ζιζάνια.

ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Η καταπολέμηση των ζιζανίων στις γραμμικές καλλιέργειες (συμπεριλαμβάνονται και τα σιτηρά) γίνεται με τους εξής τρόπους: α) με σκαλιστήρια χειρός και β) με μηχανοκίνητα σκαλιστήρια. Για πολλές ειδικές καλλιέργειες⁽¹⁾ έχουν κατασκευαστεί ειδικά εργαλεία χειρός, όμως για τα φυτά των μεγάλων καλλιεργειών*⁽²⁾ τα εργαλεία χειρός συμβάλλουν σε μικρό ποσοστό στην καταπολέμηση των ζιζανίων. Οι μεγαλύτερες εξελίξεις διαπιστώνονται στα μηχανικά σκαλιστήρια τα οποία περιλαμβάνουν: α) τα σκαλιστήρια με σταθερά σώματα, β) τα περιστροφικά και γ) τα σκαλιστήρια – φρέζες.

Τα σκαλιστήρια – φρέζες τυγχάνουν μεγάλης εξάπλωσης σε περιοχές όπου κυριαρχούν σκαλιστικά είδη και κυρίως το βαμβάκι, τα τεύτλα, το καλαμπόκι, ο καπνός κ.λπ. Οι φρέζες προσαρμόζονται σε μια εργαλειοδοκό η οποία αναρτάται σε διαξονικό ελκυστήρα.

Φυσική καταπολέμηση ζιζανίων. Αυτή βασίζεται στη χρήση φλόγας από ρυθμιζόμενες φλογοβόλες μηχανές ή φλόγιστρα στις γραμμικές καλλιέργειες και ιδιαίτερα στη βαμβακοκαλλιέργεια. Ο τρόπος αυτός της καταπολέμησης των ζιζανίων είναι αρκετά διαδεδομένος στις άλλες χώρες (Ευρώπη και Αμερική) και ενδείκνυται ιδιαίτερα στη βιολογική καλλιέργεια⁽³⁾.

Ψεκαστικά και επιπαστήρες

Αναμφισβήτητα η καταπολέμηση των ζιζανίων, των εχθρών και των ασθενειών στις μέρες μας γίνεται κυρίως με τη χρήση των ζιζανιοκτόνων (σκευάσματα κατά των ζιζανίων), εντομοκτόνων (σκευάσματα κατά των εντόμων) και των μυκητοκτόνων (σκευάσματα κατά των μυκήτων). Κανένας άλλος κλάδος της γεωργίας δεν εξελίσσεται τόσο γρήγορα, όσο αυτός

⁽¹⁾ Είναι καλλιέργειες που δεν καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις, όμως απαιτούν ειδικές τεχνικές και αποφέρουν στον παραγωγό υψηλό εισόδημα (π.χ. σπαράγγι, αμπέλι κ.λπ.).

⁽²⁾ Ως φυτά μεγάλης καλλιέργειας θεωρούνται αυτά που σπέρνονται σε πολύ μεγάλες εκτάσεις και έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους όσον αφορά τα μέσα παραγωγής (π.χ. σιτηρά, καλαμπόκι κ.ά.).

⁽³⁾ Η βιολογική καλλιέργεια σε αντίθεση με τη συμβατική δεν επιτρέπει τη χρήση στη φάση της παραγωγής γεωργικών προϊόντων συνθετικών χημικών ουσιών (π.χ. φυτοφαρμάκων, ορμονών, απολυμαντικών, λιπασμάτων κ.λ.π.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

των γεωργικών φαρμάκων. Η εμφάνιση κάθε χρόνο ενός σημαντικού αριθμού σκευασμάτων αποτελεί απόδειξη για του λόγου το αληθές. Η χημική καταπολέμηση των εχθρών των καλλιεργειών στη χώρα μας άρχισε ουσιαστικά γύρω στα 1945 στις φυτείες των σιτηρών (καταλάμβαναν πάνω από 15.000.000 στρέμματα) με την εμφάνιση σε αυτές των πλατύφυλλων* ζιζανίων. Η παράλειψη εφαρμογής συστημάτων αμειψισποράς** (προώθηση της μονοκαλλιέργειας) και η εντατικοποίηση της ανόργανης λίπανσης με εμφάνιση των αζωτούχων οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των αγρωστωδών** ζιζανίων (π.χ. αγριοβρώμης, βέλιουρα κ.ά.).

Δε θα αναφερθούμε στην πορεία ανάπτυξης της βιομηχανίας παραγωγής φυτοφαρμάκων, η οποία είναι εντυπωσιακή και σημειώνει χρόνο με το χρόνο άλματα στους τρόπους και τα μέσα εφαρμογής των σκευασμάτων κατά των ζιζανίων των εχθρών και των ασθενειών των φυτών.

Τα εργαλεία εφαρμογής των σκευασμάτων της φυτοπροστασίας διακρίνονται: α) στους απλούς ψεκαστήρες, β) στα ψεκαστικά συγκροτήματα για τα φυτά των μεγάλων καλλιεργειών και γ) στους επιπαστήρες.

Εικόνα 8-10
Σύγχρονα ψεκαστικά μέσα

* Είναι η συστηματική καλλιέργεια εναλλαγής φυτών στον ίδιο αγρό. Κάθε φυτικό είδος επανέρχεται στο ίδιο χωράφι, ανάλογα κάθε 2, 3 κ.ο.κ. έτη.

** Τα αγρωστώδη ζιζάνια ανήκουν στη βοτανική οικογένεια των αγρωστωδών, είναι λεπτόφυλλα, σχηματίζουν θυσσανώδες ριζικό σύστημα και εμφανίζουν μεγάλη ανθεκτικότητα στα ορμονικά σκευάσματα.

ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Οι ψεκαστήρες (επινώτιοι και μεγαλύτεροι) κατανέμουν το διάλυμα από φάρμακο και νερό είτε σε ολόκληρη την επιφάνεια του αγρού, είτε στις γραμμές των φυτών. Αποτελούνται από το αποθηκευτικό δοχείο για το υγρό και την αντλία που ρυθμίζει τον τρόπο διανομής του υγρού. Αυτοί διακρίνονται στους ψεκαστήρες γενικής χρήσης και στους νεφελοψεκαστήρες (εξειδικευμένοι για τη δενδροκομία). Τα ψεκαστικά συγκροτήματα είναι κατασκευασμένα από μέταλλο με ανοξείδωτη εσωτερική επιφάνεια ή από πλαστικό, κάτι που τελευταία κυριαρχεί. Υπάρχει ανομοχλευτικό εξάρτημα. Ολόκληρο το σύστημα είναι σε πλαίσιο τέτοιο που επιτρέπει την ανάρτησή του στο υδραυλικό σύστημα του ελκυστήρα. Στις νεώτερες κατασκευές υπάρχει και αντλία που παίρνει κίνηση από τον ελκυστήρα.

Οι επιπαστήρες είναι συσκευές εφαρμογής φαρμάκων που βρίσκονται σε μορφή μη βρέξιμης σκόνης και υγρών που είναι αναμεμιγμένα με στερεές αδρανείς ουσίες. Το μείγμα αυτό των φαρμάκων σκορπίζεται στα φυτά σε στερεή μορφή με μηχανήματα που είναι γνωστά ως επιπαστήρες. Ο επιπαστήρας αποτελείται από το δοχείο αποθήκευσης του υλικού, τον ανεμιστήρα και το εξάρτημα μεταφοράς και διανομής της σκόνης στα φυτά.