ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

8.4 Εξοπλισμός σποράς, φύτευσης και μεταφύτευσης

Η τοποθέτηση των σπόρων (προϊόντα εγγενούς πολλαπλασιασμού) εξαρχής στην τελική θέση στο χωράφι, σε καθορισμένο για το φυτικό είδος βάθος και πυκνότητα και στη συνέχεια η κάλυψή τους με χώμα, χαρακτηρίζεται ως σπορά. Τα σιτηρά, τα όσπρια, τα ψυχανθή, όπως επίσης και τα τεύτλα (κτηνοτροφικά και ζάχαρης) σπέρνονται.

Η διαδικασία της φύτευσης έχει σχέση με την τοποθέτηση εξαρχής στο κατάλληλο βάθος, στον αγρό, προϊόντων αγενούς πολλαπλασιασμού, όπως για παράδειγμα βολβών (π.χ. κρεμμυδιών), κονδύλων (π.χ. πατάτας) κ.λπ.

Η μεταφύτευση είναι η διαδικασία τοποθέτησης στις τελικές θέσεις στο χωράφι (το βάθος τοποθέτησης εξαρτάται από το φυτικό είδος), των φυταρίων που προέρχονται από ειδικά σπορεία (π.χ. καπνοσπορεία)

Είδη σποράς

Εικόνα 8-5
Σπαρτικές μηχανές για διάφορα είδη καλλιεργειών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

Στα σιτηρά, επειδή αυτά καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις σχεδόν σε όλες τις χώρες του βορείου ημισφαιρίου, αλλά και στα βιομηχανικά φυτά (ζαχαρότευτλα, βαμβάκι, ντομάτα κ.λπ.), λόγω της σημασίας τους για την εθνική οικονομία, σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες τεχνικές εξελίξεις στους τρόπους και τα μηχανήματα σποράς.

Διακρίνονται οι εξής τρόποι σποράς:

1. Χύδην σπορά, διάχυτη ή στα πεταχτά: ο τρόπος αυτός προσομοιάζει της σποράς με το χέρι. Ο σπόρος διασκορπίζεται τελείως τυχαία στην επιφάνεια του χωραφιού και στη συνέχεια καλύπτεται με χώμα, συνήθως με τη βοήθεια μιας οδοντοσβάρνας. Η σπορά μπορεί να γίνει με ένα κοινό λιπασματοδιανομέα ή, σε μεγάλες εκτάσεις, από αέρος με ειδικό αεροσκάφος.
2. Γραμμική σπορά: στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται ειδικές σπαρτικές μηχανές με ένα μεγάλο αριθμό σπορέων, οι οποίοι απέχουν σταθερά μεταξύ τους (υπάρχουν ειδικές μηχανές για κάθε καλλιέργεια, (Εικ. 8-5). Ο σπόρος τοποθετείται στο αυτό βάθος και η πυκνότητα επί της γραμμής σποράς είναι καθορισμένη. Τη σπαρτική συνοδεύει εξάρτημα που αναλαμβάνει την κάλυψη των σπόρων (π.χ. αλυσίδα, Εικ. 8- 5), συνιστάται η προσάρτηση στη σπαρτική εργαλείου που θα συμπιέζει ελαφρά το έδαφος (μικρός κύλινδρος), ώστε να διασφαλίζεται η πρόσφυση των σπόρων με το έδαφος. Οι σπόροι των σακχαρότευτλων σπέρνονται τα τελευταία χρόνια με πνευματικές μηχανές, δηλαδή γίνεται σπορά ατομικών σπόρων σε σταθερές αποστάσεις τοποθέτησης. Αν με τον τρόπο σχηματισμού σποροκλίνης ληφθεί υπόψη και η πρωτογενής κατεργασία του εδάφους, οι σπορές ταξινομούνται ως εξής:

1. σπορά μετά από άροση,
2. σπορά μετά από μειωμένη εδαφοκατεργασία (καλλιεργητής, φρέζα κ.λπ.) και
3. σπορά χωρίς κανενός είδους κατεργασίας εδάφους (απευθείας σπορά).

3. Σπορά χωρίς προετοιμασία (κατεργασία) του εδάφους: η διενέργεια της σποράς χωρίς καμιά προηγουμένως προετοιμασία του εδάφους συνδέεται με την κατασκευή μιας σπαρτικής στο Σταθμό Γεωργικής Έρευνας του Jealott's Hill της Αγγλίας και με τη χημική παραγωγή αποτελεσματικών ζιζανιοκτόνων. Η εξέλιξη αυτή εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρη την υφήλιο και ειδικότερα στις χώρες όπου αντιμετώπιζαν προβλήματα των γεωργικών εδαφών από τη διάβρωση με το νερό. Τα κύρια εξαρτήματα της μηχανής αυτής είναι τα βυτία με ψεκαστικό

ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

υλικό για την καταπολέμηση των ζιζανίων, μαχαίρια (ή δίσκοι) που προπορεύονται των σπορέων για χάραξη του εδάφους και κοπή των φυτικών κυρίως υλικών, φρεζάκια (4X4 cm), σπορείς (περισσότεροι των 10), δυνατότητα λίπανσης (σωλήνες), εξαρτήματα κάλυψης σπόρων (δίσκοι), τροχοί συμπίεσης των σπόρων, σκάφη σπόρου κ.λπ. Με την ειδική μηχανή φρεζάρονται ζώνες εδάφους 4X4 cm, όπου τοποθετούνται οι σπόροι (Εικ. 8-6).

Εικόνα 8-6
Σπορά με την ειδική μηχανή μέσα στα άχυρα της προηγούμενης φυτείας

Τα αποτελέσματα αυτού του είδους σποράς διαφέρουν από περιοχή της γης σε περιοχή, όπως επίσης και ως προς τον τύπο του εδάφους και το είδος της καλλιέργειας. Γενικώς στις τροπικές περιοχές της γης το σύστημα αυτό δίδει καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι σε περιοχές με ψυχρότερο κλίμα (κεντρική και βόρεια Ευρώπη). Μερικά από τα πλεονεκτήματα του συστήματος αυτού είναι:

• λιγότερη εξάρτηση της σποράς από τις εδαφικές συνθήκες (υγρασία),
• μικρότερο κόστος σε ενέργεια (δεν οργώνεται και δε σβαρνίζεται το έδαφος),
• συσσωρεύεται στο επιφανειακό έδαφος χούμος, άζωτο, φώσφορος κ.λπ. και
• εξοικονομείται χρόνος για τον παραγωγό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

Τα σπουδαιότερα μειονεκτήματα συνοψίζονται στα εξής:

• αυξάνεται η συνεκτικότητα του εδάφους στα 5-15 cm βάθος εδάφους,
• δεν υφίσταται δυνατότητα ενσωμάτωσης στο έδαφος λιπασμάτων (ανόργανων - οργανικών),
• δυσκολίες στην σωστή κάλυψη των σπόρων με χώμα και
• μικρότερη δυναμική στο φαινόμενο της ανοργανοποίησης των θρεπτικών στοιχείων.

Εικόνα 8-7
Τρόποι φύτευσης πατάτας
Α: με τα χέρια. Β: ημιαυτόματη μηχανή,
Γ: αυτόματη μηχανή, Δ: καλή προβλάστηση πατατόσπορου

Με το σύστημα της απευθείας σποράς μπορούν να σπαρθούν οι περισσότερες καλλιέργειες (σιτηρά, καλαμπόκι, σόγια, όσπρια, βαμβάκι κ.ά.).

ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Φύτευση

Τόσο οι βολβοί όσο και οι κόνδυλοι παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες και δυσκολίες, διότι φέρουν βλαστικά όργανα τα οποία δεν πρέπει να υποστούν μηχανικές κυρίως ζημιές. Τα προβλήματα αυτά είναι ιδιαίτερα μεγάλα στην πατατοκαλλιέργεια η οποία φυτεύεται μετά τη βλάστηση των οφθαλμών (Εικ. 8-7).

Η φύτευση της πατάτας γίνεται σε σαμάρια (αναχώματα που κατασκευάζονται με ειδικά εργαλεία προετοιμασίας του εδάφους). Η τοποθέτηση των κονδύλων με το χέρι και στη συνέχεια η κάλυψή τους με χώμα χειρωνακτικά, συναντάται μόνο σε ελάχιστες περιοχές του βορείου ημισφαιρίου και της χώρας μας.

Στην εικόνα 8-7 φαίνονται οι τρόποι φύτευσης της πατάτας στις περιοχές με εντατική πατατοκαλλιέργεια (π.χ. περιοχή Νευροκοπίου Δράμας). Η φύτευση γίνεται με μηχανικά μέσα.

Οι σπαρτικές κονδύλων βασίζονται σε ταινίες που είναι τοποθετημένες στη μηχανή, είτε οριζόντια, είτε κατακόρυφα, και μεταφέρουν τις πατάτες στις τελικές θέσεις. Οι μηχανές φέρουν μηχανισμό ελέγχου πλήρωσης των υποδοχών με πατάτες.

Μεταφύτευση

Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει δύο στάδια: α) σπορά σπόρων σε σπορεία και β) ξερίζωμα φυταρίων και μεταφύτευση στις οριστικές θέσεις στον αγρό. Ενδείκνυται ο δεύτερος τρόπος σε κάποιες από τις πολυάριθμες σκαλιστικές καλλιέργειες*, όπως ο καπνός, κυρίως όμως στα διάφορα κηπευτικά είδη (ντομάτες, μελιτζάνες κ.λπ.).

Η σπορά σε σπορεία επιτρέπει την προώθηση των διαδικασιών ανάπτυξης των φυτών, γιατί ελέγχονται οι συνθήκες με αποτέλεσμα να συντομεύεται η βλαστική φάση κάθε καλλιέργειας, ώστε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις εκμετάλλευσης της ίδιας καλλιέργειας δύο ή και περισσότερες φορές ανά έτος. Τα φυτά που μεταφυτεύονται αναπτύσσονται καλύτερα. Η μεταφύτευση μικρών εκτάσεων γίνεται με το χέρι, όμως σε μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται ειδικές μηχανές.

* Σκαλιστικές καλλιέργειες είναι όλες αυτές που σπέρνονται σε γραμμική μορφή, με τις σειρές να απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από 30 cm, ώστε ο χώρος να είναι μεγάλος και η καταπολέμηση των ζιζανίων να γίνεται με μηχανικά μέσα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

Τα φυτώρια που προέρχονται από σπόρους που σπάρθηκαν (σε μικρά κυτία με ειδικό υπόστρωμα -τύρφη, περλίτη κ.λπ.) και αναπτύσσονται σε ελεγχόμενους χώρους (π.χ. θερμοκήπια) είναι έτοιμα προς μεταφύτευση σε ένα διάστημα δύο περίπου μηνών και ονομάζονται σπορόφυτα. Σπορόφυτα για όλα σχεδόν τα κηπευτικά είδη παράγονται στη χώρα μας σε βιομηχανική βάση (Εικ. 8-8).

Εικόνα 8-8
Σπορόφυτα έτοιμα προς εξαγωγή και μεταφύτευση στον αγρό.

Απολύμανση σπόρων

Πολλές ασθένειες μεταδίδονται μέσω των σπόρων και των φυτικών μερών. Ακόμη και απόλυτα υγιείς φυτείες δεν αποτελούν εγγύηση ότι ο σπόρος και τα φυτικά μέρη που παράγονται θα είναι και απαλλαγμένα από παράσιτα ασθενειών. Η πείρα απέδειξε ότι η απολύμανση των σπόρων για την καταπολέμηση των σπορογενών μολύνσεων είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για ασφαλείς, σταθερές και υψηλές αποδόσεις. Γι αυτό άλλωστε η απολύμανση του σπόρου είναι υποχρέωση εκ του νόμου για όσους εμπορεύονται σπόρους που απευθύνονται στους παραγωγούς. Απολύμανση είναι η χημική, φυσική ή θερμοφυσική μεταχείριση των σπόρων και των φυτικών μερών προς απονέκρωση των απαντωμένων και των εντός αυτών διαβιούντων παρασίτων και ασθενειών.

ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Τα σκευάσματα πρέπει να είναι αποτελεσματικά στην καταπολέμηση των παρασίτων και των ασθενειών, όμως δεν πρέπει να βλάπτουν τη βλαστικότητα* των σπόρων. Η χρησιμότητα των σκευασμάτων απολύμανσης χαρακτηρίζεται με βάση το χημιοθεραπευτικό δείκτη **, ο οποίος πρέπει να μην ξεπερνά το 0,5.

Γενικά τα χημικά μέσα για την προστασία των σπόρων ταξινομούνται σε ομάδες όπως:

• απολυμαντικά,
• επίπασης σπόρων,
• μέσα επικάλυψης σπόρων και
• μέσα ενάντια νομής σπόρων από πουλιά.

* Είναι ο σχηματισμός οργάνου μετά την ωρίμανση και το πέρας της φάσης του λήθαργου του σπόρου. Ένδειξη βλαστημένου σπόρου είναι η εμφάνιση του ριζιδίου (είναι το πρώτο όργανο της βλάστησης του σπόρου).

** Είναι ο λόγος μεταξύ θεραπευτικής δόσης (επιδρά εξοντωτικά ή ανασταλτικά στα παράσιτα) και της τοξικής δόσης (προκαλεί ζημιές στα φυτά).