5.12 Εκτρεφόμενα αγροτικά ζώα.

5.12.1 Βοοτροφία

Σημασία του κλάδου

Η σημασία του κλάδου της Βοοτροφίας στη χώρα μας είναι μεγάλη και πολύπλευρη. Τα προϊόντα που προέρχονται από τον κλάδο, κρέας, γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα (τυρί, βούτυρο κ.λπ) αποτελούν σημαντικά είδη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

διατροφής που στις αναπτυγμένες χώρες αποτελούν τις βασικές πηγές πρωτεϊνών και λιπαρών ουσιών. Επίσης προσφέρουν το δέρμα και αξιοποιούνται παράλληλα διαθέσιμοι βοσκότοποι, διάφορα υπολείμματα των γεωργικών δραστηριοτήτων και ποικίλα υποπροϊόντα των γεωργικών βιομηχανιών. Η βοοτροφία στη χώρα μας εντοπίζεται κυρίως στη βόρεια Ελλάδα, όπου υπάρχει περίπου το 70% των βοοτροφικών εκμεταλλεύσεων.

Η ζήτηση των προϊόντων βοοτροφίας στην εγχώρια αγορά παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια συνεχή αύξηση. Η εγχώρια όμως παραγωγή παρουσιάζει μια σημαντική μείωση στο βόειο κρέας τα τελευταία χρόνια, που οφείλεται στη σημαντική μείωση του αριθμού των βοοειδών (Πιν. 5- 2).Έτσι με μέση την ετήσια κατανάλωση 22 κιλών βοείου κρέατος, η εγχώρια παραγωγή καλύπτει μόλις το 32% της ζήτησης σε βόειο κρέας. Αντίθετα η παραγωγή αγελαδινού γάλακτος παρουσιάζει συνεχή αύξηση που οφείλεται τόσο στην αναβάθμιση του γενετικού υλικού των αγελάδων όσο και στη βελτίωση των συνθηκών διατροφής τους. Σήμερα η ετήσια παραγωγή σε αγελαδινό γάλα πλησιάζει τους 750.000 τόνους, ενώ η ετήσια ζήτηση υπολογίζεται σε 1.200.000 τόνους. Οι ελλείψεις αυτές τόσο σε βόειο κρέας, όσο και σε γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, καλύπτονται με εισαγωγές που γίνονται κυρίως από τις κεντρικές και βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εδαφολογικές και οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες αυτές συνθέτουν ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της βοοτροφίας (Εικ.5-26).

Εικόνα 5-26
Εκτροφή αγελάδων φυλής Σίμενταλ σε λειμώνες της Βόρειας Ευρώπης

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Οι πολλές βροχές που πέφτουν στη διάρκεια όλου του χρόνου και τα πλούσια και πεδινά τις περισσότερες φορές, εδάφη των χωρών αυτών, επιτρέπουν την παραγωγή, με μικρό κόστος, μεγάλων ποσοτήτων ζωοτροφών, που είτε βόσκονται απευθείας, είτε αποθηκεύονται και χορηγούνται στη διάρκεια του χειμώνα, οπότε τα ζώα βρίσκονται μέσα στους στάβλους. Οι χώρες αυτές ασκούν έντονο ανταγωνισμό στις ελληνικές βοοτροφικές επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη από μέτρα προστασίας και ανάπτυξης, ώστε να αυξήσουν την παραγωγή τους και έτσι να μειωθούν οι ποσότητες των εισαγομένων γαλακτοκομικών προϊόντων και του βοείου κρέατος.

Εκτρεφόμενα ζώα

Οι διάφορες φυλές των βοοειδών κατατάσσονται, ανάλογα με την παραγωγική τους κατεύθυνση, σε τρεις τύπους: Τον γαλακτοπαραγωγικό τύπο με κύρια παραγωγή το γάλα, τον κρεατοπαραγωγικό τύπο με κύρια παραγωγή το κρέας και τον τύπο μεικτών ή συνδυασμένων αποδόσεων με κύρια παραγωγή γάλα και κρέας. Τα εκτρεφόμενα στη χώρα μας ζώα διακρίνονται σε εγχώρια αβελτίωτα, εγχώρια ημιβελτιωμένα (Εικ.5-27) και βελτιωμένα.

Εικόνα 5-27
Εκτροφή εγχώριων ημιβελτιωμένων ζώων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Η βελτίωση του εγχώριου πληθυσμού έγινε κυρίως με την εισαγωγή, από διάφορες χώρες, αγελάδων, σπερματοδοτών ταύρων, καθώς και κατεψυγμένου σπέρματος εξευγενισμένων και βελτιωμένων φυλών που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορα προγράμματα βελτίωσης που εφάρμοσε το Υπουργείο Γεωργίας.

Πίνακας 5-2
Εξέλιξη βόειου πληθυσμού κατά κατηγορία και συνολικά

Αξιόλογες φυλές που έχουν εισαχθεί μεταπολεμικά σε μεγάλους αριθμούς είναι:

• από τις φυλές γαλακτοπαραγωγικού τύπου η γνωστή ασπρόμαυρη φυλή ή Χόλσταϊν - Φρίζιαν (Holstein-Friesian), (Εικ. 5-28) και σε πολύ μικρότερους αριθμούς η Ζέρσεϋ (Jersey),
• από τις φυλές κρεατοπαραγωγικού τύπου κυρίως η Σαρολέ (Charolaise) (Εικ. 5-29) και η Λιμουζίν (Limousine) και
• από τις μεικτών αποδόσεων η Σίμμενταλ (Simmental) και η Ελβετική Φαιά των Άλπεων ή Σβίτς (Schwyz) (Εικ. 5-30).

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-28
Γαλακτοπαραγωγική ασπρόμαυρη φυλή ή Χόλσταϊν -Φρίζιαν

Εικόνα 5-29
Κρεατοπαραγωγική φυλή Σαρολέ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-30
Μοσχίδες φυλής Σβίτς Αυστρίας

Διατροφή

Η διατροφή των βοοειδών διαφέρει ανάλογα με την παραγωγική κατεύθυνση (γαλακτοπαραγωγή, κρεατοπαραγωγή, μεικτή), τη φυσιολογική κατάσταση, το παραγωγικό στάδιο και το ύψος παραγωγής των ζώων. Σε κάθε περίπτωση η διατροφή θα πρέπει να εξασφαλίζει την παροχή των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων, την αποφυγή των πλεονασμάτων, την

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

κατάλληλη προετοιμασία και ανάμειξη των ζωοτροφών και την εξασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών για την κατανάλωση του σιτηρεσίου (Εικ. 5-31).

Εικόνα 5-31
Ελεύθερη βόσκηση αγελάδων σε τεχνητό λιβάδι

Η δαπάνη της διατροφής στη χώρα μας που δεν διαθέτει πολλούς βοσκότοπους με μεγάλη ποσότητα χλωρομάζας σε όλη τη διάρκεια του έτους, αποτελείτο 50% του κόστους παραγωγής του γάλακτος, ενώ φθάνει το 60% στην περίπτωση της παραγωγής κρέατος.

Η διατροφή των νεογέννητων βοοειδών είναι απαραίτητο να γίνεται με το πρωτόγαλα των αγελάδων που εκκρίνεται τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό και είναι πλούσιο σε αντισώματα, που δίνουν παθητική ανοσία στο μοσχάρι και το προφυλάσσουν από τις μολύνσεις κατά τους 3- 4 πρώτους μήνες της ζωής του. Ο θηλασμός των νεαρών βοοειδών (φυσικός ή τεχνητός) γίνεται μέχρι τον απογαλακτισμό (συνήθως το δεύτερο μήνα), οπότε συνεχίζεται η διατροφή τους με άριστης ποιότητας χονδροειδείς και συμπυκνωμένες τροφές με βάση τις απαιτήσεις τους και τον προορισμό τους (πάχυνση, αναπαραγωγή) (Εικ 5-32).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-32
Θηλασμός νεαρού μοσχαριού

Οι αγελάδες κρεοπαραγωγικού τύπου εκτρέφονται για να δώσουν το μοσχάρι τους, που θηλάζει τη μητέρα του για 5-6 μήνες. Έχουν σχετικά χαμηλή γαλακτοπαραγωγή και μικρότερες απαιτήσεις σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά σε σύγκριση με τις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, με εξαίρεση την περίοδο θηλασμού και το τελευταίο τρίτο της εγκυμοσύνης τους, οπότε οι απαιτήσεις τους είναι αυξημένες.

Οι νεαροί ταύροι διατρέφονται ελεύθερα στη βοσκή και εφόσον είναι απαραίτητο χορηγείται συμπληρωματική τροφή, χωρίς να παχύνονται ιδιαίτερα, γιατί αυτό είναι σε βάρος της γονιμότητας και της σεξουαλικής συμπεριφοράς τους. Για τη διατροφή των ταύρων μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλής ποιότητας χόρτο λειμώνων και μείγματα καρπών δημητριακών και υποπροϊόντων σποροελαιουργίας εφοδιασμένα με βιταμίνες και ανόργανα άλατα.

Οι γαλακτοπαραγωγικές αγελάδες με υψηλή γαλακτοπαραγωγή έχουν μεγάλες ανάγκες σε ενέργεια, πρωτεΐνες, βιταμίνες, ασβέστιο, φωσφόρο, μαγνήσιο και νερό. Όταν στις αγελάδες χορηγούνται μικρότερες ποσότητες τροφής από τις απαιτούμενες για την κάλυψη των αναγκών τους, τότε μειώνεται η παραγωγή τους, ενώ όταν χορηγούνται μεγαλύτερες αυξάνουν το βάρος τους και εναποθέτουν λίπος, χωρίς την παράλληλη αύξηση της γαλακτοπαραγωγής.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Και στις δυο περιπτώσεις αυξάνεται αδικαιολόγητα το κόστος παραγωγής (Εικ.5-33).

Εικόνα 5-33
Διατροφή αγελάδων γαλακτοπαραγωγής με χλωρά νομή

Παρότι τα βοοειδή ανήκουν στα μηρυκαστικά που έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν όλα τα είδη των αζωτούχων ουσιών των ζωοτροφών, σε αγελάδες με υψηλές αποδόσεις δεν καλύπτονται όλες οι ανάγκες τους με τη μικροβιακή πρωτεΐνη που παράγεται από τους μικροοργανισμούς των προστομάχων. Είναι λοιπόν απαραίτητη η χορήγηση συμπληρωματικά και πρωτεϊνών υψηλής ποιότητας (σογιάλευρο, βαμβακάλευρο κ.ά.).

Στις αγελάδες υψηλών αποδόσεων δίνονται πολύ καλής ποιότητας χονδροειδείς ζωοτροφές που καλύπτουν τις ανάγκες συντήρησης και ένα μέρος των αναγκών γαλακτοπαραγωγής. Το υπόλοιπο μέρος των αναγκών γαλακτοπαραγωγής καλύπτεται με συμπυκνωμένες ζωοτροφές, όπως είναι οι καρποί των δημητριακών, η πούλπα σακχαροτεύτλων, το σογιάλευρο, ο βαμβακοπλακούντας, τα πίτυρα κ.ά.

Σταυλισμός

Γενικά για το σταυλισμό των βοοειδών στη χώρα μας έχουν επικρατήσει δύο συστήματα: ο ελεύθερος σταυλισμός που τα ζώα διατηρούνται κυρίως μέσα σε περιφραγμένους χώρους καλυμμένους ή ακάλυπτους και μετακινούνται σε ειδικές θέσεις για τροφοδοσία, άσκηση και ανάπαυση, ενώ η άμελξη γίνεται στο αμελκτήριο και ο περιορισμένος σταυλισμός που

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

τα ζώα εκτρέφονται το μεγαλύτερο διάστημα κλεισμένα ή δεμένα σε κατάλληλους για το σκοπό αυτό χώρους (Εικ. 5-34).

Εικόνα 5-34
Γενική οργάνωση βοοτροφικής μονάδας

Οι κτιριακές εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός τους εξαρτώνται από την παραγωγική κατεύθυνση και το μέγεθος της βοοτροφικής μονάδας, τις απαιτήσεις της φυλής ή των φυλών που θα εκτραφούν, τα συστήματα αυτοματισμού, διατροφής και διαχείρισης της κοπριάς, τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της περιοχής και τέλος από τη θέση και τη διαθέσιμη έκταση, την ύπαρξη δρόμου και λοιπών κτιρίων. Ο κατάλληλος συνδυασμός και η σωστή αξιολόγηση των παραγόντων που αναφέρθηκαν οδηγούν στη σχεδίαση και κατασκευή κτιριακών εγκαταστάσεων αλλά και στην αγορά κατάλληλου εξοπλισμού που επιτρέπει την άνετη και υγιεινή διαμονή καθώς και την απαιτούμενη εξυπηρέτηση των ζώων, την ελαχιστοποίηση της απαραίτητης εργασίας, ενώ εξασφαλίζουν, μαζί με τους άλλους παράγοντες της εκτροφής, τις άριστες αποδόσεις των ζώων.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εκτός από τον κυρίως σταύλο οι σύγχρονες εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν, ανάλογα και με τις ανάγκες, ορισμένους βοηθητικούς χώρους όπως: το αμελκτήριο, χώρο για τους τοκετούς, χώρο για τα μοσχάρια, χώρο για τους ταύρους αναπαραγωγής (εφόσον εφαρμόζεται φυσική οχεία), το παρασκευαστήριο των συμπυκνωμένων ζωοτροφών, την αποθήκη των χονδροειδών τροφών, το χώρο συγκέντρωσης και επεξεργασίας της κοπριάς, το χώρο για την ενσίρωση των χλωρών ζωοτροφών, την υδατοδεξαμενή, το υπόστεγο των μηχανημάτων, το χώρο διαμονής του σταυλίτη και των γραφείων σε περίπτωση μεγάλων βοοτροφικών μονάδων.

Οι σύγχρονες βοοτροφικές μονάδες, ιδιαίτερα οι γαλακτοπαραγωγικές και οι μεικτής κατεύθυνσης, διαθέτουν πλούσιο εξοπλισμό που χρησιμοποιείται για: το δέσιμο των ζώων στο σταύλο, το τάισμα, το πότισμα, (Εικ. 5-34) την απομάκρυνση της κόπρου, τη μηχανική άμελξη, τη συγκέντρωση και ψύξη του γάλακτος, την αποθήκευση, την άλεση και ανάμειξη των ζωοτροφών καθώς και την παρασκευή του σιτηρεσίου (Εικ. 5-35).

Εικόνα 5-35
Αυτόματο σύστημα μηχανικής άμελξης γαλακτοκομικών προϊόντων

Επίσης, ανάλογα με το μέγεθος και την κατεύθυνση της επιχείρησης, χρησιμοποιούνται και διάφορα άλλα μηχανήματα π.χ. για την κοπή και

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

δεματοποίηση σανοδοτικών φυτών, την ενσίρωση χλωρών χονδροειδών τροφών, κινητά κιγκλιδώματα διαχωρισμού των ζώων, συσκευή για την παγίδευση και ζύγιση των ζώων κ.ά.

5-12.2 Προβατοτροφία - αιγοτροφία

Σημασία του κλάδου

Η οικονομία της Ελλάδος από αρχαιοτάτων χρόνων στηριζόταν στην αιγοπροβατοτροφία. Οι Έλληνες ποιμένες για χιλιετηρίδες εκτρέφουν τα αιγοπρόβατα για το κρέας, το γάλα, το δέρμα και το μαλλί τους. Σήμερα η αιγοπροβατοτροφία συνεχίζει να αντέχει, παρ' όλες τις πιέσεις που υφίσταται από τον έντονο ανταγωνισμό άλλων χωρών και αποτελεί το σημαντικότερο κλάδο της κτηνοτροφικής μας παραγωγής από οικονομική και κοινωνική άποψη. Στη χώρα μας εκτρέφονται περίπου δέκα εκατομμύρια πρόβατα και έξι εκατομμύρια αίγες, ενώ απασχολούνται με την αιγοπροβατοτροφία περίπου 400.000 οικογένειες με κύρια ή συμπληρωματική απασχόληση.

Οι Έλληνες καταναλώνουμε κατά μέσο όρο το περισσότερο αιγοπρόβειο κρέας (περίπου 18 κιλά κατά κεφαλή ετησίως) σε σχέση με τους κατοίκους των άλλων χωρών της Ε.Ε. (4 κιλά κατά κεφαλή ετησίως). Η παραγωγή αιγοπροβείου κρέατος στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ανοδική τάση, έτσι ώστε να διαμορφώνεται ένας υψηλός δείκτης αυτάρκειας που κυμαίνεται μεταξύ 84 έως 91%.

Τα αιγοπρόβατα παρουσιάζουν αντοχή στις μετακινήσεις αλλά και στις σκληρές συνθήκες διαβίωσης σε πρόχειρες εγκαταστάσεις. Στο διάβα των αιώνων προσαρμόσθηκαν καλά, τόσο στις εδαφολογικές, όσο και στις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας. Για τη διατροφή τους αξιοποιούνται άριστα εκτάσεις με ορεινή ή ημιορεινή διαμόρφωση και φτωχή φυσική βλάστηση που προσφέρονται ελάχιστα ή καθόλου για άλλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, καθώς επίσης και υπολείμματα άλλων γεωργικών δραστηριοτήτων. Επίσης συμβάλλουν ουσιαστικά στη συγκράτηση του πληθυσμού σε ορεινές και πολλές φορές απομονωμένες και παραμεθόριες περιοχές της χώρας μας (Εικ. 5-36).

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-36
Εκτροφή προβάτων στην ορεινή Κορινθία

Εκτρεφόμενα ζώα

Τα εκτρεφόμενα ζώα, παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει το επάγγελμα του ποιμένα, την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου στη χώρα μας και την έντονη αστυφιλία, εμφανίζουν μια σταθερότητα κατά την τελευταία τριακονταετία.

Πίνακας 5-3
Αριθμός εκτρεφόμενων κεφαλών προβάτων και αυγών (σε χιλιάδες ζώα)

Πηγή ΕΣΥΕ, Υπουργείο Γεωργίας

Παρά το σταθερό αριθμό παρατηρούνται αυξήσεις στις αποδόσεις των ζώων σε ζωικά προϊόντα, που οφείλονται κυρίως στην εφαρμογή συγχρόνων μεθόδων γενετικής βελτίωσης, την επιστημονική διατροφή και την καλύτερη υγιεινή των ζώων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Φυλές

Οι εκτρεφόμενες φυλές προβάτων στη χώρα μας κατατάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες (τύπους): τις ορεινές, τις πεδινές και τις οικόσιτες. Επίσης ανάλογα με το σωματικό βάρος μπορούμε να τις διακρίνουμε σε μικρόσωμες, μεγαλόσωμες και ενδιάμεσες.

Από τις επικρατέστερες ελληνικές φυλές αναφέρονται:

Η Σφακείων, η Μπούτσικη, η Βλάχικη, η Σητείας, η Σαμοθράκης, η Σκύρου, η Χίου, η Καραγκούνικη (Εικ. 5-37α, 5-37β), η Σερρών (Εικ. 5- 38), η Σκοπέλου, η Ζακύνθου, η φυλή Μυτιλήνης και Κύμης.

Εικόνα 5-37(α)
Καραγκούνικα πρόβατα

Εικόνα 5-37(β)
Κριάρι καραγκούνικης φυλής

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-38 Πρόβατα Σερραϊκής φυλής

Τα ορεινού τύπου πρόβατα είναι γενικά μικρής σωματικής διάπλασης, χαμηλής γαλακτοπαραγωγικής ικανότητας που παράγουν όμως εύγεστα προϊόντα (γάλα, κρέας, τυριά) εξαιρετικής ποιότητας.

Τα πεδινού τύπου είναι κατά κανόνα μεγαλύτερων αποδόσεων, αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των εκτρεφόμενων στη χώρα μας ζώων (περίπου 85%), αλλά είναι γενικά περισσότερο ευαίσθητα ζώα.

Από τις ξενικές φυλές αναφέρεται της Φρισλανδίας, Σαρδηνίας, Καρακούλ, Μερινός κ.α. Η φυλή Φρισλανδίας αποδείχθηκε η πλέον αξιόλογη και χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό για τη γενετική βελτίωση των εγχώριων φυλών. Από το δέρμα των προβάτων της φυλής Καρακούλ παράγεται η γνωστή γούνα αστραχάν, ενώ από τη φυλή Μερινός μαλλί εξαιρετικής ποιότητας.

Οι φυλές αιγών στη χώρα μας διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: τις οικόσιτες και τις ποιμενικές. Οι εγχώριες φυλές, κυρίως ποιμενικές, αντιπροσωπεύουν περίπου το 75% του εκτρεφόμενου στη χώρα μας πληθυσμού. Εκτρέφονται σε αμιγή μικρά ή μεγάλα κοπάδια, καθώς και σε μεικτά με πρόβατα κοπάδια και αποτελούν τα πιο κατάλληλα ζώα από όλα τα μηρυκαστικά για την εκμετάλλευσή των άγονων ορεινών και ημιορεινών εκτάσεων της χώρας μας, που καλύπτονται κυρίως από φρύγανα και θάμνους. Από τις οικόσιτες διακρίνουμε σαν πιο αξιόλογες τη φυλή Αλπίν, τη Ζάανεν, τη Μαλτέζικη, της Νουβίας, της Σκοπέλου κ.ά. (Εικ. 5-39).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-39
Χαρακτηριστικά και περιοχές εκτροφής αυγών φυλής Ζακύνθου

Εκτροπή των αιγοπροβάτων

Η αιγοπροβατοτροφία βασίζεται, κατά γενικό κανόνα στη βλάστηση φτωχών ή μέτριας παραγωγικότητας βοσκοτόπων, που δεν μπορούν να αποδοθούν σε καμιά καλλιέργεια ή να χρησιμοποιηθούν για τη βόσκηση βοοειδών. Οι βοσκότοποι αυτοί μπορούν να εκθρέψουν από 0,4 έως 4 προβατίνες ανά 10 στρέμματα και συχνά είναι εκμεταλλεύσιμοι ορισμένη μόνο περίοδο του έτους (Εικ 5-40).

Εικόνα 5-40
Βόσκηση προβάτων

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Διακρίνουμε τρεις κυρίες μορφές ή συστήματα εκτροφής των προβάτων που εξαρτώνται από την περιοχή, τη φυλή και το μέγεθος των κοπαδιών των ζώων: τη Νομαδική (ποιμενικό μετακινούμενο), την ποιμενική (μη μετακινούμενο) και την οικόσιτη προβατοτροφία (Εικ. 5-41).

Πίνακας 5-4
Κατανομή αιγοπροβάτων κατά εκτροφή (1996)

Πηγή Υπουργείο Γεωργίας

Εικόνα 5-41
Ποιμενική εκτροφή προβάτων σε ορεινούς λειμώνες

Οι ανάγκες των αιγοπροβάτων σε ζωοτροφές, πέρα από τις χονδροειδείς τροφές που το ζώο παίρνει με τη βόσκηση, καλύπτονται και με συμπληρωματική τροφή, η ποσότητα της οποίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Σταυλισμός

Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας επιτρέπουν τη διαμονή των αιγοπροβάτων για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, στο ύπαιθρο. Πρέπει όμως να προστατεύονται από το δυνατό ήλιο το καλοκαίρι και τα χιόνια, τις βροχές, το χαλάζι και τον ισχυρό άνεμο το χειμώνα. Τα πρόβατα υποφέρουν περισσότερο από τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού παρά από το ξηρό κρύο του χειμώνα. Επίσης παρουσιάζουν ευαισθησία στην υψηλή υγρασία του περιβάλλοντος.

Οι αίγες είναι γενικά περισσότερο ευαίσθητες από τα πρόβατα στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα στο κρύο και τη βροχή. Ιδιαίτερα οι βελτιωμένες φυλές πρέπει να προστατεύονται και να ζουν σε θερμοκρασίες όχι κάτω των 14°C το χειμώνα και πάνω από 20°C το καλοκαίρι.

Ο παραδοσιακός τρόπος σταυλισμού των αιγοπροβάτων είναι απλές κατασκευές, τα γνωστά μαντριά (Εικ. 5-42), που χρησιμοποιούνται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.

Εικόνα 5-42
Τα αιγοπροβατοστάσια, ένα συνηθισμένο θέαμα στις πλαγιές των λόφων
των κτηνοτροφικών περιοχών

Στις περιοχές με ήπιο κλίμα (Ν. Ελλάδα, νησιά, παράλια) είναι στέγαστρα, κλειστά μόνο από την πλευρά που βρίσκεται απέναντι από τη συνηθισμένη

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

κατεύθυνση των ανέμων, που κατασκευάζονται με πρόχειρα υλικά (πέτρες, ξύλα, θάμνους, καλάμια, κλαδιά κ.ά.), παρέχουν όμως ικανοποιητική προστασία στα ζώα. Στη Β. Ελλάδα, το εσωτερικό της χώρας και τα ορεινά, είναι απαραίτητα σύγχρονα συστηματικά ποιμνιοστάσια που θα προστατεύουν τα ζώα ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο. Ο τύπος αιγοπροβατοστασίου με κλειστές τις τρεις πλευρές και ανοιχτή τη νότια φαίνεται ότι λειτουργεί ικανοποιητικά, εξασφαλίζοντας προφύλαξη από τον καύσωνα και το ψύχος και επιτρέποντας τον καλό αερισμό και φωτισμό.

Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στις σύγχρονες εγκαταστάσεις αφορά στο τάισμα, το πότισμα, την άμελξη (Εικ. 5-43), το κούρεμα των ζώων και περιλαμβάνει εργαλεία και μηχανήματα όπως οι ταΐστρες, οι ποτίστρες, αλμεκτικά συστήματα, κουρευτικές μηχανές κ.ά.

Εικόνα 5-43
Σύστημα αυτόματης άμελξης προβάτων

5-12.3 Πτηνοτροφία

Σημασία του κλάδου

Οι κλιματολογικές συνθήκες στη χώρα μας είναι άριστες για την ανάπτυξη της πτηνοτροφίας. Για χιλιάδες χρόνια η πτηνοτροφία ασκείται με τον πατροπαράδοτο τρόπο εκτροφής της χωρικής μορφής. Όμως μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, περισσότερο από τη δεκαετία του '60, η συστηματική πτηνοτροφία εξελίσσεται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα σε

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

επιχειρηματική για να αποτελέσει σήμερα ένα από τους πλέον δυναμικούς κλάδους της ζωικής παραγωγής. Σήμερα η εκτροφή των ορνίθων για την παραγωγή κρέατος ή αυγών γίνεται στη χώρα μας κυρίως σε μεγάλες πτηνοτροφικές μονάδες και έχει τη μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα (πάνω από το 95% των πτηνοτροφικών προϊόντων) μεταξύ των διάφορων εκτρεφόμενων πτηνών. Έτσι η οικονομική σημασία όλων των άλλων εκτρεφόμενων κατοικίδιων πτηνών είναι από περιορισμένη έως ασήμαντη. Για το λόγο αυτό, όταν μιλάμε στη χώρα μας για πτηνοτροφικά προϊόντα, αναφερόμαστε κυρίως στα προϊόντα των ορνίθων.

Πίνακας 5-5
Κατανομή πληθυσμού πτηνών (σε χιλιάδες κεφάλια)

Πηγή Υπουργείο Γεωργίας

Η σημαντική ανάπτυξη της πτηνοτροφίας οφείλεται κυρίως στη γενετική βελτίωση των φυλών των ορνίθων (σήμερα εκτρέφονται υβρίδια που παράγονται από εξειδικευμένες εταιρείες), την επιστημονική διατροφή τους με σύνθετα μείγματα πτηνοτροφών, την πρόληψη και αντιμετώπιση των διάφορων ασθενειών με την ανάπτυξη της πτηνοπαθολογίας, καθώς και την εφαρμογή νέων τεχνικών με τη χρήση μιας μεγάλης ποικιλίας σύγχρονου μηχανολογικού εξοπλισμού και κατάλληλων για τη διαμονή των πτηνών εγκαταστάσεων. Η ικανότητα των πτηνών να προσαρμόζονται σε τεχνικές εκτροφής και να διατρέφονται με συμπυκνωμένες ζωοτροφές επιτρέπει να αναπτύσσεται η πτηνοτροφία σε μεγάλες μονάδες, χωρίς να χρειάζονται μεγάλες εκτάσεις γης και χωρίς να είναι οργανικά συνδεμένη με την καλλιεργούμενη γη και τους άλλους κλάδους της γεωργικής παραγωγής. Επίσης οι μεγάλες δυνατότητες της πτηνοτροφίας για τη γρήγορη και οικονομική παραγωγή κρέατος και η άμεση συμβολή της στη βελτίωση της διατροφής προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον των αναπτυσσόμενων χωρών για την ανάπτυξη και συστηματοποίησή της. Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια η παραγωγή κρέατος πουλερικών παρουσίασε σημαντική αύξηση, παρά την ανά έτος ευρεία διακύμανση των τιμών διάθεσης, ενώ η παραγωγή αυγών ακολούθησε τη διακύμανση της εγχώριας ζήτησης. Η μέση ετήσια κατά κεφαλή κατανάλωση είναι περίπου 21 κιλά κρέας

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

πουλερικών και 11 κιλά αυγά. Ο βαθμός αυτάρκειας σε κρέας πουλερικών και αυγά για κατανάλωση κυμάνθηκε μεταξύ 93 και 100%.

Συστήματα εκτροφής

Έχουμε ήδη αναφέρει ότι στην πτηνοτροφία διακρίνουμε δυο μορφές εκτροφής: τη χωρική και τη συστηματική.

Η χωρική μορφή που τείνει να εκλείψει είναι η εκτροφή από τις αγροτικές οικογένειες μικρού αριθμού ορνίθων, συνήθως 10 έως 50, κατά κανόνα εγχώριων φυλών ή προϊόντων διασταύρωσής τους με ξενικές φυλές, που διατηρούνται σε απλούς χώρους, εκτρέφονται κυρίως με ζωοτροφές που παράγουν οι ίδιοι οι παραγωγοί και τα παραγόμενα προϊόντα χρησιμοποιούνται κυρίως για αυτοκατανάλωση. Η σημασία της χωρικής μορφής πτηνοτροφίας μειώνεται συνεχώς (Εικ. 5-44).

Εικόνα 5-44 Χωρική εκτροφή ορνίθων

Η συστηματική μορφή αφορά την εκτροφή σε συστηματικές πτηνοτροφικές μονάδες πτηνών βελτιωμένων φυλών, που η διατροφή τους γίνεται με επιστημονικό τρόπο με συμπυκνωμένες τροφές, με σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό, με σκοπό την παραγωγή προϊόντων που διατίθενται στην αγορά.

Ειδικότερα στη συστηματική πτηνοτροφία έχουμε ειδίκευση των διάφορων εκμεταλλεύσεων εκτροφής και διακρίνουμε δυο μεγάλες κατηγορίες επιχειρήσεων: την πτηνοτροφία κρεατοπαραγωγής και την πτηνοτροφία αυγοπαραγωγής (Εικ.5-45).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-45
Σύγχρονο ορνιθοτροφείο αυγοπαραγωγής

Η συστηματική πτηνοτροφία με την πάροδο του χρόνου συγκεντρώνεται σε λιγότερους φορείς και σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, κυρίως κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το μέγεθος των μονάδων συνεχώς αυξάνεται και οργανώνονται σε μορφές κάθετης ανάπτυξης, ώστε ένας κεντρικός φορέας συνεταιριστικής ή ιδιωτικής μορφής να καλύπτει το κύκλωμα παραγωγής, επεξεργασίας και εμπορίας των πτηνοτροφικών προϊόντων. Έτσι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μαζική προμήθεια πρώτων υλών, προσαρμογή της προσφοράς στη ζήτηση των προϊόντων, παραγωγή προϊόντων άριστης ποιότητας με το μικρότερο κόστος, μαζική διάθεση των προϊόντων. Κυρίως όμως δημιουργούνται προϋποθέσεις για την οργάνωση ισχυρών μηχανισμών και δικτύων διάθεσης της παραγωγής. Οι μονάδες αυτές εκμεταλλεύονται τη σύγχρονη τεχνολογία, είναι περισσότερο ανταγωνιστικές και εκτοπίζουν τις μικρότερες μονάδες.

Φυλές ορνίθων

Οι όρνιθες που εκτρέφονται σήμερα δεν ανήκουν σε συγκεκριμένες φυλές, αλλά προέρχονται από διασταυρώσεις μεταξύ φυλών (υβρίδια) και ανάλογα με την παραγωγική κατεύθυνση διακρίνονται σε τρεις τύπους:

α) τον αναπαραγωγικό τύπο, β) τον κρεατοπαραγωγικό τύπο και γ) το μεικτό ή ενδιάμεσο τύπο.

Μερικές από τις βασικές φυλές που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των εκτρεφόμενων σήμερα υβριδίων είναι: η φυλή Λεγκόρν

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

(Leghorn) για τον αυγοπαραγωγικό τύπο, η φυλή Κόρνις (Cornish), για τον κρεατοπαραγωγικό τύπο και η φυλή Ροντ Άϊλαντ ρεντ (Rhode Island Rent) για τον μεικτών αποδόσεων τύπο. Σε ειδικούς διαγωνισμούς βραβεύονται τα πλέον παραγωγικά υβρίδια (Εικ. 5-46).

Εικόνα 5-46
Βράβευση όρνιθας σε διαγωνισμό

Διατροφή των ορνίθων

Η σωστή διατροφή μαζί με την επιλογή των κατάλληλων υβριδίων και την εξασφάλιση των συνθηκών υγιεινής και διάθεσης των προϊόντων, είναι μια από της βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή λειτουργία κάθε πτηνοτροφικής επιχείρησης. Το γενετικό δυναμικό των σύγχρονων βελτιωμένων υβριδίων και η παραγωγή μεγάλου αριθμού και καλής ποιότητας αυγών, καθώς και αρίστης ποιότητας κρέατος, απαιτούν την επιστημονική διατροφή με συμπυκνωμένες ζωοτροφές υψηλής ποιότητας. Για τη διατροφή των διαφόρων κατηγοριών ορνίθων, που είναι έργο ειδικών επιστημόνων που απασχολούνται στην επιχείρηση και καθορίζουν το εκάστοτε κατάλληλο σιτηρέσιο, χρησιμοποιούνται οι δημητριακοί καρποί και τα υποπροϊόντα τους, το σογιάλευρο, το ιχθυάλευρο και άλλες πρωτεϊνούχες τροφές φυτικής ή ζωικής προέλευσης, εφοδιασμένες με ανόργανα στοιχεία και βιταμίνες.

Πτηνοτροφία και εξοπλισμός

Οι σύγχρονες πτηνοτροφικές επιχειρήσεις διαθέτουν ειδικές εγκαταστάσεις εκτροφής για κάθε είδος και κατηγορία πτηνών που παρέχουν πλήρη προστασία από τις διάφορες καιρικές συνθήκες και δημιουργούν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

περιβάλλον κατάλληλο για την ανάπτυξη των πτηνών και την εξασφάλιση υψηλής παραγωγής πτηνοτροφικών προϊόντων. Από την άποψη της στέγασης διακρίνουμε τον πτηνοτροφικό πληθυσμό σε: ανατρεφόμενο και αναπτυσσόμενο (νεοσσοί για παραγωγή κρέατος και νεοσσίδες- πουλάδες αυγοπαραγωγής) και β) σε όρνιθες αυγοπαραγωγής. Οι πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να εξασφαλίζουν κατάλληλη θερμοκρασία στα πτηνά, κανονικό αερισμό των θαλάμων εκτροφής και μείωση της αμμωνίας στο θάλαμο των πτηνών, κατάλληλη υγρασία και φωτισμό των χώρων ανάπτυξης και παραγωγής (Εικ. 5-47). Η υγρασία, η θερμοκρασία, ο φωτισμός και τα ρεύματα αέρα πρέπει να ελέγχονται στο εσωτερικό του ορνιθώνα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για νεοσσούς και εκτροφή ορνίθων σε κλωβούς. Όσο χαμηλότερη είναι η σχετική υγρασία του αέρα, τόσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία που μπορεί να υποφέρεται από το πτηνό και αντίστροφα. Τα πτηνά δεν μπορούν να αντέξουν τις υψηλές θερμοκρασίες και την υψηλή σχετική υγρασία συγχρόνως, για αυτό οι απώλειες από θανάτους σε αυτές τις συνθήκες είναι σημαντικές.

Ο εξοπλισμός των χωρικών πτηνοτροφείων είναι απλός και περιλαμβάνει ταΐστρες (επιμήκεις ή κυκλικές), ποτίστρες διαφόρων τύπων, φωλιές κ.ά. (Εικ. 5-48).

Εικόνα 5-47
Ο σχεδιασμός του ορνιθοτροφείου είναι από τους βασικούς παράγοντες υγιει-
νής των εκτρεφόμενων ορνίθων

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-48
α,β,γ διάφοροι τύποι ταΐστρών

Αντίθετα στον εξοπλισμό των πτηνοτροφείων συστηματικής μορφής περιλαμβάνονται συστήματα για τον πλήρη αυτοματισμό συλλογής και συσκευασίας αυγών, χορήγησης της τροφής και νερού, απομάκρυνσης της κόπρου, ελέγχου του κλιματισμού, της έντασης και της διάρκειας του φωτισμού και του αερισμού και ανανέωσης του αέρα με οξυγόνο. Επίσης τα σύγχρονα πτηνοτροφεία διαθέτουν κλωβοστοιχίες με κλωβούς σε διάφορες διατάξεις, φωλιές και κουρνιάστρες (Εικ.5-49).

Εικόνα 5-49 Φωλιές ορνίθων σε ορνιθο- τροφείο αυγοπαραγωγής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

5.12.4 Λοιποί πτηνοτροφικοί κλάδοι

Ινδιανοτροφία (γαλοπούλες), νυσσοτροφία (πάπιες), χηνοτροφία

Η ινδιανοτροφία δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη χώρα μας σε συστηματική μορφή, αλλά έχει παραμείνει στην παραδοσιακή. Η εκτροφή των ινδιάνων διακρίνεται: σε εκτροφή αναπαραγωγικής κατεύθυνσης, με σκοπό την παραγωγή νεοσσών για πάχυνση και σε κρεατοπαραγωγική εκτροφή, που αποβλέπει στην πάχυνση των ινδιάνων και τη διάθεσή τους στην αγορά. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας το 1996 είχαμε την εκτροφή 40.457 ινδιάνων αναπαραγωγής και 299.548 ινδιάνων κρεατοπαραγωγής. Οι μονάδες παραγωγής ρυθμίζουν έτσι την παραγωγή ώστε να σφάζουν τα γαλοπούλα την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων και του Νέου έτους κατά την οποία υπάρχει ιδιαίτερη ζήτηση (Εικ 5-50).

Εικόνα 5-50
Εκτροφή ινδιάνων κρεατοπαραγωγής

Οι πάπιες εκτρέφονται για την παραγωγή κυρίως κρέατος και δευτερευόντως αυγών καθώς και για το συκώτι (φουά-γκρα), ορισμένων τύπων πάπιας. Ένα σημαντικό υποπροϊόν είναι και τα φτερά τους. Οι φυλές τους κατατάσσονται σε δυο τύπους: τον κρεατοπαραγωγικό και τον αυγοπαραγωγικό. Η εκτροφή τους στη χώρα μας γίνεται με την απλή χωρική μορφή, κυρίως για την παραγωγή κρέατος. Η παραγωγή αυγών συνεχώς μειώνεται εξαιτίας της χαρακτηριστικής οσμής τους που δεν προσελκύει τον Έλληνα καταναλωτή.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η εκτροφή χηνών δεν είναι αναπτυγμένη στη χώρα μας. Σε ορισμένα κράτη της Ευρώπης εκτρέφονται συστηματικά για την παραγωγή κρέατος και φουά-γκρά. Επίσης σημαντικό υποπροϊόν της εκτροφής τους είναι τα φτερά τους.

5-12.5 Χοιροτροφία

Σημασία του κλάδου

Η χοιροτροφία στη σημερινή συστηματική μορφή της είναι δημιούργημα των τελευταίων χρόνων που άρχισε να αναπτύσσεται κυρίως από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Γι' αυτό μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ο πιο νέος κτηνοτροφικός κλάδος στη χώρα μας. Σήμερα αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους και δυναμικότερους κλάδους της ζωικής παραγωγής. Καλύπτει σε ποσοστό 70% την εγχώρια ζήτηση από το καταναλωτικό κοινό, αυξάνει την ακαθάριστη αξία του συνόλου της κτηνοτροφικής παραγωγής και εξασφαλίζει μια πλούσια πηγή πρωτεϊνών. Βελτιώνει ουσιαστικά το εισόδημα του Έλληνα παραγωγού και εξοικονομεί πολύτιμο συνάλλαγμα για τη χώρα μας με τη μείωση του εισαγόμενου χοιρινού κρέατος αλλά και άλλων ειδών κρεάτων. Η αλματώδης ανάπτυξη του κλάδου της χοιροτροφίας οφείλεται κυρίως στη γενετική βελτίωση, τη δημιουργία χοιροστασίων με υψηλό επίπεδο αυτοματισμού και ελεγχόμενο περιβάλλον, την επιστημονική διατροφή και γενικά τη βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου κρέατος σύμφωνα με τις σύγχρονες διαιτητικές αντιλήψεις. Η κατανάλωση του χοιρινού κρέατος στη χώρα μας συνεχώς αυξάνεται τα τελευταία χρόνια και έρχεται πρώτη στις προτιμήσεις των Ελλήνων καταναλωτών σε σχέση με την κατανάλωση άλλων ειδών κρεάτων (περίπου 26 κιλά κρέατος κατά κεφαλή ετησίως). Είναι όμως μικρότερη από αυτή που παρατηρείται σε άλλες αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. (Εικ. 5-51α, 5-51β). Η ανάπτυξη της συστηματικής χοιροτροφίας, όπως και της πτηνοτροφίας, δεν απαιτεί μεγάλες εκτάσεις καλλιεργούμενης γης και με την έννοια αυτή δεν συνδέεται άμεσα με τη γη. Είναι επομένως δυνατό να υπάρχει συνεχής αύξηση της παραγωγής για να καλυφθούν οι ανάγκες τόσο σε χοιρινό κρέας, όσο και σε μεταποιημένα προϊόντα (αλλαντικά, κονσέρβες κ.ά.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-51(α), 5-51 (β)
Χοιρινό κρέας και διάφορα μεταποιημένα προϊόντα με βάση το χοιρινό κρέας

Εκτρεφόμενα ζώα

Τα εκτρεφόμενα στη συστηματική χοιροτροφία ζώα ανήκουν σε βελτιωμένες φυλές που εισάγονται για αναπαραγωγή από το εξωτερικό. Η εγχώρια φυλή εκτρέφεται αμιγώς ή μετά από διασταύρωση σε μικρούς αριθμούς και σε εκτατική μορφή.

Πίνακας 5-6
Κατανομή εκτρεφόμενων χοίρων σε χιλιάδες κεφάλια (1996)

Λόγω της μεγάλης ζήτησης του άπαχου κρέατος, εκτρέφονται κυρίως οι φυλές που παρουσιάζουν περισσότερο κρέας και λιγότερο λίπος. Τέτοιες φυλές είναι η Λαντράσε (Landrase) και η Λαρζ-Χουάιτ (Large-White).

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Άλλες αξιόλογες φυλές χοίρων είναι η Γιορκ-Σάιερ (Yorkshire), η Χαμπ-Σάιερ (Hampshire), η Ντούροκ (Durok), η Πιετρέν (Pietrain) κ.ά. Με την επιλογή και τις διασταυρώσεις καταβάλλεται προσπάθεια να βελτιωθούν κυρίως οι ιδιότητες αναπαραγωγής (πολυδυμία, συχνότητα τοκετών και μητρικές ικανότητες), οι ιδιότητες πάχυνσης (ρυθμός ανάπτυξης και ικανότητα εκμετάλλευσης της τροφής) και οι ιδιότητες του σφαγίου (απόδοση σε σφάγιο, απόδοση σφαγίου σε σάρκα, απόδοση σφαγίου σε ευγενή μυώδη τεμάχια, χρώμα, τρυφερότητα, υφή του κρέατος). Η προσπάθεια για τη βελτίωση των ιδιοτήτων αυτών και η επιλογή ζώων αναπαραγωγής είναι μια σύνθετη, πολύπλοκη και μακροχρόνια επίπονη εργασία που απαιτεί εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και επένδυση χρημάτων (Εικ. 5-52,5-53). Γι αυτό είναι επιτακτική ανάγκη για τη μείωση της εξάρτησης της χώρας μας από το εισαγόμενο με υψηλές τιμές γενετικό υλικό να ιδρυθεί και στη χώρα μας Ινστιτούτο Χοίρου με κύριο σκοπό τη δημιουργία χοίρων υψηλής κληρονομικής αξίας.

Εικόνα 5-52
Χοίροι αναπαραγωγής υψηλού γενετικού δυναμικού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-53 Υβρίδιο κάπρου αναπαραγωγής

Διατροφή

Η παραγωγή καλής ποιότητας και χαμηλού κόστους χοιρινού κρέατος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καλή διατροφή των χοίρων. Η χορήγηση ενός επαρκούς ποσοτικά και ισορροπημένου ποιοτικά σιτηρεσίου έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού η διατροφή συμμετέχει σε ποσοστό 65% στη διαμόρφωση του τελικού κόστους παραγωγής. Κακή διατροφή έχει ποικίλες δυσμενείς επιδράσεις, τόσο στις χοιρομητέρες, όσο και στα χοιρίδια και τελικά μείωση της οικονομικής απόδοσης της εκμετάλλευσης. Στις χοιρομητέρες μπορεί να εκδηλωθούν μη κανονική εμφάνιση οργασμών, θάνατοι εμβρύων, γέννηση μικρού αριθμού χοιριδίων, ελαττωμένη γαλακτοπαραγωγή κ.ά. Αντίστοιχα στα χοιρίδια παρατηρείται μικρός ρυθμός αύξησης βάρους, κακή εκμετάλλευση της τροφής και τελικά παραγωγή σφαγίου κακής ποιότητας. Η διατροφή των χοίρων διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του ζώου, το στάδιο στο οποίο βρίσκεται και το σκοπό της εκτροφής (Εικ. 5-54, 5-55).

Εικόνα 5-54
Σύστημα τροφοδοσίας χοιριδίων

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-55 Αυτόματο σύστημα ελεγχόμενης διατροφής χοιρομητέρων

Επίσης σι διαφορές που παρουσιάζει το πεπτικό του σύστημα δεν επιτρέπουν την κατανάλωση σημαντικών ποσοτήτων χονδροειδών τροφών και επιβάλλουν τη διατροφή κυρίως με συμπυκνωμένες τροφές πλούσιες σε ενέργεια και πρωτεΐνες και εμπλουτισμένες με βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία και αυξητικούς παράγοντες. Τέτοιες τροφές είναι οι καρποί των δημητριακών (καλαμπόκι, κριθάρι, σόργο κ.ά.), οι πατάτες, τα υπολείμματα διάφορων βιομηχανιών (σογιάλευρο, πούλπα σακχαροτεύτλων, μελάσσα κ.ά.), τα σπέρματα των ψυχανθών, το άπαχο γάλα κ.ά.

Σταυλισμός

Οι κατάλληλες συνθήκες στέγασης, καθώς και το είδος και ο βαθμός του εξοπλισμού που διαθέτουν οι χοιροτροφικές εγκαταστάσεις επηρεάζουν άμεσα και σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή των ζώων και τελικά την αποδοτικότητα κάθε χοιροτροφικής μονάδας. Τα συστήματα εκτροφής οικογενειακού και βιομηχανικού τύπου έχουν ανάγκη από διαφορετικές κατασκευές. Μια σύγχρονη και κάθετα οργανωμένη χοιροτροφική μονάδα θα πρέπει να διαθέτει ιδιαίτερα κτίρια με θαλάμους για τους τοκετούς, για τις επιβάσεις, για τις έγκυες χοιρομητέρες, για τα αναπτυσσόμενα χοιρίδια (αναθρεπτήριο) και τα παχυνόμενα (παχυντήριο) (Εικ 5-56).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Εικόνα 5-56
Χοιρομητέρα με τα νεαρά χοιρίδια

Οι θάλαμοι αυτοί είναι εξοπλισμένοι με σύγχρονα αυτοματοποιημένα συστήματα για τον εξαερισμό, το φωτισμό, τη ρύθμιση της θερμοκρασίας, το πότισμα και τη διανομή της τροφής, την απομάκρυνση των αποβλήτων κ.ά. Επίσης διαθέτουν όλα τα απαραίτητα εξαρτήματα για την περιποίηση και την επιστημονική εκτροφή των χοίρων.

5-12.6 Κονικλοτροφία

Σημασία του κλάδου

Η κονικλοτροφία στη χώρα μας, αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες πλην της Γαλλίας, δεν αποτελεί οικονομικά αξιόλογο κλάδο της ζωικής παραγωγής. Αποτελεί όμως έναν πολύ ενδιαφέροντα κλάδο που, αν αντιμετωπισθούν οι αδυναμίες του, όπως προβλήματα ασθενειών και οργάνωσης εμπορίας, θα μπορούσε να παίξει ένα σπουδαίο ρόλο στη διατροφή μας, όπως αυτή διαμορφώνεται σύμφωνα με τις σύγχρονες διαιτητικές αντιλήψεις. Άλλωστε το κρέας του κουνελιού είναι λευκό, εύγεστο, εξαιρετικής υφής, πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, άπαχο και υγιεινό.

Οι παραγωγικές κατευθύνσεις της κονικλοτροφίας είναι η κρεατοπαραγωγική, που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, η γουνοπαραγωγική και η εριοπαραγωγική. Επίσης τα κουνέλια χρησιμοποιούνται ευρύτατα στους βιολογικούς πειραματισμούς.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Ο αριθμός των εκτρεφόμενων κουνελιών στη χώρα μας ήταν το 1996 περίπου 1.530.000 κεφάλια. Η μέση ετήσια κατανάλωση κρέατος το ίδιο έτος ανήλθε περίπου σε 0,7 κιλά κατά άτομο. Ένα μέρος της ζήτησης αυτής καλύφθηκε από την εγχώρια παραγωγή που έφθασε περίπου τους 4.200 τόνους, ενώ το υπόλοιπο με εισαγωγές της τάξεως των 2.700 τόνων. Η συνολική ακαθάριστη αξία του κλάδου της κονικλοτροφίας ανήλθε το ίδιο έτος περίπου σε 5 δις δραχμές και αποτέλεσε το 0,2% της συνολικής ακαθάριστης αξίας της γεωργικής παραγωγής (στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας).

Εκτρεφόμενα ζώα

Τα κουνέλια παλαιότερα εκτρέφονταν στη χώρα μας σε μορφή οικόσιτη - χωρική. Σήμερα η εκτροφή γίνεται με πιο συστηματική και εντατική μορφή, κυρίως σε ευέλικτες εκμεταλλεύσεις με μικρό αριθμό ζώων (100-150 κονικλομητέρες), ώστε να αντιμετωπίζεται με επιτυχία το πρόβλημα της διάθεσης των προϊόντων. Οι φυλές των κουνελιών είτε αναπαράγονται με αμιγή τρόπο για την παραγωγή καθαρόαιμων ζώων, είτε διασταυρώνονται μεταξύ τους για να δώσουν υψηλών αποδόσεων υβρίδια.

Φυλές

Από τις πολλές φυλές των κουνελιών λίγες είναι αυτές που χρησιμοποιούνται στη συστηματική κονικλοτροφία. Οι πιο αξιόλογες από αυτές είναι: η Λευκή της Νέας Ζηλανδίας, της Καλιφόρνιας, της Βουργουνδίας, ο γίγας της Φλάνδρας, ο γίγας Τσιντσιλλά (Εικ. 5-57), η εγχώρια Ελληνική σε χρώμα λαγού κ.ά. Η πλέον διαδεδομένη στη χώρα μας αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι η λευκή της Νέας Ζηλανδίας. Επίσης μεγάλη διάδοση έχει και η εγχώρια ελληνική σε χρώμα λαγού.

Εικόνα 5-57 Φυλή μεγάλη Τσιντσιλλά

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Διατροφή

Το κουνέλι είναι ζώο φυτοφάγο, μονογαστρικό. Αυτό οφείλεται στο πεπτικό του σύστημα που αποτελείται ανατομικά από ένα μικρό σχετικά σε μέγεθος στομάχι, αλλά ένα πολύ μεγάλου μήκους λεπτό έντερο, που ακολουθείται από ένα μεγάλου μεγέθους τυφλό έντερο και ανεπτυγμένο κώλο-έντερο. Η διατροφή των κουνελιών στις σύγχρονες συστηματικές μονάδες γίνεται με ισόρροπα πλήρη μίγματα ζωοτροφών που δίνονται σε μορφή συμπύκτων (πέλετς) (Εικ. 5-58).

Εικόνα 5-58
Σύμπυκτα που χρησιμοποιούνται στη διατροφή των κουνελιών (pellets)

Με τα σύμπυκτα αποφεύγεται η δημιουργία αλεσμένης τροφής και σκόνης που είναι επιβλαβής στο αναπνευστικό σύστημα των κουνελιών. Επιτυγχάνεται επίσης καλύτερη εκμετάλλευση της τροφής από τα ζώα, έτσι ώστε να έχουμε μεγαλύτερη αύξηση του ζωντανού βάρους με χορήγηση μικρότερων ποσοτήτων ζωοτροφών.

Σταυλισμός

Στις απλές εκτροφές τα κουνέλια εκτρέφονται συνήθως σε σχετικά πρόχειρες κατασκευές (παλιά σπίτια ή υπόστεγα), κλεισμένα μέσα σε κλουβιά. Αντίθετα στις συστηματικές εκμεταλλεύσεις τα κουνέλια είναι μέσα σε κλουβιά, που βρίσκονται περίπου σε ύψος ενός μέτρου από το έδαφος πάνω σε σιδερένιες βάσεις ή κρέμονται από την οροφή. Πάνω στα

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

κλουβιά είναι προσαρμοσμένες ταΐστρες και ποτίστρες ενώ οι φωλιές τοποθετούνται μέσα στα κλουβιά των κονικλομητέρων.

5-12.7 Γουνοφόρα ζώα

Τα γούνινα ενδύματα χρησιμοποιήθηκαν από τον άνθρωπο, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, από την εποχή που ακόμη ζούσε σε "ημιάγρια" κατάσταση και προέρχονταν κυρίως από γούνες μικρών και μεγάλων αγρίων ζώων, αλλά και ορισμένων ζώων που χρησιμοποιούσε για τη διατροφή του. Σε πολλά κράτη λειτουργούν συστηματικές εκτροφές διαφόρων γουνοφόρων ζώων. Αρχικά ξεκίνησε η εκτροφή της αλεπούς (1865) και ακολούθησε το μινγκ (1866) και στη συνέχεια η εκτροφή πολλών ειδών ή πολύτιμων για τη γούνα τους άγριων ζώων όπως τα τσιντσιλά, οι κάστορες, τα ρακούν, οι αγριόγατες (λινξ), τα κουνάβια, οι βίδρες κ.ά. (Εικ. 5-59).

Εικόνα 5-59
Μυοκάστορες σε φυσικό περιβάλλον

Στη χώρα μας υπάρχει μικρός αριθμός εκτροφών, κυρίως αλεπούς και μινκ, καθώς επίσης και λίγες εκτροφές με μυοκάστορες σε εκτατική μορφή μέσα σε λίμνες, που όμως αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα. Εντοπίζονται στους νομούς Καστοριάς και Κοζάνης, όπου επίσης υπάρχουν τα παγκοσμίου φήμης κέντρα συρραφής τεμαχίων γούνας Καστοριάς και Σιάτιστας από τους περίφημους γουναράδες. Οι ανάγκες των μεταποιητικών μονάδων καλύπτονται κυρίως με εισαγωγές τεμαχίων γούνας από τη Βουλγαρία, Γερμανία, Η.Π.Α. και άλλες χώρες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

5-12.8 Υδατοκαλλιέργειες

Οι υδατοκαλλιέργειες ασχολούνται με την ελεγχόμενη εκτροφή και την καλλιέργεια των κατάλληλων για εκμετάλλευση ζωικών και φυτικών οργανισμών που ζουν μέσα στο νερό./p>

Ειδικότερα οι υδατοκαλλιέργειες στοχεύουν στη μελέτη και την έρευνα της βιολογίας των διάφορων υδρόβιων οργανισμών, καθώς και στη συνδυασμένη εφαρμογή των απαραίτητων βιολογικών, βιοχημικών, φυσιολογικών, μηχανολογικών, κατασκευαστικών, οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων και συντελεστών που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για την επίτευξη της ελεγχόμενης εκτροφής και καλλιέργειας των οργανισμών αυτών. Γενικά με τις υδατοκαλλιέργειες έχουμε τη δυνατότητα παραγωγής ικανής ποσότητας προϊόντων άριστης ποιότητας με χαμηλό κόστος σε σύντομο χρονικό διάστημα για την κάλυψη των αναγκών διατροφής του ανθρώπου.

Όμως εκτός από την παραγωγή τροφίμων για τη διατροφή του ανθρώπου που είναι και η σημαντικότερη, οι υδατοκαλλιέργειες εφαρμόζονται ακόμα για παραγωγή:

1. τροφών για κατοικίδια και αγροτικά ζώα,
2. διακοσμητικών υδρόβιων οργανισμών (π.χ. χνάρια ενυδρίων),
3. διάφορων προϊόντων για τη βιομηχανία και
4. δολωμάτων, κυρίως για την αλιεία ψαριών

Από το πλήθος των υδρόβιων οργανισμών ιδιαίτερο οικονομικό ενδιαφέρον για τις υδατοκαλλιέργειες παρουσιάζουν κάποια είδη από τις ομάδες των καρκινοειδών, των μαλακίων και των ψαριών (Εικ. 5-60).

Εικόνα 5-60 Εκτροφή πέστροφας σε πλωτές δεξαμενές, στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών (φωτ. Σ. Παπουτσόγλου)

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Συγκεκριμένα για τη χώρα μας και τις άλλες μεσογειακές χώρες ξεχωριστή αξία έχουν κυρίως:

α) από τα ψάρια, η τσίπουρα, το λαυράκι, ο κέφαλος, η γλώσσα, η πέστροφα, ορισμένα είδη σολομού, ο κοινός κυπρίνος, τα χέλια, κ.ά.,

β) από τα δίθυρα μαλάκια, τα μύδια και τα στρείδια και

γ) από τα ανώτερα καρκινοειδή, οι θαλάσσιες γαρίδες, οι γαρίδες του γλυκού νερού και οι καραβίδες του γλυκού νερού.

Στη χώρα μας οι υδατοκαλλιέργειες είναι από τις πλέον επικερδείς και σύγχρονες στημένες επιχειρήσεις ζωικής παραγωγής. Η ανάπτυξή τους ξεκινά ουσιαστικά από το 1980, οπότε και εξελίσσονται ραγδαία. Σήμερα η χώρα μας κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των μεσογειακών χωρών και των χωρών της Ε.Ε. στην παραγωγή τσιπούρας και στο λαυράκι (Πίν. 5-7).

Πίνακας 5-7

Επίσης έχει αναπτυχθεί σημαντικά η παραγωγή ιχθυδίων και έχει επεκταθεί η επιδότηση και η ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων (Πίν. 5-7) με νέα είδη όπως το φαγκρί, το μιτάκι και η συναγρίδα. Παράλληλα εκτρέφονται από τα δίθυρα μαλάκια κυρίως τα μύδια (Πίν. 5-8).

Πίνακας 5-8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Πίνακας 5-9

Για την επιτυχή ανάπτυξη των υδρόβιων οργανισμών είναι ανάγκη να εξασφαλίζονται κατάλληλες συνθήκες εκτροφής που ρυθμίζονται με παρεμβάσεις στο περιβάλλον της εκτροφής, στις εγκαταστάσεις μέσα στις οποίες γίνεται η εκτροφή, καθώς επίσης και στους ίδιους τους οργανισμούς που εκτρέφονται. Ανάλογα με το είδος και την ένταση των επεμβάσεων αυτών διακρίνονται πέντε συστήματα παραγωγής υδατοκαλλιεργειών. Τα συστήματα αυτά είναι:

α) Το εκτατικό, όπου η ανθρώπινη επέμβαση περιορίζεται στην εφαρμογή μεθόδων και τεχνικών για την παγίδευση ή τον εγκλωβισμό των υδρόβιων οργανισμών (π.χ. εκμετάλλευση λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου). Στο εκτατικό σύστημα χρησιμοποιείται το νερό, η τοπογραφία και η έκταση των φυσικών υδατοσυλλογών.

β) Το ημιεντατικό, όπου η ανθρώπινη επέμβαση αφορά κυρίως στην αύξηση της πρωτογενούς παραγωγικότητας της υδατοσυλλογής με την κατασκευή διάφορων έργων (χωματουργικών ή όχι), την εφαρμογή λίπανσης, την περιοδική τεχνική οξυγόνωση του νερού, καθώς και τη χρήση νεαρών ατόμων ή ιχθυδίων που προέρχονται από ελεγχόμενους ιχθυογεννετικούς σταθμούς.

γ) Το ημιεντατικό, όπου εκτός από όσα έχον ήδη αναφερθεί στα δύο προηγούμενα συστήματα η ανθρώπινη επέμβαση επεκτείνεται και στην παροχή συμπληρωματικής τροφής στους εκτρεφόμενους οργανισμούς, με σκοπό την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των οργανισμών και τελικά την αύξηση του συνολικού όγκου της παραγωγής.

δ) Το εντατικό, που χαρακτηρίζεται από τη χρήση τεχνητών δεξαμενών και την αποκλειστική χορήγηση τεχνητών σιτηρεσίων, καθώς και από ποσοτικό και ποιοτικό έλεγχο διατροφής, ώστε η παραγωγή να μην εξαρτάται από τη φυσική βιολογική δραστηριότητα του νερού. Με το εντατικό σύστημα παράγονται πολλά είδη ψαριών (τσιπούρες, λαυράκια, πέστροφες, χέλια, σολομοί κ.ά.) καθώς και άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ε) Το υπερεντατικό, όπου η ανθρώπινη επέμβαση περιλαμβάνει πέραν όσων αναφέρθηκαν στο εντατικό σύστημα, και τον καθορισμό της περιεκτικότητας του νερού σε οξυγόνο, της αλατότητας του νερού, της θερμοκρασίας του, της καθαρότητάς του, κ.ά. (Εικ. 5-61).

Εικόνα 5-61
Πλαστικές στρογγυλές δεξαμενές εκτροφής ψαριών (φωτ. Σ. Παπουτσόγλου)

Στις σύγχρονες υδατοκαλλιέργειες η μεθοδολογία και οι τεχνικές παραγωγής των διάφορων οργανισμών γίνονται σε διάφορες φάσεις (στάδια) που σε γενικές γραμμές περιλαμβάνουν:

1. την επιλογή των γεννητόρων,
2. την τεχνητή αναπαραγωγή,
3. την επώαση και εκκόλαψη των αυγών,
4. την επιβίωση και ανάθρεψη των νεαρών ατόμων και
5. την κύρια εκτροφή.

Τέλος ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε φάση θα πρέπει να δίνεται για την προστασία της υγείας των υδρόβιων οργανισμών που μπορεί να διαταραχθεί από διάφορους παθογόνους οργανισμούς, την ακαταλληλότητα του νερού αλλά και την κακή διατροφή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ (ΕΤΗ: 1994-1997)

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας

5-12.9 Μελισσοκομία

Σημασία του κλάδου

Η μελισσοκομία είναι ο κλάδος της ζωικής παραγωγής που ασχολείται με τη μελέτη και τις πρακτικές εφαρμογές της εκτροφής της μέλισσας (Apis mellifera L.). Η τέχνη της μελισσοκομίας, όπως φανερώνουν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα στο χώρο της Κρήτης (πήλινες κυψέλες και κοσμήματα με τη μορφή της μέλισσας Μινωικής εποχής 3.400 π.Χ.), της Αττικής, της Ρόδου και άλλων περιοχών, είναι γνωστή και ασκείται στη χώρα μας από τους προϊστορικούς χρόνους. Το φυσικό περιβάλλον της

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

χώρας μας με το ήπιο κλίμα, τη μεγάλη διάρκεια ηλιοφάνειας, τη μεγάλη ποικιλία της μελισσοκομικής χλωρίδας, με τις συνεχείς και αλληλοδιαδεχόμενες ανθοφορίες και νεκταρορροές, προσφέρεται ιδιαίτερα για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας. Σήμερα ο αριθμός των μελισσοσμηνών που εκτρέφονται στη χώρα μας έχει φθάσει τα 1.261.000 σμήνη και η μελισσοκομία εξακολουθεί να έχει σημαντική θέση στη γεωργική οικονομία, αφού αποτελεί περίπου το 0,7% της συνολικής ακαθάριστης αξίας της γεωργικής παραγωγής με ετήσια αξία 50.000.000€ (Υπ. Γεωργίας 1996).

Επιπλέον, αν υπολογίσουμε τη σημασία της μέλισσας για τη γονιμοποίηση των ανθέων των διάφορων καλλιεργειών (υπολογίζεται ότι μια μέλισσα μπορεί να επισκεφθεί κατά μ.ο. 700 άνθη την ημέρα), τότε η συμμετοχή της μελισσοκομίας στο γεωργικό εισόδημα είναι πολύ μεγαλύτερη (Εικ. 5- 62). Η συμμετοχή αυτή είναι σύμφωνα με διεθνείς υπολογισμούς 20 έως 30 φορές μεγαλύτερη της αξίας των προϊόντων που παράγει. Τα κύρια προϊόντα που παράγει η μελισσοκομία είναι το μέλι, με τη μεγάλη θρεπτική του αξία και τις σημαντικές θεραπευτικές του ιδιότητές του και το κερί. Επίσης παράγεται βασιλικός πολτός, γύρη, πρόπολη που χρησιμοποιείται στη φαρμακοβιομηχανία και τα καλλυντικά και δηλητήριο από τους ιογόνους αδένες των εργατριών, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ρευματικών παθήσεων και αρθρίτιδων. Η παραγωγή μελιού στη χώρα μας παρουσιάζει συνεχή αύξηση τα τελευταία χρόνια και έφθασε τις 15.000 τόνους το 1996, ενώ η ετήσια κατανάλωση ήταν περίπου 1,5 κιλό κατά άτομο.

Εικόνα 5-62
Η γονιμοποίηση των ανθέων από τις μέλισσες είναι απαραίτητη
για πολλά είδη φυτών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Η κοινωνία των μελισσών

Η μέλισσα, που είναι έντομο και ανήκει στην τάξη των υμενοπτέρων, ζει κατά μεγάλες οικογένειες, τα σμήνη, που αποτελούνται από μια γόνιμη θηλυκή μέλισσα, τη βασίλισσα, τα αρσενικά άτομα, τους κηφήνες, και από πολλές θηλυκές στείρες μέλισσες, τις εργάτριες, που όπως φανερώνει το όνομά τους προορίζονται για εργασία. Ένα συνηθισμένο σμήνος αποτελείται από 30.000 περίπου μέλισσες που ζουν στο χώρο μιας κυψέλης. (Εικ. 5-63, 5-64)

Εικόνα 5-63
Νεαρή βασίλισσα, που μόλις βγήκε από το βασιλικό κελί,
και τρέφεται από μια εργάτρια

Εικόνα 5-64 Νεαρές εργάτριες μόλις ολοκλήρω- σαν την ανάπτυξη τους και προβάλουν από τα κελιά τους

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Μια κυψέλη, όταν υπάρχουν καλές καιρικές συνθήκες και καλή και άφθονη μελισσοκομική χλωρίδα, μπορεί να δώσει 20-50 και πλέον κιλά μέλι. Το ελληνικό μέλι θεωρείται το καλύτερο στο χώρο της Ευρώπης και κυκλοφορεί στην αγορά σε τρεις κατηγορίες : το θυμαρίσιο, το ανθόμελο και το μέλι κωνοφόρων (πεύκων, ελάτων).

Εξοπλισμός

Η σύγχρονη μελισσοκομία ασκείται σε κυψέλες ευρωπαϊκού τύπου με κινητά πλαίσια, ανάμεσα στα οποία μπορούν να κυκλοφορούν οι μέλισσες, να χτίζουν τα κελιά τους και να αποθέτουν το γόνο ή το μέλι (Εικ. 5- 65, 5-66). Εκτός από τις κυψέλες αυτές συναντώνται, σε μικρό ποσοστό, εγχώριες κυψέλες χωρίς κινητά πλαίσια. Άλλα απαραίτητα μελισσοκομικά εργαλεία είναι αυτά που αφορούν στον καπνισμό (ειδική στολή, προσωπίδα, γάντια, καπνιστήρι), στην εξαγωγή του μελιού (ξέστρο ή ξύστρα, μελισσοκομική βούρτσα, μελιτοεξαγωγέας) αλλά και στην τροφοδοσία των μελισσών (ταΐστρες).

Εικόνα 5-65, 5-66
Κυψέλες ευρωπαϊκού τύπου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

5.12.10 Σηροτροφία

Η Σηροτροφία είναι ο κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη και τις μεθόδους εκτροφής και αναπαραγωγής του μεταξοσκώληκα (Bombyx mori L.). Επίσης ασχολείται με τη μελέτη και την τεχνολογία της παραγόμενης μέταξας αλλά και την καλλιέργεια της μουριάς με τα φύλλα της οποίας τρέφεται ο μεταξοσκώληκας.

Ο μεταξοσκώληκας, όπως και η μέλισσα, εξημερώθηκε και βελτιώθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια από τον άνθρωπο. Ο μεταξοσκώληκας είναι ολομετάβολο έντομο και κατά την ανάπτυξή του από αυγό σε ακμαίο διέρχεται από τα ενδιάμεσα στάδια της προνύμφης (κάμπιας) και της χρυσαλίδας (κουκούλι). Η διαχείμαση των αυγών (μεταξόσπορων) ,που εισάγονται μέσα σε κουτιά από το εξωτερικό το Δεκέμβριο, γίνεται μέσα σε ειδικούς ψυκτικούς θαλάμους, ενώ η επώαση και η εκκόλαψή τους στα επωαστήρια. Οι εκτροφές του μεταξοσκώληκα γίνονται την άνοιξη με φύλλα μουριάς μέσα σε κλειστούς χώρους, τα σηροτροφεία (Εικ. 5-67).

Εικόνα 5-67
Εκτροφή προνυμφών μεταξοσκώληκα σε φύλλα μουριάς

Μετά την ολοκλήρωση της εκτροφής συγκεντρώνονται τα κουκούλια (χλωρά κουκούλια) και ύστερα από μερικές ημέρες γίνεται η απόπνιξη (θανάτωση των νυμφών) και η ξήρανση των κουκουλιών. Ακολουθεί η εργασία του ξετυλίγματος και της λήψης της ίνας του μεταξιού, που ονομάζεται αναπήνιση (Εικ. 5-68).

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Εικόνα 5-68
Τα κουκούλια μετά την απόπνιξη στεγνώνονται στον ήλιο

Η Ελλάδα υπήρξε μια χώρα με πλούσια σηροτροφική παράδοση και η σηροτροφία γνώρισε κατά το παρελθόν μεγάλη ακμή. Σήμερα η σηροτροφία διέρχεται μεγάλη κρίση. Το 1997 διατέθηκαν περίπου 1500 κουτιά μεταξόσπορου (κάθε κουτί περιέχει 20.000 αυγά και δίνει 20-30 κιλά χλωρού κουκουλιού) και η μέση ετήσια παραγωγή ήταν περίπου 13 τόνοι. Η σηροτροφία πλέον στη χώρα μας μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας επιβοηθητικός κλάδος της οικιακής οικονομίας, που με την αξιοποίηση αποκλειστικά εργατικών χεριών της αγροτικής οικογένειας, για μια μικρή χρονική περίοδο, μπορεί να δώσει ικανοποιητικό βοηθητικό εισόδημα.

5.12.11 Σαλιγκαροτροφία

Στη χώρα μας έγινε αρκετές φορές προσπάθεια για την ανάπτυξη συστηματικών εκτροφών σαλιγκαριών για την κάλυψη της αυξημένης ζήτησης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια κυρίως στις αγορές του εξωτερικού (Γαλλία και Ιταλία). Οι κλιματικές συνθήκες όμως που επικρατούν στη χώρα μας (ξηροθερμικό περιβάλλον, έλλειψη χόρτου) έδρασαν περιοριστικά με αποτέλεσμα οι εκτροφές να μην αποδώσουν και οι εκτροφείς να διακόψουν τη λειτουργία τους. Σήμερα λειτουργούν δύο εργοστάσια επεξεργασίας σαλιγκαριών στη βόρεια Ελλάδα. Τα σαλιγκάρια που επεξεργάζονται και εξάγουν τα εργοστάσια αυτά προέρχονται από

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

σαλιγκάρια ελεύθερης εκτροφής που είτε συλλέγονται στη χώρα μας είτε εισάγονται από το εξωτερικό (Γιουγκοσλαβία, Τουρκία) (Εικ 5-69).

Εικόνα 5-69
Μονάδα συστηματικής εκτροφής σαλιγκαριών.

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ