Ιστορία της Τέχνης (Γ Λυκείου Επιλογής) - Βιβλίο Μαθητή
15
ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ 19ο ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ |
 |
15. ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ 19ο ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
• ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΥ/ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ
|
Η αστικοποίηση, δηλαδή η συγκέντρωση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι δείγμα μιας νέας κατανομής του κεφαλαίου και της ελπίδας για μια καλύτερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία. Στα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη έγινε ο τόπος της επίδειξης, του θεάματος αλλά και ο τόπος συ γκέντρωσης του κεφαλαίου. Απορρόφησε τους αγρότες που, άνεργοι εξαιτίας της μηχανοποίησης της αγροτικής παραγωγής, αναζητούν νέα εργασία. Τα νέα οικονομικά και διοικητικά κέντρα, οι τράπεζες, τα χρηματιστήρια, τα εμπορικά κέντρα, οι κατοικίες των αστών και οι πολυκατοικίες με τα μεγάλα πολυτελή διαμερίσματα συγκεντρώνονται στο κέντρο των πόλεων, ενώ οι εργατικές κατοικίες και τα εργαστήρια των τεχνιτών απομακρύνονται από αυτό. Όμως, επίσης στο κέντρο των πόλεων, στα οικοδομικά τετράγωνα που δεν κατεδαφίζονται, η αστική τάξη δεν επεμβαίνει, και έτσι δημιουργούνται μεγάλες φτωχογειτονιές, όπου η μιζέρια και η φτώχεια προκαλούν έντονα προβλήματα υγιεινής και συνθήκες ανθρώπινης εξαθλίωσης. Στην αρχιτεκτονική γινόταν όλο και πιο έντονη η πεποίθηση ότι μόνο με τις καινούριες κατασκευαστικές τεχνολογίες θα επιτευχθεί η δυναμική δημιουργία του χώρου, που αντικατοπτρίζει την ευαισθησία και το ρυθμό της μοντέρνας κοινωνίας. Έτσι διαμορφώθηκε το λεγόμενο "βιομηχανικό στιλ", που γεννήθηκε στην Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα. Στα έργα της Αρ Νουβό, της Νέας Τέχνης, όπως ονομάζεται η τέχνη αυτής της εποχής, σταματά σχεδόν κάθε αναφορά στα πρότυπα της αρχαιότητας. Χάνεται η συμμετρία, κυριαρχεί το ελεύθερο παιχνίδι της γραμμής, τα διακοσμητικά στοιχεία γίνονται ανάλαφρα, και οι καλλιτέχνες |
 |
|
| εμπνέονται από το φυτικό και το ζωικό βασίλειο. Αρχίζει η αναζήτηση μιας διακοσμητικής λειτουργικότητας και επιδιώκεται η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ή διεθνούς στιλ. Επίσης σημαντικό γεγονός είναι ότι αναπτύσσονται οι "μικρότερες" ή "εφαρμοσμένες" τέχνες όπως η διακόσμηση, η ενδυματολογία, η αργυροχρυσοχοΐα και άλλες. Αρχιτεκτονική του Σιδήρου, του Γυαλιού και του Οπλισμένου Σκυροδέματος Η τεχνική της κατασκευής με τα παραδοσιακά υλικά, όπως πέτρα και ξύλο, άλλαξε ριζικά. Με την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτίου η σιδηρουργία αναπτύχθηκε και τα μέταλλα χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή των κτιρίων. Μέχρι τότε τα μεταλλικά στοιχεία χρησιμοποιούνταν ως μεμονωμένα εξαρτήματα στην κατασκευή των κτιρίων. Τώρα, ο σίδηρος και το ατσάλι αντικαθιστούν τις φέρουσες επιφάνειες των τοίχων και τις μεγάλες κολόνες που στήριζαν τα κτίρια και επιτρέπουν την κατασκευή |
Εικ. 1. Τζόζεφ Πάξτον (J. Paxtonj, Κρίσταλ Πάλας (Crystal Palace) (1850-18511, μήκος 560 μ., πλάτος 1,25 μ., ύψος 22 μ., Λονδίνο. Όταν ο Πάξτον σχεδίασε και κατασκεύασε το Κρίσταλ Πάλας για την Παγκόσμια Έκθεση στο Λονδίνο, το 1851, εφεύρε μια νέα τεχνική αλλά και ένα νέο τρόπο σχεδιασμού και κατασκευής. Ό νεωτερισμός βρίσκεται στη χρησιμοποίηση των προκατασκευασμένων μεταλλικών στοιχείων και στους υαλοπίνακες, που έχουν παραχθεί μαζικά και έχουν μεταφερθεί στο εργοτάξιο έτοιμοι να τοποθετηθούν. Στο κέντρο όλης αυτής της διαδικασίας βρίσκεται μια επαναστατική σκέψη: η χρήση των υλικών και της τεχνικής που μέχρι τώρα εφαρμόζονταν στα μεγάλα βιομηχανικά κτίρια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή κτιρίων με μεγάλες απαιτήσεις λειτουργικότητας και εμφάνισης. Αυτή η ιδέα προκάλεσε έντονους προβληματισμούς στους συντηρητικούς υποστηρικτές των διάφορων στιλ, αλλά και στους πρωτοπόρους της τεχνολογικής ανάπτυξης. Το Κρίσταλ Πάλας καταστράφηκε το 1937 από πυρκαγιά.
Ό πύργος του Άιφελ κτίστηκε το 1889 και έχει ύψος που φτάνει τα 300 μέτρα. H κατασκευή του Πύργου, οι εργασίες της οποίας διήρκεσαν 21 μήνες, αποτελεί την πραγμα τοποίηση ενός νέου τύπου "μνημείου" που, ενώ δεν επαινεί καμιά |
Ό Περέ, Γάλλος αρχιτέκτονας και μηχανικός, θεωρείται από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Είναι από τους πρώτους που χρησιμοποίησε το οπλισμένο σκυρόδεμα στην κατασκευή κτιρίων και κατάφερε να το αναγάγει σε ένα υλικό με αισθητικά αποτελέσματα. H πολυκατοικία της οδού Φράνκλιν στο Παρίσι έχει μια πρωτότυπη εσωτερική οργάνωση, παρ' ότι η χρήση του σκυροδέματος δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί, ώστε να αναδειχτούν όλες οι δυνατότητές του.  |
| μεγάλων ανοιγμάτων και όλο και πιο ψηλών κτιρίων. Χρησιμοποιούνται μαζί με το γυαλί στις οροφές των κτιρίων, και για πρώτη φορά δημιουργούνται μεγάλες σκεπές με μεγάλες διάφανες επιφάνειες. Τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, τα θέατρα, οι βιβλιοθήκες, τα μεγάλα εργοστάσια, τα ναυπηγεία, τα θερμοκήπια, τα εκθεσιακά κέντρα και οι σιδηροδρομικοί σταθμοί απέκτησαν τεράστια μεταλλικά στέγαστρα. Ο χυτοσίδηρος, λόγω της ρευστής μορφής του, μπορεί να μπαίνει σε καλούπια έτσι κατασκεύαζονται από αυτόν τυποποιημένα διακοσμητικά στοιχεία και αρχιτεκτονικά μέλη σε μεγάλη ποικιλία. Η χρήση των μεταλλικών στοιχείων στην κατασκευή κτιρίων εντείνεται στο τέλος του 19ου αιώνα. Η μαζική παραγωγή και το χαμηλό κόστος, η δυνατότητα εύκολης μεταφοράς τους από το εργοστάσιο στο εργοτάξιο ως προκατασκευασμένα στοιχεία, η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν ως φέροντα στοιχεία στις κατασκευές και να στεγάσουν μεγάλους χώρους, καταλαμβάνοντας ελάχιστη επιφάνεια στήριξης, η πρόοδος της τεχνολογίας των κατασκευών, των μαθηματικών υπολογισμών των φορτίων και των πλευρικών ωθήσεων, καθώς και η δημιουργία εξειδικευμένων σχολών για μηχανικούς ευνόησαν τη γενίκευση της χρήσης των μεταλλικών στοιχείων στις διάφορες οικοδομές. 'Ενα άλλο υλικό που παρουσίαζε νέες δυνατότητες ήταν το τσιμέντο. H χρήση του, όπως και η χρήση άλλων συνδετικών υλικών, δεν ήταν καινούρια στις κατασκευές κτιρίων. Το τσιμέντο ήταν ήδη γνωστό στους Ρωμαίους. Οι τρόποι εφαρμογής του όμως στην αρχιτεκτονική των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα έθεσαν νέα ερωτήματα: ήταν ένα αυτόνομο υλικό με τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή έπρεπε να θεωρηθεί ως ένα φτηνό υποκατάστατο της πέτρας; Έπρεπε να χρησιμοποιείται στην τοιχοποιία και να επενδύεται με άλλα διακοσμητικά υλικά ή έπρεπε να αναζητηθούν νέες μορφολογικές λύσεις σε συνδυασμό με τις ιδιότητες αυτού του υλικού; Μπορεί να ήταν δύσκολες οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά η εφαρμογή του υλικού αυτού ήταν εύκολη. Η τεχνική στη χρήση του |
διαφέρει ριζικά από την παραδοσιακή κατασκευαστική μέθοδο: με το τσιμέντο δεν απαιτείται η τοποθέτηση ενός στερεού σώματος επάνω σ' ένα άλλο αλλά η τοποθέτηση ενός υλικού σε ρευστή κατάσταση μέσα σε καλούπια. Σταδιακά υπερίσχυσε η άποψη ότι το τσιμέντο είναι αυτοδύναμο κατασκευαστικό υλικό και ότι πρέπει να αντιστοιχεί στην κατάλληλη μορφολογία. Η αρχιτεκτονική πρέπει να βρει νέες μορφές, που να συμβαδίζουν με τα χαρακτηριστικά του νέου υλικού. H δύναμη και η ελαστικότητα σε συνδυασμό με τις γραμμικές, πλαστικές, όλο κίνηση μορφές άλλαξαν ριζικά την αρχιτεκτονική εικόνα. Στο τέλος του αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν το οπλισμένο σκυρόδεμα σε συνδυασμό με τη χρήση του σιδήρου. Έτσι, όχι μόνο μεγαλώνει η αντοχή στα φορτία, αλλά η ελαστικότητα του σιδήρου συνδυάζεται με την πλαστικότητα του σκυροδέματος. Το κίνημα Τέχνες και Χειροτεχνείες (Arts and Crafts) Το κίνημα "Τέχνες και Χειροτεχνίες" δημιουργήθηκε στην Αγγλία και υπερασπίζεται την αυτόνομη αξία των "εφαρμοσμένων" τεχνών σε σχέση με τις λεγόμενες Καλές Τέχνες. Κύριος εισηγητής του κινήματος ο Γουίλιαμ Μόρις (William Morris, 1834 1896), ποιητής, ζωγράφος, τεχνίτης και διακοσμητής, ασκούσε κριτική στα βιομηχανοποιημένα καταναλωτικά αγαθά της εποχής του και μαζί με τους ομοϊδεάτες του απαιτούσε την αναγέννηση του χειροποίητου προϊόντος. Επεδίωκε να αντιμετωπίσει την κρίση των διάφορων επαγγελμάτων που δημιουργήθηκε από την εκβιομηχάνιση της παραγωγής. Ο Μόρις ήταν από τους πρώτους που αντιμετώπισαν τα καλλιτεχνικά και τα κοινωνικά προβλήματα της καθημερινής ζωής σε σχέση με τη βιομηχανική ανάπτυξη, θεωρώντας την ως μια από τις αιτίες της κοινωνικής παρακμής. Το κίνημά του συνδέεται τόσο με τα σοσιαλιστικά κινήματα των αρχών του 20ού αιώνα όσο και με τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Στόχευε όμως στην εξάλειψη της ασχήμιας των βιομηχανικών προϊόντων και όχι στην εξάλειψη των αιτιών της κοινωνικής παρακμής |
"H ευγενέστερη όλων των υφαντικών τεχνών είναι η ταπητουργία, στην οποία δεν υπάρχει τίποτ α το μηχανικό. Με την ταπητουργία, που είναι σαν ένα μωσαϊκό από χρώματα, μπορεί να κατασκευαστούν διακοσμητικά τοίχου μεγάλης τελειότητας και με πολλά διακοσμητικά στοιχεία. Όπως σε κάθε διακόσμηση τοίχου το πρώτο πράγμα που πρέπει κανείς να προσέξει στο σχεδιασμό του χαλιού είναι η δύναμη, η καθαρότητα και η κομψότητα του "περιγράμματος" των αντικειμένων, έτσι ώστε τίποτα να μην είναι ασαφές και ακαθόριστο. Επίσης απαραίτητα στοιχεία είναι η ζωηράδα και η αφθονία των λεπτομερειών που χαρακτήριζαν τη Μεσαιωνική Τέχνη". (Γουίλιαμ Μόρις, άρθρο για τα Υφαντά, 1893). |
 |
|
| Αρ Νουβό (Art Nouveau) O όρος Αρ Νουβό (Art Nouveau) σημαίνει Νέα Τέχνη (γνωστή και ως Jugendstil και Liberty) και ανθεί στα χρόνια 1895-1910. Δημιουργήθηκε ως αντίδραση προς τα ιστορικά στιλ του παρελθόντος, και στόχος της ήταν να δημιουργήσει έργα υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής ποιότητας σε αντίθεση με τα άσχημα προϊόντα της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής, που είχαν κατακλύσει την αγορά. Οι καλλιτέχνες της Αρ Νουβό αποδέχονται εν μέρει τις δυνατότες της βιομηχανικής παραγωγής και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις ιδιότητες των νέων υλικών. Αναζήτησαν, λοιπόν, καινούριους τρόπους έκφρασης. Πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τη γιαπωνέζικη τέχνη και ιδιαίτερα από την κινητικότητα των μορφών της. Οι αρχές της Αρ Νουβό εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη και επηρέασαν όλες τις μορφές της τέχνης. Οι μεγάλες πολιτιστικές αναζητήσεις της εποχής όπως και η οικονομική άνθηση της αστικής τάξης αποτελούν μερικές από τις αιτίες της γρήγορης εξάπλωσης του κινήματος αυτού. Η Αρ Νουβό μεταφέρει τη διάθεση για χαρά, για διακόσμηση και την αναζήτηση μιας |
εφήμερης ξεγνοιασιάς, που ήταν έντονα στοιχεία της αστικής τάξης του τέλους του 19ου αιώνα. Η οφιοειδής κίνηση, ή η χαρακτηριστική κίνηση του μαστιγίου που κτυπά τον αέρα, είναι μια βασική μορφή την οποία μιμούνται στα έργα τους οι καλλιτέχνες της Αρ Νουβό και τη μεταφέρουν πάνω στα διάφορα υλικά. Τα αντικείμενα της Αρ Νουβό είχαν υψηλό κόστος κατασκευής και διακρίνονται για τη λεπτή και επιμελημένη φόρμα τους. Ακόμα και σήμερα είναι περιζήτητα.
Εικ. 7. Σακάι Χόιτσου (1761-1828), "Καλοκαιρινή βροχή", Πα ραβάν ζωγραφισμένο πάνω σε πανί, 1,66 x 1,83 μ., Τόκιο, Εθνικό Μουσείο. Από τα τελευταία αριστουργήματα της διακοσμητικής γιαπωνέζικης τέχνης. Ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από τις παραστάσεις των θεοτήτων του ανέμου και της βροντής, τις οποίες μετέφερε στη γη με τη μορφή φυσικών φαινομένων. Ο άνεμος κάνει τα φυτά να λυγίζουν, η καλοκαιρινή βροχή σχηματίζει ρυάκια πάνω στο έδαφος. |
 |
|
και πολλά περιοδικά χρησιμοποιούν στην εικονογράφησή τους αυτό το νέο στιλ. Στις γραφιστικές τέχνες και στις εικονογραφημένες σελίδες των βιβλίων οι καλλιτέχνες μεταφέρουν όλο το δυναμισμό και την κίνηση στης γραμμής.
Εικ. 9. Βικτόρ Ορτά (Victor Horta, 1861-1947), Σπίτι και ατελιέ του Ορτά (1898-1900), Βρυξέλλες. Στην Ευρώπη, η Αρ Νουβό εμφανίστηκε στην ολοκληρωμένη της μορφή στις Βρυξέλλες. Ό Βέλγος αρχιτέκτονας Βικτόρ Όρτά μετέφερε στο σίδηρο την ελικοειδή μορφή και τις καμπύλες γραμμές των γιαπωνέζικων υδατογραφιών. Δημιούργησε έτσι μερικές από τις πιο επιτυχημένες αρχιτεκτονικές εκφράσεις της Αρ Νουβό. Η αρχιτεκτονική του χαρακτηρίζεται από τον ορθολογισμό της κατασκευαστικής δομής του κτιρίου, τη συνέχεια ανάμεσα στην κατασκευή και στα διακοσμητικά στοιχεία, την αντιστοιχία ανάμεσα στο εξωτερικό και στο εσωτερικό, την προσαρμογή του στιλιστικού λεξιλογίου στη χρήση των υλικών και από την κυριαρχία της καμπύλης γραμμής.
Εικ. 10. Το σπίτι του Ορτά (1898), βρυξέλλες, λεπτομέρεια κλιμακοστασίου. |
Εικ. 11. Εκτόρ Γκιμάρ (H. Guimard, 1807-1942), Είσοδοι στους σταθμούς του υπόγειου σιδηρόδρομου στο Παρίσι 1899 - 1904.
|
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ Η ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΓΟΡΑ ΒΙΤΟΡΙΟ ΕΜΑΝΟΥΕΛΕ Β' ΣΤΟ ΜΙΛΑΝΟ
Εικ. 13. Η κλειστή αγορά Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε Β΄(1865-1875), Μιλάνο.
Τα μεγάλα εμπορικά κέντρα αποτελούν τώρα τους μεγάλους "καθεδρικούς" ναούς του χρήματος. Διαμορφώνονται με έμφαση στον εσωτερικό χώρο, όπου οι περιπατητές, προφυλαγμένοι από τις άσχημες καιρικές συνθήκες, μπορούν να καταναλώσουν το χρόνο και το χρήμα τους. Γίνονται τόποι ανταλλαγής εμπορευμάτων αλλά και κοινωνικής καταξίωσης. Διακοσμούνται με πλούτο και φαντασία και, με τη χρήση του γυαλιού, επιτρέπουν στο φως να δίνει μια φυσικότητα και να δημιουργεί ένα ευχάριστο περιβάλλον. H στοά του Βιτόριο Εμανουέλε στο Μιλάνο είναι ένα τυπικό παράδειγμα των κλειστών αγορών και του ρόλου της αγοράς στον ιστό του κέντρου της πόλης. Γίνεται σύμβολο μιας νέας εποχής, όπου στην οργάνωση της πόλης κυριαρχούν τα οικονομικά κέντρα, και συναγωνίζεται τους άλλους δημόσιους χώρους, όπως το χρηματιστήριο, το θέατρο, το Δημαρχείο, που πιστοποιούν την άνοδο της αστικής τάξης. Ακόμα και σήμερα είναι "η καρδιά της πόλης" του Μιλάνου, ενώ τα επτά πατώματα του κτιρίου της Γκαλερία φιλοξενούν 1.260 καταστήματα. Οι διαστάσεις της κάτοψης που σχηματίζει σταυρό είναι: μήκος 196,62 μ. και 105,10 μ., πλάτος 14,50 μ., συνολικό ύψος 47,08 μ., σε συνολική επιφάνεια 4,195 τ.μ. |
Εικ.15. Η οροφή φωτογραφημένη με ευρυγώνιο φακό. |
| ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΑΟΥΝΤΙ
 Εικ. 16. Αντόνιο Γκαουντί (A. Gaudi, 1852-1926), Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας (1883-1926), Βαρκελώνη. Εικ. 17. Αντόνιο Γκαουντί, Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας (1883-1926), Βαρκελώνη. Οι πύργοι της εκκλησίας ξεχωρίζουν στο πανόραμα της πόλης. Αν το κτίριο τελειώσει ποτέ, θα είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά κατασκευάσματα του ανθρώπου. Ο Γκαουντί δεν ακολουθούσε ένα προκαθορισμένο σχέδιο, αλλά δημιουργούσε κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Στα πρώτα του σχέδια δεν υπάρχει καμία πληροφορία για την κατασκευή. Έχουμε σ' αυτά περισσότερο την απεικόνιση μιας ατμόσφαιρας. Στην Ισπανία, η Αρ Νουβό εμφανίστηκε κυρίως στη Βαρκελόνη. Ο Γκαουντί, έχοντας μελετήσει τη γοτθική αρχιτεκτονική, δημιουργεί ένα προσωπικό λεξιλόγιο όχι μόνο σε σχέση με τα διακοσμητικά στοιχεία, αλλά και με την κατασκευαστική δομή. Το έργο του αποτελεί μια ιδιαίτερη σελίδα στην αρχιτεκτονική της περιόδου αυτής και χαρακτηρίζεται από έντονη εκφραστική δύναμη και μεγάλη πλαστικότητα. H εκκλησία της Αγίας Οικογένειας, μια βασιλική με πέντε κλίτη, ακόμα και σήμερα παραμένει ημιτελής. Το κεντρικό κλίτος θα έφτανε τα 95 μέτρα μήκος και τα 65 πλάτος. Μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν κτιστεί και μας δίνουν ένα μέτρο του μεγαλείου της. Αποτελεί το κυριότερο έργο του Γκαουντί, το έργο της ζωής του. Συνδυάζει τις αρχιτεκτονικές του γνώσεις με την παρατήρηση της φύσης. Για παράδειγμα, οι κεντρικοί κίονες της εκκλησίας έχουν ως πρότυπο ένα δένδρο, τον ευκάλυπτο, ενώ υπάρχουν στο όλο έργο πολλές αναφορές σε μορφές ζώων και φυτών. |
|
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
στιγμή του παρελθόντος, εξυμνεί το παρόν και αναγγέλλει το μέλλον. Κατασκευάστηκε ως μεγαλόπρεπη είσοδος για τη Διεθνή Εμπορική Έκθεση στο Παρίσι του 1889 και προοριζόταν να γκρεμιστεί. Οι Διεθνείς Εκθέσεις που οργανώνονται στην Ευρώπη και την Αμερική έχουν ως στόχο την παρουσίαση των νέων εμπορευμάτων και τη συνεχή αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής. Έτσι, συνεχώς αυξάνονται οι απαιτήσεις για μεγάλες επιφάνειες και άνετους εσωτερικούς χώρους. H μορφή του πύργου του Άιφελ μπόρεσε να πραγματοποιηθεί χάρη στους στατικούς υπολογισμούς για την αντιμετώπιση των πλευρικών ωθήσεων του ανέμου και τη μελέτη των υλικών.
