4.4 Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Η χημική εξίσωση, πέραν του ότι αποτελεί το σύμβολο μιας χημικής αντίδρασης, παρέχει μία σειρά πληροφοριών. Για παράδειγμα, η χημική εξίσωση της αντίδρασης σχηματισμού αμμωνίας από άζωτο και υδρογόνο
Ν₂ + 3Η₂ →2ΝΗ₃ μας αποκαλύπτει:
1. Την ποιοτική σύσταση των αντιδρώντων (Ν₂, Η₂) και προϊόντων (ΝΗ₃).
2. Ποσοτικά δεδομένα σχετικά με τον τρόπο που γίνεται η αντίδραση. Δηλαδή ότι,

1 μόριο Ν₂ αντιδρά με 3 μόρια Η₂ και δίνει 2 μόρια ΝΗ₃.

1 mol Ν₂ αντιδρά με 3 mol Η₂ και δίνει 2 mol ΝΗ₃.

1 όγκος αερίου Ν₂ αντιδρά με τρεις όγκους αερίου Η₂ και δίνει δύο όγκους αέριας ΝΗ₃ στις ίδιες συνθήκες Ρ και Τ.
Αυτό όμως που τελικά έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι ότι:

οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση. Γι' αυτό και οι συντελεστές ονομάζονται στοιχειομετρικοί συντελεστές.

Με δεδομένο ότι:
1 mol μιας χημικής ουσίας ζυγίζει τόσα γραμμάρια όσο η σχετική μοριακή της μάζα,
1 mol αερίου ουσίας καταλαμβάνει όγκο V_m ή 22,4 L (σε STP) και
1 mol μιας μοριακής χημικής ουσίας περιέχει Ν_Α μόρια, προκύπτει ότι η αναλογία mol των αντιδρώντων και των προϊόντων μπορεί να εκφραστεί και σαν αναλογία μαζών, όγκων (αερίων) ή αριθμού μορίων.

Οι παραπάνω χημικοί υπολογισμοί, οι οποίοι στηρίζονται στις ποσοτικές πληροφορίες που πηγάζουν από τους συντελεστές μιας χημικής εξίσωσης (στοιχειομετρικοί συντελεστές), ονομάζομαι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί.

Μεθοδολογία για την επίλυση προβλημάτων στοιχειομετρίας

Στα προβλήματα στοιχειομετρίας ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

Βρίσκουμε τον αριθμό mol από τη μάζα ή τον όγκο που δίνεται (π.χ.ενός αντιδρώντος).
Υπολογίζουμε με τη βοήθεια της χημικής εξίσωσης τον αριθμό mol του αντιδρώντος ή προϊόντος που ζητείται.
Τέλος, από τον αριθμό mol υπολογίζουμε τη ζητούμενη μάζα (μέσω του
M_r) ή το ζητούμενο όγκο (μέσω του V_m ή της καταστατικής εξίσωσης).

Τα παραπάνω απεικονίζονται στο σχήμα που ακολουθεί. Στη συνέχεια δίνονται χαρακτηριστικές περιπτώσεις στοιχειομετρικών υπολογισμών με αντίστοιχα παραδείγματα.

ΣΧΗΜΑ 4.9 Εικονική παρουσίαση της μεθοδολογίας που ακολουθούμε σε στοιχειομετρικούς υπολογισμούς. Σε μία χημική εξίσωση δεν περνάμε απ' ευθείας από τη μάζα των αντιδρώντων στη μάζα των προϊόντων. Θα πρέπει πρώτα οι μάζες να μετατραπούν σε mol. Αυτό γίνεται επειδή οι συντελεστές της χημικής εξίσωσης καθορίζουν τις αναλογίες mol αντιδρώντων και προϊόντων.

Παράδειγμα 4.14
Πόσα γραμμάρια Ν₂ και πόσα mol Η₂ απαιτούνται για την παρασκευή 448 L ΝΗ₃ που μετρήθηκαν σε STP; Δίνεται Α_{r N}=14.

ΛΥΣΗ

Βήμα 1
Βρίσκουμε κατ' αρχήν πόσα mol ΝΗ₃ θα παρασκευάσουμε.
1 mol ΝΗ₃ (STP) 22,4 L
n₁ 448 L ή n₁ = 20 mol ΝΗ₃
Βήμα 2
Γράφουμε τη χημική εξίσωση της αντίδρασης με την οποία θα γίνουν οι υπολογισμοί:
N₂+3H₂→2NH₃

Βήμα 3

Γράφουμε για τις ουσίες τη σχέση mol με την οποία αντιδρούν ή παράγονται, σχέση την οποία δείχνουν οι συντελεστές των ουσιών (στοιχείομετρία της αντίδρασης).
N₂ + 3H₂ → 2NH₃
1 mol 3 mol 2 mol

Βήμα 4

Γράφουμε κάτω από τα προηγούμενα (σχέση mol) την ποσότητα του δεδομένου σε mol και υπολογίζουμε την ποσότητα του ζητούμενου πάλι σε mol.
N₂+3H₂→2NH₃
Eικόνα

n₂ = 10 mol Ν₂
n₃ = 30 mol Η₂.

Βήμα 5

Υπολογίζουμε τη ζητούμενη μάζα. Δηλαδή για το Ν₂ με τη βοήθεια της σχετικής μοριακής μάζας (Μ_r = 28), έχουμε:
Eικόνα

Άρα για να παρασκευαστούν 448 L ΝΗ₃ (σε STP) πρέπει να αντιδράσουν 280 g Ν₂ με 30 mol Η₂.
Εφαρμογή
Καίγονται 16 g θείου με το απαραίτητο οξυγόνο και παράγεται διοξείδιο του θείου. Να υπολογιστεί ο όγκος του SO₂ σε θερμοκρασία 27 °C και πίεση 2 atm. Δίνονται: A_{r S}:32 και R = 0,082 atm L mol^-1 Κ^-1
(6,15 L)

1. Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή

Σε πολλές περιπτώσεις οι ουσίες που χρησιμοποιούμε σε μία χημική αντίδραση δεν είναι καθαρές. Αυτό συμβαίνει στην πράξη, αφού είναι σχεδόν αδύνατο να έχουμε απόλυτα καθαρές ουσίες. Η καθαρότητα ενός δείγματος εκφράζεται συνήθως %. Για παράδειγμα, δείγμα σιδήρου καθαρότητας 95% w/w σημαίνει ότι στα 100 g δείγματος τα 95 g είναι Fe και τα 5 g είναι ξένες προσμείξεις του. Ας δούμε όμως ένα σχετικό παράδειγμα.

Παράδειγμα 4.15
Πόσα λίτρα Η₂ μετρημένα σε STP θα σχηματιστούν κατά την αντίδραση 250 g δείγματος ψευδαργύρου με περίσσεια διαλύματος θειικού οξέος; Η περιεκτικότητα του δείγματος σε ψευδάργυρο είναι 97,5% w/w. Θεωρούμε ότι οι προσμείξεις δεν αντιδρούν με το θειικό οξύ.
Δίνεται A_{r Zn} = 65.

ΛΥΣΗ
Θα υπολογίσουμε πρώτα την ποσότητα του καθαρού ψευδάργυρου που περιέχεται στα 250 g του δείγματος ψευδάργυρου, καθώς μόνο αυτός αντιδρά με το θειικό οξύ.

ή m = 243,75 g Zn.
Άρα 243,75 g Zn αντέδρασαν με το οξύ. Μπορούμε πλέον να υπολογίσουμε το παραγόμενο υδρογόνο, αφού γράψουμε την αντίδραση και κάνουμε τους συνήθεις υπολογισμούς.
Eικόνα

ή n₁ = 3,75 mol Zn
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ +H₂
Eικόνα

ή n₂ = 3,75 mol Η₂.
Για το Η₂ σε STP έχουμε:
Eικόνα

Εφαρμογή
Πόσα γραμμάρια δείγματος ψευδαργύρου καθαρότητας 80% w/w θα αντιδράσουν με 10 L διαλύματος HCl 0,8 Μ;
A_{r Zn}: 65.
(325 g)

2. Ασκήσεις στις οποίες δίνονται οι ποσότητες δύο αντιδρώντων ουσιών

Εδώ διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:

Α. Οι ποσότητες που δίνονται είναι σε στοιχειομετρική αναλογία.
Δηλαδή, οι ποσότητες είναι οι ακριβώς απαιτούμενες για πλήρη αντίδραση, σύμφωνα με τους συντελεστές της χημικής εξίσωσης. Στην περίπτωση αυτή οι υπολογισμοί στηρίζονται στην ποσότητα ενός εκ των δύο αντιδρώντων.

Β. Η ποσότητα ενός εκ των δύο αντιδρώντων είναι σε περίσσεια.

Δηλαδή, το ένα από τα αντιδρώντα είναι σε περίσσεια (περισσεύει), ενώ το άλλο καταναλώνεται πλήρως (περιοριστικό). Οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί στην περίπτωση αυτή στηρίζονται στην ποσότητα του περιοριστικού αντιδρώντος, όπως φαίνεται στο παράδειγμα που ακολουθεί.

Παράδειγμα 4.16
Διαθέτουμε 10 mol νατρίου (Na) και 8 mol χλωρίου (Cl₂) τα οποία αντιδρούν για να σχηματίσουν χλωριούχο νάτριο (NaCl). Πόσα mol NaCl θα σχηματιστούν;

ΛΥΣΗ

Στο πρόβλημα αυτό πρέπει αρχικά να ελέγξουμε ποιο από τα δύο αντιδρώντα θα αντιδράσει όλο. Γράφουμε τη χημική αντίδραση:
2Na+Cl₂→2NaCl
Από την αντίδραση βλέπουμε ότι 2 mol Na αντιδρούν με 1 mol Cl₂. Άρα τα 10 mol Na που διαθέτουμε χρειάζονται για να αντιδράσουν 5 mol Cl₂. Εμείς όμως διαθέτουμε 8 mol Cl₂. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι θα αντιδράσει όλο το νάτριο (10 mol) με 5 mol χλωρίου και θα παραχθούν με βάση τη στοιχειομετρία 10 mol NaCl, ενώ θα περισσέψουν 3 mol Cl₂. Δηλαδή, το χλώριο βρίσκεται σε περίσσεια.
Εφαρμογή
Πόσα γραμμάρια νερού θα παραχθούν αν αντιδράσουν 112 L Ο₂ μετρημένα σε STP με 10 g Η₂; Δίνονται οι τιμές των A_r: Η: 1, Ο: 16. (90 g)

3. Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις

Υπάρχουν προβλήματα στοιχειομετρίας, στα οποία δεν έχουμε μόνο μια αντίδραση αλλά μία σειρά διαδοχικών αντιδράσεων. Διαδοχικές αντιδράσεις έχουμε, όταν το προϊόν της πρώτης αντίδρασης αποτελεί αντιδρών της δεύτερης αντίδρασης, κ.ο.κ. Ο τρόπος που επιλύονται αυτού του είδους τα προβλήματα επιδεικνύεται στα παραδείγματα που ακολουθούν.

Παράδειγμα 4.17
13 g ψευδάργυρου (Ζn) αντιδρούν με περίσσεια διαλύματος υδροχλωρίου. Το αέριο που παράγεται αντιδρά πλήρως με οξυγόνο και παράγεται νερό. Να υπολογιστεί η μάζα του νερού. Δίνονται οι τιμές των A_r: Ζn: 65, Η: 1, Ο: 16.

ΛΥΣΗ
Οι διαδοχικές αντιδράσεις είναι οι εξής:
Zn+2HCl→ZnCl₂+H₂ (1)

• Αν οι ποσότητες ανιιδρώντων δεν είναι σε στοιχειομετρική αναλογία, τότε, οι στοιχειομετρικοί προσδιορισμοί βασίζονται στην ποσότητα του περιοριστικού αντιδρώντος. Αυτού, δηλαδή, που δεν είναι σε περίσσεια.

2H₂+O₂→2H₂O (2)
Από την πρώτη αντίδραση παράγεται υδρογόνο, το οποίο κατόπιν καίγεται και δίνει νερό.
Αφού γνωρίζουμε τη μάζα του Zn, τη μετατρέπουμε σε mol, και κατόπιν υπολογίζουμε τον αριθμό των mol του Η₂. Από την (2) και από το γνωστό αριθμό mol του Η₂, υπολογίζουμε τον αριθμό mol του νερού και τα οποία μετατρέπουμε σε g. Έτσι έχουμε:
Eικόνα

ή n₁ = 0,2 mol Zn.
από την (1) Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂
Eικόνα

ή n₂ = 0,2 mol H₂.
από την (2) 2H₂ + 0₂ → 2H₂O
Eικόνα

ή n₃ = 0,2 mol H₂O.
άρα m_H₂O = 0,2·18g = 3,6g.

Εφαρμογή
11,7 g χλωριούχου νατρίου αντιδρούν με περίσσεια θειικού οξέος σε κατάλληλες συνθήκες. Το αέριο που παράγεται διαβιβάζεται σε περίσσεια διαλύματος ανθρακικού νατρίου. Να υπολογιστεί ο όγκος σε STP του αερίου που θα παραχθεί. Δίνονται οι τιμές των Α_r: Na : 23, Cl: 35,5.
(2,24 L)

Παρατήρηση

Ένας δεύτερος πιο γενικός τρόπος, για να λύνουμε προβλήματα με διαδοχικές αντιδράσεις, είναι ο ακόλουθος. Ορίζουμε x τον αριθμό των mol του «πρώτου» αντιδρώντος και υπολογίζουμε συναρτήσει του x τις ποσότητες όλων των υπολοίπων ουσιών που συμμετέχουν στις αντιδράσεις. Με βάση τα δεδομένα του προβλήματος υπολογίζουμε το x και απ' αυτό βρίσκουμε τον αριθμό mol όλων των άλλων ουσιών που μας ενδιαφέρουν.

Παράδειγμα 4.18
Ορισμένη ποσότητα ψευδαργύρου αντιδρά με αραιό διάλυμα θειικού οξέος. Το αέριο που παράγεται αντιδρά με οξείδιο του χαλκού, οπότε παράγονται 31,75 g Cu. Να υπολογιστεί η μάζα του Zn που αντέδρασε αρχικά. Δίνονται οι τιμές τωv Α_r: Cu: 63,5 , Zn: 65.

ΛΥΣΗ

Έστω x mol η αρχική ποσότητα του Zn.
Από την αντίδραση έχουμε:

Zn    +    H₂SO₄    →    ZnSO₄    +    H₂
1 mol                                              1 mol
x mol                                            ; = x mol

Τα x mol όμως του Η₂ αντιδρούν με το CuO σύμφωνα με την αντίδραση.

CuO    +    H₂    →    Cu    +    H₂O
1 mol                        1 mol
x mol                       ; = x mol

Όμως τα x mol ζυγίζουν 31,75 g και αφού
το 1 mol ζυγίζει 63,5 g
x mol 31,75 g ή x = 0,5.
Δηλαδή, m_Zn = 0,5.65 g = 32,5 g.

Εφαρμογή
Ποσότητα μαγνησίου αντιδρά με περίσσεια διαλύματος HCl και δίνει αέριο το οποίο αντιδρά πλήρως με Cl₂, και παίρνουμε νέο αέριο το οποίο αντιδρά με περίσσεια διαλύματος AgNO₃ δίνοντας 28,7 g λευκού ιζήματος. Ποια είναι η μάζα της αρχικής ποσότητας του μαγνησίου; Δίνονται οι τιμές των A_r: Mg: 24, Ag: 108, CI: 35,5.
(2,4 g)

Τελειώνοντας τα προβλήματα με στοιχειομετρικούς υπολογισμούς, ας δούμε πώς μπορούμε να βρούμε τη σύσταση ενός μίγματος με βάση την αντίδραση των συστατικών του με κάποια ή κάποιες άλλες ουσίες.

Παράδειγμα 4.19
13,3 g μίγματος χλωριούχου νατρίου και χλωριούχου καλίου αντιδρούν πλήρως με διάλυμα AgNO₃. Αν μετά από τις αντιδράσεις έχουν καταβυθιστεί 28,7 g AgCl, να βρεθεί η σύσταση του αρχικού μίγματος.

Δίνονται οι τιμές των A_r Na: 23, Κ: 39, Cl: 35,5, Ag: 108.

ΛΥΣΗ

Βρίσκουμε τις σχετικές μοριακές μάζες :
NaCl→M_r=58,5
KCl→M_r=74,5
AgCl→M_r=143,5
Έστω x τα mol του NaCl
και ψ τα mol του KCl.
NaCl+AgNO₃→NaNO₃+AgCl↓
1 mol                                1 mol
x mol                              ; = x mol
KCl+AgNO₃→KNO₃+AgCl↓
1 mol                              1 mol
ψ mol                       ; = ψ mol
Όμως γνωρίζουμε ότι:
m_NaCl + m_KCl = 13,3 g
ή     x ·58,5 + ψ ·74,5 = 13,3      (1)
Για τον AgCl έχουμε (x+ψ) mol, άρα
    (x+ψ) · 143,5 = 28,7      (2)
Λύνω το σύστημα των δύο εξισώσεων και έχουμε ότι:
x = 0,1
ψ=0,1
Άρα στο μίγμα περιέχονται 0,1 mol ή 0,1 ·58,5 g = 5,85 g NaCl και 0,1mol ή 0,1 ·74,5 g = 7,45 g KCl.

Εφαρμογή
10 g μίγματος Fe και FeS αντιδρούν πλήρως με περίσσεια διαλύματος HCl και από τις δύο αντιδράσεις εκλύονται 3,36 L αέριου μίγματος που μετρήθηκαν σε STP. Να βρεθεί η μάζα κάθε συστατικού του αρχικού μίγματος. Δίνονται οι τιμές των A_r: Fe: 56, S: 32.
(5,6 g Fe - 4,4 g FeS)

Γνωρίζεις ότι......

Οι άνθρωποι που χάραξαν το δρόμο της Χημείας.

John DALTON (1766-1844)

Amadeo AVOGADRO (1776-1856)

1793	Δάσκαλος Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών στο Manchester.	1796	Νομικές Σπουδές στο Τορίνο.
1801	Μετεωρολογικές Προβλέψεις, Έρευνα στα αέρια και τη σχέση τους με θερμοκρασία και πίεση.	1809	Καθηγητής Φυσικής Φιλοσοφίας.
1803	Ερμηνεία συμπεριφοράς αερίων με τη βοήθεια των ατόμων, ως τα μικρότερα σωματίδια της ύλης.	1811	Εισαγωγή στη Μοριακή Θεωρία. Διατύπωση της περίφημης υπόθεσης ότι: «ίσοι όγκου αερίων στις ίδιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας, περιέχουν το ίδιο πλήθος μορίων».
1805	Εισαγωγή στην Ατομική Θεωρία. Πίνακας σχετικών ατομικών μαζών.	1820	Καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής στο Τορίνο.
1808	Έκδοση βιβλίου: «Ένα νέο σύστημα Χημικής Φιλοσοφίας». Διατύπωση ατομικής θεωρίας. Συμβολισμός χημικών ενώσεων.	Η Μοριακή Θεωρία του Avogadro αναγνωρίστηκε και έγινε αποδεκτή μετά το θάνατο του. Η τελική απόφαση πάρθηκε σε ένα μεγάλο Συνέδριο Χημείας το 1860 στην Karlsruhe. Για πολλά χρόνια, υπήρχε σύγχυση όσον αφορά τη διάκριση μεταξύ ατόμων και μορίων. Η σαφής διάκριση μεταξύ αυτών, δόθηκε 50χρόνια αργότερα από τον μαθητή του Avogadro, Cannizzaro.
Οι χημικοί τύποι, πάντως, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, προέρχονται από τον Berzelius.

Εικόνα

Γνωρίζεις ότι......

4 mol διαφορετικών στοιχείων. Από δεξιά προς τ' αριστερά: 1mol S,
1 mol Hg, 1mol Cu και 1mol He.

Η προέλευση του όρου «mole»

Ο όρος «mol» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον φυσικοχημικό Wilhelm Ostwald στις αρχές του 20ου αιώνα. Με αυτόν περιέγραφε την ποσότητα μιας ουσίας με μάζα σε g αριθμητικά ίση με τη σχετική μοριακή της μάζα.(Grundlinien der anorganischen chemie, .Leipzig: Engelmann,1900). Προτίμησε τον όρο αυτό από τον "gram-molecule" ή γραμμομόριο, ο οποίος ήταν σε χρήση. Ο λόγος ήταν ότι εκείνη την εποχή ο Ostwald αισθανόταν πως δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις για την ύπαρξη των μορίων. Γι' αυτόν το mol ήταν η ποσότητα μιας ουσίας η οποία συμπεριφερότανε σαν να περιείχε έναν ορισμένο αριθμό μορίων. Η ορολογία του ήταν συνεπής με τις σκέψεις του, εφόσον η λέξη "mole" σημαίνει μεγάλη μάζα (λατινικά moles) σε αντίθεση με τη λέξη "molecule" (molecula), που σημαίνει μικρή μάζα.
Ο Ostwald αργότερα άλλαξε άποψη σε ότι αφορά την ύπαρξη των μορίων. Αυτό έγινε μετά την απόδειξη από τον Einstein, ότι η κίνηση Brown των κόκκων της γύρης σε ένα ποτήρι νερό μπορεί ποσοτικά να δείχνει το βομβαρδισμό των κόκκων αυτών από τα μόρια του νερού. Το όνομα και η σημασία αυτής της φυσικής ποσότητας έγινε αιτία πολλών συζητήσεων μέχρις ότου, από το 1971, έγινε το mol η έβδομη βασική μονάδα στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων (S.I.) της φυσικής ποσότητας «ποσότητα ουσίας».

Ανακεφαλαίωση
1.	Σχετική ατομική μάζα (A_r) ή ατομικό βάρος (ΑΒ) λέγεται ο αριθμός που δείχνει πόσες φορές είναι μεγαλύτερη η μάζα του ατόμου του στοιχείου από το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα -12. Σχετική μοριακή μάζα (Μ_r) ή μοριακό βάρος (MB) χημικής ουσίας λέγεται ο αριθμός που δείχνει πόσες φορές είναι μεγαλύτερη η μάζα του μορίου του στοιχείου ή της χημικής ένωσης από το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα -12.
2.	Ο αριθμός Avogadro (6,02 ·10²³) εκφράζει τον αριθμό των ατόμων οποιουδήποτε στοιχείου που περιέχονται σε μάζα τόσων γραμμαρίων όσο είναι το Α_r ή εκφράζει τον αριθμό των μορίων που περιέχονται σε μάζα τόσων γραμμαρίων όσο είναι το Μ_r της ουσίας.
3.	Το 1 mol είναι η ποσότητα μιας ουσίας που περιέχει Ν_A οντότητες.
4.	Σύμφωνα με την υπόθεση του Avogadro, ίσοι όγκοι αερίων ή ατμών στις ίδιες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης περιέχουν τον ίδιο αριθμό μορίων και αντιστρόφως.
5.	Γραμμομοριακός όγκος (V_m) μιας αέριας χημικής ουσίας ονομάζεται ο όγκος που καταλαμβάνει το 1 mol της ουσίας αυτής σε ορισμένες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.
6.	Η καταστατική εξίσωση των αερίων, που δίνεται από τη σχέση PV = nRT, συνδέει την πίεση (Ρ), τον όγκο (V), την απόλυτη θερμοκρασία (T) και τον αριθμό των mol (n) ενός ιδανικού αερίου.
7.	Μία από τις συνηθέστερες μονάδες περιεκτικότητας ενός διαλύματος είναι η μοριακότητα κατ' όγκο ή συγκέντρωση ή Molarity, η οποία εκφράζει τα mol διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 1 L διαλύματος. Όταν σε ένα διάλυμα προσθέτουμε νερό, η ποσότητα της διαλυμένης ουσίας παραμένει σταθερή, ενώ το τελικό διάλυμα έχει μικρότερη συγκέντρωση από το αρχικό.
8.	Οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση (στοιχειομετρικοί συντελεστές). Οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί γίνονται με βάση το αντιδρών που δε βρίσκεται σε περίσσεια (περιοριστικό αντιδραστήριο).

Λέξεις Κλειδιά

σχετική ατομική μάζα	καταστατική εξίσωση αερίων
σχετική μοριακή μάζα	παγκόσμια σταθερά αερίων
mol	συγκέντρωση ή μοριακότητα κατ' όγκο διαλύματος
αριθμός Avogadro	αραίωση διαλύματος
υπόθεση Avogadro	ανάμειξη διαλυμάτων
Γραμμομοριακός όγκος	στοιχειομετρικοί υπολογισμοί
πρότυπες συνθήκες (STP)	περίσσεια

Ερωτήσεις – Ασκήσεις - Προβλήματα		• Η σχετική ατομική μάζα (Ατομικό Βάρος) τις πιο πολλές φορές στην Ελληνική βιβλιογραφία συμβολίζεται με ΑΒ. Στο παρόν βιβλίο υιοθετείται η πρόταση της IUPAC και συμβολίζεται Α_r. • Η σχετική μοριακή μάζα (Μοριακό Βάρος) τις πιο πολλές φορές στην Ελληνική βιβλιογραφία συμβολίζεται με MB. Στο παρόν βιβλίο υιοθετείται η πρόταση της IUPAC και συμβολίζεται M_r.
Ερωτήσεις Επανάληψης
1.	Να δώσετε τους ορισμούς: α) ατομική μονάδα μάζας (amu) β) σχετική ατομική μάζα ή ατομικό βάρος γ) σχετική μοριακή μάζα ή μοριακό βάρος.
2.	Να διατυπώσετε την υπόθεση του Avogadro για τα αέρια καθώς και το αντίστροφο της.
3.	α) Τι ονομάζεται αριθμός του Avogadro; β) Τι είναι το 1 mol; γ) Πόσο ζυγίζει το 1 mol μορίων μιας χημικής ουσίας; δ) Πόσο ζυγίζει το 1 mol ατόμων ενός στοιχείου;
4.	Τι είναι ο γραμμομοριακός όγκος (V_m) μιας χημικής ουσίας; Ποιες είναι οι κανονικές συνθήκες για τα αέρια; Ποια είναι η τιμή του V_m για τα αέρια σε STP;
5.	Να γράψετε την καταστατική εξίσωση των αερίων και να εξηγήσετε τα σύμβολα των μεγεθών. Σε ποιες μονάδες μετρούνται τα μεγέθη αυτά;
Ασκήσεις - Προβλήματα
Βασικές έννοιες: Σχετική Ατομική Μάζα (Ατομικό Βάρος) - Σχετική Μοριακή Μάζα (Μοριακό Βάρος) - Μol - Αριθμός Avogadro - Γραμμομοριακός όγκος
6.	α) Τι σημαίνει ότι το Α_r (σχετική ατομική μάζα) του υδραργύρου είναι 200; β) Τι σημαίνει ότι το Μ_r (σχετική μοριακή μάζα) του φωσφορικού ασβεστίου είναι 310;
7.	Η ακριβής σχετική ατομική μάζα του μαγνησίου (Mg) φαίνεται από τον πίνακα ότι είναι 24,305. Να εξηγήσετε γιατί η σχετική ατομική μάζα του μαγνησίου είναι δεκαδικός αριθμός.
8.	Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις: 1) Το 1 mol είναι η.................. μιας ουσίας που περιέχει............σωματίδια. 2) Ο αριθμός του Avogadro (Ν_Α = 6,02-10²³) εκφράζει: α) τον αριθμό των ατόμων που ζυγίζουν τόσα γραμμάρια όσο είναι η........................... του στοιχείου

β) τον αριθμό των μορίων που ζυγίζουν τόσα γραμμάρια όσο είναι η της χημικής ουσίας

Να εξηγήσετε γιατί ο γραμμομοριακός όγκος (V_m) σε ορισμένες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης των αερίων έχει σταθερή τιμή.

10.

Η σχετική ατομική μάζα (ατομικό βάρος) του Cl προσδιορίστηκε με μεγάλη ακρίβεια και βρέθηκε ίση με 35,453. Αυτό οφείλεται στο ότι:
α) όλα τα άτομα του χλωρίου δεν έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό
β) κατά τον προσδιορισμό του ατομικού βάρους λαμβάνεται υπ' όψη και ο αριθμός των ηλεκτρονίων
γ) το φυσικό χλώριο είναι μίγμα ισοτόπων
δ) για κάποιο διαφορετικό λόγο από τους παραπάνω.
Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση.

11.

Να χαρακτηρίσετε με Σ τις παρακάτω προτάσεις αν είναι σωστές και με Λ αν είναι λανθασμένες.

η σχετική μοριακή μάζα (μοριακό βάρος) των χημικών ουσιών μετριέται σε γραμμάρια
το 1 mol οποιασδήποτε χημικής ουσίας σε STP συνθήκες καταλαμβάνει όγκο 22,4 L
το 1 mol μορίων σιδήρου ζυγίζει το ίδιο με το 1 mol ατόμων σιδήρου
όσο μεγαλύτερο είναι το Μ_r μιας χημικής ένωσης, τόσο μεγαλύτερη είναι και η μάζα του μορίου της

12.

Να βρείτε τις σχετικές μοριακές μάζες των παρακάτω στοιχείων και χημικών ενώσεων:

α)Br₂	β)Fe	γ)O₃	δ)P₄
ε.SO₂	στ)HNO₂	ζ.Ca(OΗ)₂	η.Fe₂(SO₄)₃

Δίνονται οι τιμές των Α_r.
Br: 80, Fe: 56, Ο: 16, Ρ: 31, S: 32, Η: 1, Ν: 14, Ca: 40

160-56-48-124-64-47-74-400

13.

Η μάζα ενός μορίου CH4 είναι ίση με:
α) 6,02 · 10²³ g β) 2,66 · 10^-233 g γ) 16 g δ) 0,000032 g
Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση.

14.

Να αντιστοιχίσετε τα γράμματα με τους αριθμούς

Μοριακός τύπος	Σχετική μοριακή μάζα
1. O₂	α. 44
2. CO₂	β. 28
3. Ν₂	γ. 48
4. O₃	δ. 32
5. H₂S	ε. 34

Δίνονται οι τιμές των Αr: O: 16, C: 12, Ν: 14, Η: 1, S: 32

15.	Ένα στοιχείο έχει Α_r= 31 και Μ_r= 124. Το στοιχείο αυτό είναι: α) διατομικό β) μονοατομικό γ) τετρατομικό δ) τίποτε από αυτά. Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση.
16.	Πόσο ζυγίζουν: α) 10 mol μοριακού οξυγόνου β) 2 mol διοξειδίου του άνθρακα γ) 4 mol φωσφορικού οξέος;	320 g - 88 g - 392 g
17.	Πόσα mol είναι τα: α) 560 g αζώτου β) 68 g υδρόθειου γ) 3 kg υδρογόνου	20 mol-2 mol-1500 mol
18.	Πόσο όγκο καταλαμβάνουν σε STP συνθήκες: α) 3 mol αμμωνίας (ΝΗ₃) β) 0,001 mol διοξειδίου του θείου.	67,2 L - 0,0224 L
19.	Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία αϊτό τις παρακάτω προτάσεις: 1. Τα 10 N_A μόρια αμμωνίας είναι: α) 2 mol β) 0,1 mol γ) 10 mol δ) 100 mol 2. Τα 2,6 mol διοξειδίου του άνθρακα περιέχουν: α) 0,26 N_A μόρια β) 260 N_A άτομα συνολικά από όλα τα στοιχεία γ) 26 N_A μόρια δ) 2,6 N_A μόρια 3. Τα 112 L αερίου H₂S σε STP συνθήκες είναι: α) 11,2 mol β) 0,5 mol γ) 5 mol δ) 112 mol
*20.	Αν οι ενώσεις με μοριακούς τύπους C₂H₄ και ΝΗ₃ έχουν αντίστοιχα σχετικές μοριακές μάζες 28 και 17, να βρείτε τη σχετική μοριακή μάζα της ένωσης C₂H₇N, χωρίς να χρησιμοποιήσετε τις σχετικές ατομικές μάζες των στοιχείων.	45
*21.	Πόσα λίτρα υδρογόνου, μετρημένα σε πρότυπες συνθήκες, περιέχουν τον ίδιο αριθμό μορίων με αυτόν που περιέχεται σε 8 g οξυγόνου;	5,6 L
*22.	100 g αερίου Χ καταλαμβάνουν όγκο 44,8 L σε STP συνθήκες. Πόση είναι η σχετική μοριακή μάζα του Χ;	50
23	Η πυκνότητα του οξυγόνου σε STP συνθήκες είναι: α) 2,24 g/L β) 32 g/L γ) 1,43 g/L Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση.
24.	Αέριο Α έχει πυκνότητα 3,04 g/L σε πρότυπες συνθήκες. Να βρείτε τη σχετική μοριακή μάζα του Α.	68
*25.	Αέριο με μοριακό τύπο ΧΗ₃ έχει πυκνότητα 3,48 g/L σε STP συνθήκες. Να βρείτε τη σχετική ατομική μάζα του Χ, αν η σχετική ατομική μάζα του υδρογόνου είναι 1.	75

**26.	Πόσα λίτρα διοξειδίου του άνθρακα μετρημένα σε πρότυπες συνθήκες περιέχουν τόσα άτομα οξυγόνου, όσα περιέχονται σε 3,2 g διοξειδίου του θείου;	1,12 L
27.	Να διαλέξετε τις σωστές απαντήσεις: Σε 90 g νερού περιέχονται: α) 18 g υδρογόνου β) 10 g υδρογόνου γ) 60 g οξυγόνου 42 g αζώτου περιέχονται σε: α) 51 g ΝΗ₃ β) 48 g ΝΗ₃γ) 126 g ΝΗ₃ Σε 560 mL CO₂ που μετρήθηκαν σε STP περιέχονται: α) 8 g οξυγόνου β) 0,4 g οξυγόνου γ) 0,8 g οξυγόνου Σε 68 g υδρόθειου περιέχονται: α) 4N_A άτομα Η β) 4Ν_A άτομα S γ) 6,8N_A άτομα Η
28.	Να χαρακτηρίσετε με Σ τις παρακάτω προτάσεις αν είναι σωστές και με Λ αν είναι λανθασμένες. τα 20 L Η₂ περιέχουν διπλάσιο αριθμό μορίων από τα 20 L He στις ίδιες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης στο 1 mol ΝΗ₃ περιέχονται συνολικά από όλα τα στοιχεία 4N_A άτομα στα 4 mol H₂SO₄ περιέχονται 16 άτομα οξυγόνου στα 4 mol CO₂ περιέχεται διπλάσιος αριθμός μορίων από ότι στα 2 mol SO₂
29.	Πόσο ζυγίζει; α) 1 άτομο He β) 1 άτομο μολύβδου.	4/ N_A g, 207/ N_A g

30.	Ποια είναι η μάζα ενός μορίου; α) οξυγόνου β) υδροχλωρίου.	32/ N_A g, 36,5/ N_A g
31.	Να δείξετε ότι ο λόγος του αριθμού των mol δύο χημικών ουσιών είναι ίσος με το λόγο του αριθμού των μορίων τους.
*32.	Δίνεται ισομοριακό μίγμα δύο αερίων Α και Β. Αν η μάζα του Α στο μίγμα είναι τα τρία τέταρτα της μάζας του Β και η σχετική μοριακή μάζα του Α είναι 21, να υπολογίσετε τη σχετική μοριακή μάζα του Β.	28
*33.	Αέριο μίγμα αποτελείται από 4 mol ΝΗ₃ και 2 mol Ν_A. Πόσο ζυγίζει το μίγμα; Πόσον όγκο καταλαμβάνει το μίγμα σε STP συνθήκες;	124 g, 134,4 L
*34.	Αέριο μίγμα αποτελείται από 3 mol H₂S και 1,2 mol ΝΗ₃. Πόσα άτομα και πόσα γραμμάρια υδρογόνου περιέχει το μίγμα;	9,6 N_A άτομα 9,6 g
**35.	Σε 6,8 g μίγματος αμμωνίας και υδρόθειου περιέχονται 0,8Ν_A άτομα υδρογόνου. Πόσα γραμμάρια αμμωνίας περιέχει το μίγμα;	3,4 g
36.	Μίγμα περιέχει ίσα mol δύο αερίων Α και Β με σχετικές μοριακές μάζες Μ_Α και M_B αντιστοίχως. Να υπολογίσετε: α) το λόγο των μαζών των δύο αερίων στο μίγμα

β) το λόγο των όγκων των δύο αερίων στο μίγμα.

*37.

Να συμπληρώσετε τον επόμενο πίνακα:

	mol	g	L (STP)	μόρια
CO₂	α	44α
H₂S		β
NH₃			γ
SO₂				δ

Καταστατική Εξίσωση

38.

Να υπολογίσετε την τιμή της παγκόσμιας σταθεράς των αερίων (R).

39.

Για δύο αέρια Α και Β που βρίσκονται στις ίδιες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης να δείξετε ότι ο λόγος των όγκων τους είναι ίσος με το λόγο των mol τους, δηλαδή ότι ισχύει:

40.

Αέριο Χ σε δοχείο όγκου V και σε απόλυτη θερμοκρασία Τ ασκεί πίεση Ρ.
I) Μέσω ενός εμβόλου τετραπλασιάζουμε την πίεση του αερίου σε σταθερή θερμοκρασία. Ο όγκος θα είναι:
α) V
β) 4V
γ) 2V
δ) 0,25V
II) Διπλασιάζουμε την απόλυτη θερμοκρασία του αερίου υπό σταθερή πίεση. Ο όγκος θα είναι:
α) 0,5V
β) V
γ) 2V
δ) 10V
Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση σε κάθε περίπτωση.

41.

Η τιμή της παγκόσμιας σταθεράς των αερίων (R) εξαρτάται:
α) από τη θερμοκρασία των αερίων
β) από τον όγκο και τη θερμοκρασία των αερίων
γ) από την πίεση και τον όγκο των αερίων
δ) από τη φύση κάθε αερίου
ε) δεν εξαρτάται από κανένα από τους παραπάνω παράγοντες
Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση.

• Για τα προβλήματα που θα χρησιμοποιηθεί η καταστατική εξίσωση δίνεται, ότι
R = 0,082 L atm Κ ^-1mol ^-1

*42.

Να χαρακτηρίσετε με Σ τις παρακάτω προτάσεις αν είναι σωστές και με Λ αν είναι λανθασμένες.

	η προσθήκη ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα σε δοχείο σταθερού όγκου που περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα σε σταθερή θερμοκρασία, αυξάνει την πίεση που ασκείται στα τοιχώματα του δοχείου αν αυξήσουμε τον όγκο ενός δοχείου που περιέχει ποσότητα οξυγόνου διατηρώντας την πίεση σταθερή, η θερμοκρασία του αερίου παραμένει σταθερή Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
43.	Αέριο διοχετεύεται σε ένα μπαλόνι όγκου 5 L και προκαλεί αύξηση της μάζας του μπαλονιού κατά 16 g στους 32 °C και σε πίεση 1 atm. Να βρείτε τη σχετική μοριακή μάζα του αερίου.	80
*44.	Αέριο Χ σε δοχείο όγκου V και σε θερμοκρασία 27 °C ασκεί πίεση 3 atm. Το αέριο θερμαίνεται στους 127 °C, ενώ ο όγκος του δοχείου διατηρείται σταθερός. Πόση πίεση ασκεί το αέριο Χ στους 127 °C;	4 atm
45.	Σε δοχείο όγκου 5,6 L και θερμοκρασίας 57 °C εισάγονται 64g οξυγόνου (Ο₂). Να υπολογίσετε την πίεση που ασκεί το οξυγόνο στο δοχείο.	9,7 atm
46.	Δοχείο όγκου 56 L και θερμοκρασίας 77 °C περιέχει ορισμένη ποσότητα αερίου Χ του οποίου η σχετική μοριακή μάζα είναι 40. Αν το Χ ασκεί πίεση 2 atm, να υπολογίσετε τη μάζα του στο δοχείο.	156 g

47.	Σε δοχείο όγκου 2,8 L και θερμοκρασίας 273 °C εισάγονται 0,5 N_A μόρια διοξειδίου του άνθρακα. Πόση πίεση ασκεί το αέριο στο δοχείο;	8 atm
*48.	Δοχείο Α έχει διπλάσιο όγκο από δοχείο Β. Στο Α εισάγονται 0,2 mol O₂ και στο Β 0,4 mol Ν₂. Να υπολογίσετε το λόγο των πιέσεων των αερίων στα δύο δοχεία, αν αυτά βρίσκονται στην ίδια θερμοκρασία.	1:4
*49.	34 g του αερίου ΧΗ₃ καταλαμβάνουν όγκο 22,4 L σε θερμοκρασία 546 Κ και πίεση 4 atm. Δίνεται Α_rH=1 α) Πόσα mol είναι τα 34 g του αερίου; β) Πόση είναι η σχετική μοριακή μάζα του αερίου; γ) Πόση είναι η σχετική ατομική μάζα του στοιχείου Χ;	α) 2 mol β) 17 γ) 14
**50.	Να υπολογίσετε την πυκνότητα της αμμωνίας (ΝΗ₃): α) σε STP συνθήκες β) σε πίεση 2 atm και θερμοκρασία 819 °C	α) 0,76 g/L β) 0,38 g/L
*51.	Να υπολογίσετε τη σχετική μοριακή μάζα του αερίου Α, αν η πυκνότητά του είναι 2 g/L σε πίεση 2 atm και θερμοκρασία 546 Κ.	45
*52.	Σε δοχείο όγκου 56 L και θερμοκρασία 546 Κ εισάγονται 11 g CO₂, 34 g H₂S και 56 g N₂. Πόση πίεση ασκεί το μίγμα των τριών αερίων;	2,6 atm

*53.	Σε δοχείο θερμοκρασίας 57 °C εισάγονται 288 g μίγματος οξυγόνου και αζώτου, το οποίο περιέχει τα δύο αέρια σε αναλογία mol 1:4 αντιστοίχως. Αν το μίγμα αυτό ασκεί πίεση 20 atm, να βρείτε: α) πόσα mol από κάθε αέριο περιέχει το μίγμα β) τον όγκο του δοχείου	α) 2 mol - 8 mol β) 13,53 L
Συγκέντρωση διαλύματος
54.	Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις: α) Η συγκέντρωση ενός διαλύματος δείχνει τον αριθμό των ................ της διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε................ διαλύματος β) Διάλυμα 2 Μ σημαίνει..................... ................. γ) Με την προσθήκη ή αφαίρεση νερού από διάλυμα, η........... .................. ............. ........... παραμένει σταθερή.
55.	Σε 400 mL διαλύματος υδροξειδίου του καλίου περιέχονται 0,2 mol ΚΟΗ. Να υπολογίσετε τη μοριακότητα κατ'όγκον (συγκέντρωση) του διαλύματος.	0,5 Μ
*56.	Σε πόσα γραμμάρια διαλύματος νιτρικού οξέος, πυκνότητας 1,02 g/mL και μοριακότητας κατ'όγκον 0,2 Μ, περιέχονται 6,3 g του οξέος;	510 g
*57.	Σε 400 g νερού διαλύονται 20 g υδροξειδίου του νατρίου (NaOH), οπότε προκύπτει διάλυμα με πυκνότητα 1,04 g/mL. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του διαλύματος.	1,24 Μ
*58.	Να υπολογίσετε τη μοριακότητα κατ'όγκον (συγκέντρωση) ενός διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου, περιεκτικότητας 2% κατ'όγκον (w/v).	0,5 Μ
*59.	Να υπολογίσετε την % κατά βάρος (w/w) περιεκτικότητα διαλύματος θειικού οξέος (H₂SO₄), του οποίου η συγκέντρωση είναι 2 Μ και η πυκνότητά του είναι 1,1 g/mL.	17,8% w/w
60.	Σε 200 mL θαλασσινού νερού περιέχονται 5,85 g καθαρού χλωριούχου νατρίου (NaCl). Να βρείτε τη συγκέντρωση του θαλασσινού νερού σε NaCl.	0,5 Μ
61.	Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση για καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις, δικαιολογώντας τις απαντήσεις σας: Σε διάλυμα υδροξειδίου του νατρίου (NaOH) συγκέντρωσης 2 Μ προσθέτουμε 400 mL Η₂O . Η συγκέντρωση του τελικού διαλύματος θα είναι: α) 2 Μ β) 4 Μ γ) 0,5 Μ Από διάλυμα χλωριούχου νατρίου (NaCl) συγκέντρωσης 1,5 Μ αφαιρούμε με εξάτμιση 500 mL Η₂O. Η συγκέντρωση του τελικού διαλύματος θα είναι: α) 3 Μ β) 1,5 Μ γ) 0,15 Μ

*62.	Σε 500 mL διαλύματος θειικού οξέος, περιεκτικότητας 8% κατ' όγκον (w/v) προστίθενται 100 mL νερού. Να βρείτε: α) την % w/v περιεκτικότητα β) τη μοριακότητα κατ'όγκον (συγκέντρωση) του τελικού διαλύματος.	α) 6,67 % w/v β) 0,68 Μ
*63.	Θερμαίνουμε 40 mL διαλύματος νιτρικού νατρίου συγκέντρωσης 0,4 Μ, ώσπου να εξατμιστούν 8 mL Η₂O. Ποια θα είναι η συγκέντρωση του τελικού διαλύματος;	0,5 Μ
*64.	Αναμειγνύονται 200 mL διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου (NaOH) περιεκτικότητας 10% κατ'όγκον (w/v) με 300 mL άλλου διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου περιεκτικότητας 2% κατ'όγκον (w/v). Να βρείτε για το διάλυμα που προέκυψε: α) την % w/v περιεκτικότητα β) τη συγκέντρωση (μοριακότητα κατ'όγκον).	α) 5,2% w/v β) 1,3 Μ
**65.	Σε 540 g διαλύματος θειικού οξέος, περιεκτικότητας 9,8 % w/v και πυκνότητας 1,08 g/mL, προστίθενται 4,5 L άλλου διαλύματος θειικού οξέος συγκέντρωσης 2 Μ. Να βρείτε τη συγκέντρωση του τελικού διαλύματος.	1,9 Μ
*66.	Πόσα λίτρα διαλύματος υδροχλωρίου 0,1 Μ πρέπει να αναμιχθούν με 3 L διαλύματος υδροχλωρίου 0,3 Μ για να προκύψει διάλυμα υδροχλωρίου 0,15 Μ;	9 L
*67.	Σε ποια αναλογία όγκων πρέπει να αναμιχθούν δύο διαλύματα υδροχλωρίου, το ένα συγκέντρωσης 2 Μ και το άλλο περιεκτικότητας 3,65% w/v, για να προκύψει διάλυμα συγκέντρωσης 1,4 Μ;	2:3
*68.	Πόσα mL νερού πρέπει να εξατμισθούν από 800 mL διαλύματος υδροξειδίου του καλίου, περιεκτικότητας 10% w/w και πυκνότητας 1,05 g/mL, για να προκύψει διάλυμα με συγκέντρωση 2 Μ;	50 mL
Στοιχειομετρικοί Υπολογισμοί
69.	Πόσα mol ανθρακικού ασβεστίου πρέπει να αντιδράσουν με διάλυμα θειικού οξέος, για να εκλυθούν 4,48 L αερίου μετρημένα σε STP συνθήκες; Πόσα γραμμάρια θειικού ασβεστίου σχηματίζονται συγχρόνως;	0,2 mol - 27,2 g
*70.	Ζητείται ο όγκος της αμμωνίας που παράγεται σε θερμοκρασία 57 °C και πίεση 1,5 atm, όταν αντιδράσουν 0,1 mol χλωριούχου αμμωνίου με περίσσεια διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου.	1,8 L
*71.	Πόσα λίτρα υδρόθειου (μετρημένα σε STP) θα σχηματιστούν, αν αντιδρά- σουν με περίσσεια διαλύματος υδροχλωρίου, 20 g ορυκτού που περιέχει 88% κατά βάρος (w/w) θειούχο σίδηρο (II); Τα υπόλοιπα συστατικά του ορυκτού δεν αντιδρούν με το υδροχλώριο.	4,48 L

**72.	Πόσα γραμμάρια ακάθαρτου ψευδαργύρου, περιεκτικότητας 85% σε καθαρό ψευδάργυρο πρέπει να αντιδράσουν με περίσσεια διαλύματος υδροχλωρίου, για να παραχθούν 984 cm³ υδρογόνου, μετρημένα σε θερμοκρασία 27°C και πίεση 3 atm;	9.18 g
73.	Πόσα λίτρα διαλύματος υδροχλωρίου 2 Μ αντιδρούν πλήρως με 21,2 g ανθρακικού νατρίου;	0.2 L
74.	Το γαστρικό υγρό ασθενούς που πάσχει από έλκος του δωδεκαδάκτυλου έχει συγκέντρωση υδροχλωρίου 0,05 Μ. Αν υποτεθεί ότι μέσα στο στομάχι εισέρχονται 3 L γαστρικού υγρού την ημέρα, πόσα γραμμάρια υδροξειδίου του αργιλίου απαιτούνται ημερησίως για την εξουδετέρωση του οξέος;	3.9 g
*75.	Πόσα γραμμάρια υδροχλωρίου θα παραχθούν, αν επιδράσουν 44,8 L υδρογόνου (μετρημένα σε STP συνθήκες) σε 150 g χλωρίου, στις κατάλληλες συνθήκες;	146 g
*76.	Κατά την καύση του θείου σχηματίζεται διοξείδιο του θείου. Πόσα mol διοξειδίου του θείου θα παραχθούν, αν προσπαθήσουμε να κάψουμε 3,2 Kg θείου με 1,12 m³ οξυγόνου μετρημένα σε STP συνθήκες;	50 mol
77.	2,4 g μαγνησίου αντιδρούν πλήρως με αραιό διάλυμα θειικού οξέος. Το αέριο που παράγεται αντιδρά με βρώμιο, οπότε σχηματίζεται νέο αέριο, που διαβιβάζεται σε περίσσεια διαλύματος νιτρικού αργύρου. Να υπολογίσετε τη μάζα του ιζήματος που παράγεται.	37.6 g
**78.	10 g ανθρακικού άλατος ενός μετάλλου Μ με αριθμό οξείδωσης 2+, αντιδρούν πλήρως με διάλυμα υδροχλωρίου. Για την πλήρη εξουδετέρωση του αερίου που παράγεται απαιτείται διάλυμα που περιέχει 11,2 g υδροξειδίου του καλίου. Να βρείτε τη σχετική ατομική μάζα του Μ.	40

Aπαντήσεις στις ασκήσεις πολλαπλής επιλογής και σωστού λάθους
10. γ 11. Σ είναι: 3,4 Λ είναι: 1, 2 13. β 14. (1-δ), (2-α), (3-β), (4-γ), (5-ε) 15. γ 19. (1-γ), (2-δ), (3-γ) 23. γ 62.	27. (1-β), (2-α), (3-γ), (4-α) 28. Σ είναι: 2, 4 Λ είναι: 1, 3 40. I) δ II) γ 41. ε 42. Σ είναι: η 1 Λ είναι: η 2 61. (1-γ), (2-α)