4.2 Είδη και πάχη γραμμών

Κύρια χαρακτηριστικά των γραμμών είναι το είδος τους και το πάχος τους. Οι γραμμές, επίσης, διαφοροποιούνται ως προς την ένταση (αχνές έντονες) και το χρώμα τους.

Έχουμε λοιπόν χοντρές και λεπτές γραμμές ως προς το πάχος, συνεχείς (πλήρεις), διακεκομμένες και αξονικές γραμμές ως προς το είδος. Αυτές είναι οι κύριες κατηγορίες των γραμμών. Συνδυασμοί πάχους και είδους μας δίνουν την ποικιλία των γραμμών που χρησιμοποιούμε, για να περιγράψουμε σχεδιαστικά τα αντικείμενά μας.

Το είδος και το πάχος των γραμμών όπως επίσης και τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε γραμμής προσδιορίζονται από κανονισμούς. Οι κανονισμοί καθορίζουν επίσης τον τρόπο χρήσης κάθε γραμμής και εφαρμόζονται με αυστηρότητα στα διάφορα είδη τεχνικού σχεδίου. Στα αρχιτεκτονικά σχέδια αισθητικές απαιτήσεις και απαιτήσεις προσωπικής έκφρασης οδηγούν σε αποκλίσεις από τους κανονισμούς σε σχέση με την επιλογή του κατάλληλου πάχους γραμμών. Οι αποκλίσεις αυτές όμως δεν καταργούν τη σαφήνεια του σχεδίου και τη δυνατότητα ορθής ανάγνωσης και κατανόησής του.

Η επιλογή του πάχους των γραμμών καθορίζεται επίσης από το μέγεθος και την κλίμακα του σχεδίου, καθώς και από την πυκνότητα των γραμμών του.

Έτσι, ένα μεγάλο σχέδιο, π.χ. σε κλίμακα 1:1, με λίγες γραμμές χρειάζεται παχύτερες γραμμές, για να μη φαίνεται άτονο και άδειο, ενώ ένα σχέδιο σε μικρή κλίμακα, π.χ. 1:500. χρειάζεται λεπτότερες γραμμές για μεγαλύτερη ευκρίνεια.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς και για να διατηρείται η ίδια σχέση πάχους μεταξύ των γραμμών ενός σχεδίου, ακόμη και μετά τη σμίκρυνση ή μεγέθυνσή του, πρέπει το πέρασμα από τη λεπτότερη στην παχύτερη γραμμή να γίνεται με σταθερό συντελεστή. Αυτός ορίζεται με τον λόγο 1/√2.

Στα τεχνικά σχέδια χρησιμοποιούνται ομάδες γραμμών που χαρακτηρίζονται από το πάχος της συνεχούς χοντρής γραμμής. Σε κάθε ομάδα ο λόγος του πάχους της χοντρής γραμμής προς το πάχος της λεπτής είναι 2:1. Ενδιάμεσο πάχος στην ίδια ομάδα γραμμών χρησιμοποιείται για τα γράμματα, για τις διαστάσεις και για διάφορες ενδείξεις. Στο ίδιο σχέδιο χρησιμοποιούνται γραμμές της ίδιας ομάδας.

Τα διάφορα πάχη γραμμών και οι μεταξύ τους σχέσεις εφαρμόζονται είτε σχεδιάζουμε με μελάνι, είτε σχεδιάζουμε με μολύβι. Με τα ραπιντογκράφ, που σήμερα είναι σχεδόν τα αποκλειστικά όργανα για τη σχεδίαση με μελάνι, επιτυγχάνουμε το επιθυμητό πάχος γραμμής σε αντιστοιχία με την ένδειξη που έχει κάθε πενάκι. Με το μολύβι η σχεδίαση γραμμών μεγαλύτερου πάχους επιτυγχάνεται πιο δύσκολα.

Παραθέτουμε έναν κατάλογο με τις γραμμές που χρησιμοποιούμε πιο συχνά, καθώς και τα χαρακτηριστικά και τη χρήση τους.

Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η τελική εικόνα ενός σχεδίου, πέρα από κανόνες και συμβάσεις, εκφράζει την ευαισθησία και την προσωπικότητα του σχεδιαστή. Η επιλογή του πάχους, της έντασης, της πυκνότητας των γραμμών μπορεί να δώσει σχέδιο με χαρακτήρα και ύφος περισσότερο δυναμικό ή περισσότερο ευαίσθητο, που σε συνδυασμό με την ακρίβεια και την καθαρότητα στη σχεδίαση συμβάλλουν σ'ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Το πάχος της κυμαίνεται από 0,4 έως 1,2 χιλιοστά του μέτρου και μ'αυτήν παριστάνουμε στο τεχνικό σχέδιο τις ορατές γραμμές ενός αντικειμένου κατά τη σχεδίαση όψεων, τομών και αξονομετρικών σχεδίων. Ειδικότερα στο γραμμικό σχέδιο η γραμμή αυτής της μορφής ονομάζεται γραμμή τομής και αποδίδει τις ορατές ακμές μόνον των επιφανειών τομής των διαφόρων στοιχείων. Στις κατόψεις και στις κατακόρυφες τομές ενός αντικειμένου αρχιτεκτονικής μελέτης χρησιμοποιούμε διάφορους τρόπους σχεδίασης: (εικ. 4.1)

Η συνεχής χοντρή γραμμή είναι η γραμμή αναφοράς όλων των άλλων γραμμών του σχεδίου

Η γραμμή τομής του εδάφους σε σχέδια όψεων και τομών σχεδιάζεται με συνεχή χοντρή γραμμή.

Το πάχος της κυμαίνεται από 0,1 έως 0,3 χιλιοστά του μέτρου και χρησιμοποιείται στο τεχνικό σχέδιο στις γραμμές διαστάσεων και ως βοηθητική (π.χ. διαγραμμίσεων), ενώ στο γραμμικό σχέδιο κυρίως χρησιμοποιείται, για να απεικονίσει τις ορατές γραμμές που προβάλλονται (εικ. 4.2). Για την απόδοση βάθους σ'ένα σχέδιο όψης ή τομής χρησιμοποιούμε

λεπτότερες γραμμές, για να αποδώσουμε περιγράμματα που βρίσκονται μακρύτερα, και εντονότερες γραμμές γι'αυτά που βρίσκονται πλησιέστερα προς το επίπεδο προβολής. Στο γραμμικό σχέδιο η συνεχής λεπτή γραμμή χρησιμοποιείται επίσης για να σχεδιάσουμε με τη βοήθεια οργάνων έπιπλα, πλακοστρώσεις κ.τ.λ. (εικ. 4.3). Επίσης, χρησιμοποιείται για όλα τα προβαλλόμενα σε όψη στοιχεία που συμπληρώνουν ένα σχέδιο, όπως λιθοδομές, καμινάδες, διακοσμητικά στοιχεία κ.τ.λ.

Χρησιμοποιείται για την παράσταση όλων των μη ορατών ακμών ενός αντικειμένου κατά τη σχεδίαση όψεων, τομών και αξονομετρικών σχεδίων (εικ. 4.4). Στο αρχιτεκτονικό σχέδιο απεικονίζει μη ορατές ακμές στοιχείων. Το πάχος της ορίζεται ως το μισό της συνεχούς γραμμής. Σχεδιάζεται με ίσα ευθύγραμμα τμήματα, τα οποία απέχουν μεταξύ τους ίσες αποστάσεις.

Οι αξονικές γραμμές (παύλα-τελείαπαύλα) αναπαριστούν νοητές γραμμές. Η αξονική λεπτή γραμμή χρησιμοποιείται, για να παρασταθεί ο άξονας συμμετρίας ενός αντικειμένου ή σχήματος (εικ. 4.5). Το πάχος της είναι περίπου ίσο με το 1/4 του πάχους της συνεχούς γραμμής. Αποτελείται από ευθύγραμμα τμήματα ίσα μεταξύ τους και κενά ανάμεσά τους. Στη μέση των κενών υπάρχουν τελείες ή μικρά ευθύγραμμα τμήματα ίσα μεταξύ τους.

Χρησιμοποιείται για την απεικόνιση της θέσης του ίχνους των επιπέδων τομής πάνω στα επίπεδα προβολής, και παρουσιάζεται κυρίως στα σχέδια των κατόψεων (εικ. 4.6).

Χρησιμοποιείται για την απόδοση σχεδια-στικών διακοπών (εικ. 4.7). Στο γραμμικό σχέδιο ειδικότερα χρησιμοποιούνται συνεχείς λεπτές γραμμές με ελεύθερο χέρι, που όμως δεν έχουν σταθερή σχέση πάχους προς τις άλλες γραμμές, όπως προβλέπεται στο τεχνικό σχέδιο γενικά. Μ'αυτές σχεδιάζουμε πλακοστρώσεις, λιθοδομές, ανθρώπινες φιγούρες, δένδρα και ό,τι άλλο συμπληρώνει σχέδια κατόψεων, όψεων και τομών (εικ. 4.8).