ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ35. Τα επίθετα (adiectīva) και στη Λατινική είναι: 1) τρικατάληκτα: alt-us, alt-a, alt-um υψηλός, -ή, -ό· celer, celĕr-is, celĕr-e ταχύς -εία, -υ· 2) δικατάληκτα: fortis, fort-is, fort-e δυνατός -η-ο· 3) μονοκατάληκτα: felix ευτυχισμένος -η -ο. 36. Από τα επίθετα 1) Τα τρικατάληκτα είναι: α´) δευτερόκλιτα, επίθετα δηλ. που κλίνονται στο αρσενικό και ουδέτερο κατά τη β΄ κλίση και στο θηλυκό κατά την α´ κλίση: long-us, long-a, long-um μακρός -α, -ο· liber, libĕra, libĕr-um ελεύθερος -η -ο· β´) τριτόκλιτα, επίθετα δηλ. που κλίνονται κατά την γ´ κλίση και στα τρία γένη: celer, celĕris, celĕre ταχύς, -εία, -υ, acer, acris, acre οξύς, -εία, -υ. 2) Τα δικατάληκτα και τα μονοκατάληκτα επίθετα είναι όλα τριτόκλιτα: facĭl-is (αρσ. και θηλ.), facĭl-e (ουδ.) εύκολος -η -ο, felix (αρσ. θηλ. και ουδ.) ευτυχισμένος -η -ο. Δικατάληκτα είναι όλα τα επίθετα του συγκριτικού βαθμού, όπως alt-ĭor (αρσεν. και θηλ.), alt-ĭus (ουδ.) ψηλότερος -η -ο. 1. Δευτερόκλιτα επίθετα 37. Τα δευτερόκλιτα επίθετα λήγουν: 1) σε -us, -a, -um: bon-us, bon-a, bon-um αγαθός, -η, -ο· 2) σε -er, -(er)a, -(er)um: liber, libĕr-a, libĕr-um ελεύθερος, -η, -ο, niger, nigra, nigr-um μαύρος, -η, -ο. Σημείωση.Μόνο ένα επίθετο λήγει σε -ur -ura –urum, το satur, satŭra, satŭrum πλήρης. 38. Παραδείγματα δευτερόκλιτων επιθέτων
Όπως το bonus, -a, -um κλίνονται και τα malus, -a, -um, κακός, magnus, -a, -um μεγάλος, parv-us, -a, -um μικρός κ.ά. Όπως το liber κλίνονται τα επίθετα asper (-ĕra, -ĕrum) τραχύς, miser άθλιος, tener τρυφερός, τα σύνθετα που λήγουν σε -fer ή -ger, όπως το frugĭfer (-fĕra, -fĕrum) καρποφόρος, pomĭfer οπωροφόρος, armiger οπλοφόρος κτλ. και το μοναδικό satur, satŭra, satŭrum πλήρης. Τα επίθετα αυτά στην ενική ονομαστική και κλητική του αρσενικού έχουν αποβάλει την κατάληξη (-us και -e). Ετσι από το liber-us προήλθε το liber, από το miser-us το miser κτλ. (βλ. § 17 puer και § 18). Όπως το niger κλίνονται τα επίθετα aeger (-gra, -grum) άρρωστος, creber (-bra, -brum) πυκνός, pulcher (-chra, -chrum) ωραίος, ruber (-bra, -brum) ερυθρός, sacer (-cra, -crum) ιερός κ.ά. Και τα επίθετα αυτά στην ενική ονομαστική και κλητική του αρσενικού έχουν αποβάλει την κατάληξη (-us, -e). Μετά την αποβολή της καταλήξεως σ' αυτές τις πτώσεις ανέπτυξαν ένα βραχύ e εμπρός από το χαρακτήρα του θέματος r. Μ' αυτό τον τρόπο από το nigr-us προήλθε το nigr- και έπειτα nig-e-r, από το sacr-us το sacr- και έπειτα sac-e-r κτλ. (βλ. §17 ager και §18). |