6. Ανώμαλα ονόματα

34. Πολλά ονόματα της λατινικής, όπως και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, είναι ανώμαλα, δηλ.:

1) ετερογενή (heterogenĕa)· π.χ.

frenum-i χαλινάρι	Plur frena και freni (αρσεν.)
iocus-i παιχνίδι	»    ioci και ioca (ουδ.)
locus-i τόπος	»    loci και loca (ουδ.)

(πρβλ. αρχ. ελλ. ο δεσμός - οι δεσμοί και τα δεσμά, κτλ.).

2) ετερόκλιτα (heteroclĭta). π.χ.

iugerum-i το πλέθρο	Plur.	iuger-a, -um, -ibus, όπως η γ´ κλίση
vas, vas-is, αγγείο	»	vasa, -orum, -is, όπως η β´ κλίση
requies-ētis ησυχία	Sing.	acc. και requiem, abl. requie, κατά την ε´ κλίση.

Σημείωση.Τα ficus-i συκιά και laurus-i δάφνη (της β´ κλίσεως) έχουν από την δ´ κλίση τις πτώσεις που λήγουν σε -us και -u.

3) αφθονούντα (abundantia), δηλ. ονόματα που κλίνονται

α´) σε δύο διαφορετικά γένη, όπως

baculum callum clipĕus pilĕus

-i -i -i -i

και baculus και callus και clipeum και pileum

-i -i -i -i

βακτηρία ο κάλος ασπίδα πίλος

 (πβ. αρχ. ελλ. ο ζυγός και το ζυγόν κτλ.)·

β´) σε δύο διαφορετικές κλίσεις, όπως

materia-ae	και materies-ei	ύλη
elephans-antis	και elephantus-i	ελέφαντας
plĕbs-plēbis	και plēbes-bĕi	ο λαός (οι πληβείοι)∙

γ´) σε διαφορετικό γένος και κλίση, όπως

alimonia	-ae	και alimonium	-i	τροφή
tapetum	-i	και tapes	-ētis	τάπητας
conātum	-i	και conātus	-us	απόπειρα
penum	-i	και penus	-ŏris	(ουδ.) και penus-us (θηλ.) τροφή

4) ελλειπτικά (defectiva)∙ αυτά είναι:

Α´) ελλειπτικά κατά τον αριθμό (defectiva numero), δηλαδή είναι:

α´) μόνο ενικού αριθμού (singularia tantum)· τέτοια κανονικώς είναι τα κύρια ονόματα προσώπων ή πραγμάτων, δηλ. πόλεων, ποταμών, βουνών, κ.τ.ό., όπως Sulla Σύλλας, Roma Ρώμη, Carthāgo Καρχηδών, Tiberi Τίβερις, Aetna Αίτνα κτλ., τα ονόματα αφηρημένων εννοιών, όπως iustitia δικαιοσύνη, piĕtas ευσέβεια κτλ.,τα ονόματα των φυσικών σωμάτων ή φαινομένων, όπως sol ήλιος, luna σελήνη, hiems χειμώνας, ver άνοιξη, κτλ., τα ονόματα των μετάλλων, όπως aurum χρυσός, argentum άργυρος, aes χαλκός κτλ.

β´) μόνο πληθυντικού αριθμού (pluralia tantum)· τέτοια κανονικώς είναι τα ονόματα των λαών ή εθνών, όπως Sabīni οι Σαβίνοι, Aedŭi οι Αίδουοι, Galli οι Γαλάτες κτλ., συγκροτημάτων νησιών ή βουνών, όπως Baleāres οι Βαλεαρίδες (νησιά), Alpes οι Άλπεις, κτλ., μερικών πόλεων, όπως Athēnae Αθήναι, Puteŏli οι Ποτίολοι (πόλη) κτλ., εορτών, όπως Bacchanalia τα Διονύσια. Saturnalia τα Κρόνια, κτλ.

Pluralia tantum, δηλ. εύχρηστα μόνο στον πληθυντικό αριθμό, είναι, εκτός από τα άλλα, τα εξής πιο συνηθισμένα ονόματα:

arma	-orum όπλα	superi	-orum οι άνω θεοί
moenia	-ium τείχη	infĕri	-orum οι κάτω θεοί
insidiae	-arum ενέδρα	manes	-ium οι ψυχές (των νεκρών)
spolia	-orum λάφυρα	divitiae	-arum ο πλούτος
indutiae	-arum ανακωχή	tenĕbrae	-arum το σκοτάδι
idus	-uum αι ειδοί (§31)	fauces	-ium ο λάρυγγας
			(26, 4, Β´, β´)
libĕri	-orum τα τέκνα (§17)	viscĕra	-um τα σπλάχνα
postĕri	-orum οι απόγονοι	nuptiae	-arum ο γάμος
maiōres	-um οι πρόγονοι	exsequiae	-arum η εκφορά

Σημείωση.Μερικά ονόματα στον πληθυντικό αριθμό αλλάζουν σημασία. π.χ.

Ενικός aedes-is ναός aqua-ae νερό auxilium-i βοήθεια castrum-i (ή μάλλον castellum-i) το φρούριο copia-ae αφθονία impedimentum-i εμπόδιο littera-ae γράμμα του αλφαβήτου opĕra-ae κόπος rostrum-i ράμφος ή έμβολο.

Πληθυντικός aedes-ium οικία aquae-arum ιαματικά νερά auxilia-orum επικουρικό στράτευμα castra-orum στρατόπεδο copiae-arum στρατεύματα impedimenta-orum αποσκευές litterae-arum επιστολή, συγγράμματα opĕrae-arum εργάτες rostra-orum το δημόσιο βήμα (στη ρωμαϊκή αγορά).

Β´) ελλειπτικά κατά την πτώση (defectiva casibus)· πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:

dicis (γεν. ενικ.) εύχρηστο στις φράσεις dicis causā και dicis gratia (= για τον τύπο).

fas όπως και nefas ανόσιο, εύχρηστο μόνο στην ονομαστική του ενικού.

fors τύχη, εύχρηστο ακόμη και στην αφαιρετική ενικού forte κατά τύχην.

infitias (αιτ. πληθ.) εύχρηστο στη φράση infitias ire «αρνείσθαι».

pondo (αφαιρ. ενικ.) το βάρος, εύχρηστο στις φράσεις: uncia pondo μια ουγγιά (το βάρος), corōna aurea pondo ducentum (§ 15, 2) librarum στεφάνι χρυσό διακοσίων λιτρών (βάρος).

sponte (αφαιρ. ενικ. του άχρηστου ονόματος spons, θηλ.). εύχρηστο κυρίως στις φράσεις meā (tuā, suā) sponte με τη δική μου (τη δική σου, τη δική του) βούληση.

vicis (γεν. ενικ. του άχρηστου vix ή vicis εναλλαγή), σε χρήση η αιτιατική vicem, η αφαιρετική vice και του πληθυντικού η ονομαστική και η αιτιατική vices και η αφαιρετική vicibus (βλ. και § 27, 6 [vis]).

5) Άκλιτα (indeclinabilia)∙ τέτοια είναι το instar (ουδ. ονομ. και αιτ. ενικ.) είδος - μορφή, mane (ουδ. ονομ. αιτ. και αφαιρ. ενικ.) πρωΐ και secus (ουδ. ονομ. και αιτ.) γένος - φύλο.